Sinds de publicatie in 1962 is A Wrinkle in Time een van de meest verboden of gewraakte boeken geworden, en wel om meerdere redenen. Mensen hebben betoogd dat het te ingewikkeld is voor kinderen, en eerdere critici keurden de dappere vrouwelijke hoofdpersoon af. Onder conservatieve christenen is een van de grootste bezwaren van oudsher de manier waarop de auteur van het boek, Madeleine L’Engle, wetenschap en religie vermengt.
A Wrinkle in Time vertelt het verhaal van Meg Murry, een meisje dat door tijd en ruimte reist om haar vader te redden van kwade krachten. L’Engle, een episcopaalse, heeft haar roman doordrenkt met religieuze elementen en ideeën. Maar in die tijd werden ze door veel christenen als onorthodox beschouwd.
“Ze was bezig met een project om het christendom te herzien, ongeveer zoals C.S. Lewis dat deed met The Chronicles of Narnia,” zegt Marek Oziewicz, een professor in alfabetiseringseducatie aan de Universiteit van Minnesota. Het was “een visie op het christendom als een vorm van wetenschap, en wetenschap als een vorm van zoektocht naar spiritualiteit.”
Auteur Madeleine L’Engle, circa 2000. (Credit: Everett)
Het idee dat wetenschap en religie naast elkaar kunnen bestaan, lijkt vandaag de dag misschien minder controversieel, in een tijdperk waarin de paus openlijk heeft verklaard dat wetenschappelijke concepten als evolutie en klimaatverandering niet in strijd zijn met het christendom. Maar in de decennia na het verschijnen van het boek geloofden veel Amerikaanse christenen dat er een conflict bestond tussen de hedendaagse wetenschappelijke bevindingen en de bijbelse visie op de wereld, vooral toen astronomen en natuurkundigen meer over de kosmos te weten kwamen.
L’Engle dacht daar anders over. “Zij geloofde dat er overlapping is tussen wetenschap en spiritualiteit, en dat het nieuwe christendom volledig verenigbaar zou zijn met wat de moderne wetenschap ons vertelt over het universum,” zegt Oziewicz. Voor haar vormden de nieuw ontdekte delen van het universum geen uitdaging voor de Bijbel.
A Wrinkle in Time heeft ook religieuze controverses uitgelokt vanwege het soort personages dat erin voorkomt. Drie van de hoofdpersonages – mevrouw Watson, mevrouw Wie en mevrouw Wie – zijn tegelijk spiritueel, engelachtig en een beetje nerveus. Dit bracht sommigen ertoe te beweren dat het boek hekserij aanmoedigde, of op ketterse wijze het christendom en het occulte door elkaar haalde. Eén scène in het bijzonder – waarin Jezus, Gandhi, Einstein en Boeddha samen tegen de krachten van het kwaad strijden – stootte christenen tegen de borst die dachten dat L’Engle deze vier figuren aan elkaar gelijkstelde.
Oprah Winfrey als mevrouw Which in Disney’s A Wrinkle In Time, 2018. (Credit: Atsushi Nishijima/Walt Disney Studios Motion Pictures/Everett)
“Ik weet niet zeker of ze probeerde ze gelijk te stellen, maar ze had het zeker over iets dat ze de ‘ketterij van de liefde’ noemde”, zegt Oziewicz. De ketterij van de liefde was L’Engle’s overtuiging dat christenen ten onrechte uitsluitingen plaatsten op de liefde van God. Door deze drie figuren naast Jezus te zetten, zei ze, “wie ben jij om God te vertellen wie hij wel of niet wil insluiten?”
Producenten zijn al minstens sinds 1979 geïnteresseerd in een bewerking van A Wrinkle in Time, toen televisiemaker Norman Lear de rechten op het boek kocht. Maar het verhaal zou pas in de 21e eeuw een film- of tv-scherm bereiken; eerst met een made-for-TV-film in 2004, en binnenkort met de speelfilm van regisseur Ava DuVernay uit 2018, die op 9 maart in première gaat.
Het is niet duidelijk waarom het zo lang heeft geduurd voordat het boek werd verfilmd. Het conceptuele plot van A Wrinkle in Time is lang beschouwd als onverfilmbaar, dus de technische problemen van hoe het te bewerken hebben waarschijnlijk een rol gespeeld. Daarnaast kan de vertraging te maken hebben met de verschillende controverses die het boek heeft losgemaakt, met name onder conservatieve christenen.
Regisseur Ava DuVernay op de set met Storm Reid die Meg speelt. (Credit: Atsushi Nishijima/Walt Disney Studios Motion Pictures/Everett)
Misschien daarom liet Disney’s tv-versie van A Wrinkle in Timel uit 2004 veel van de expliciet religieuze elementen uit het boek weg. In ieder geval kreeg het geen goede kritieken, zeker niet van L’Engle zelf. Toen Newsweek haar vroeg of het aan haar verwachtingen voldeed, antwoordde ze: “Oh, ja. Ik verwachtte dat het slecht zou zijn, en dat is het ook.”
DuVernay’s film, ook een Disney-film, lijkt een vergelijkbaar pad te hebben gevolgd door een aantal van de religieuze elementen uit te sluiten. Maar vandaag kan deze redactionele keuze een ander soort controverse veroorzaken. Een paar dagen voor de première van de film publiceerde de conservatieve nieuwssite The Federalist een opiniestuk van een christelijke schrijfster die hoopte dat de film deze aspecten van de roman niet zou verwijderen.
In plaats van te beweren dat deze delen ketters waren, prees het opiniestuk de christelijke principes van het boek. Om zeker te zijn, er zijn nog steeds conservatieve gelovigen die er niet zo over denken. Maar meer dan 50 jaar na de publicatie lijken er meer christenen te zijn die A Wrinkle in Time juist waarderen om de religieuze elementen die het boek ooit zo controversieel maakten.