In augustus 1955, werd Emmett Till, een Afro-Amerikaanse jongen uit Chicago, ontvoerd, geslagen en doodgeschoten toen hij op familiebezoek was in Mississippi. Een natie verdeeld door ras groef in de nasleep zijn voeten in. Terwijl het tijdschrift Jet foto’s verspreidde van de begrafenis in een open kist, waarop de volledige verminking van het lijk van de 14-jarige te zien was, speelde een ander verhaal zich af in de rechtszaal. Die herfst werden de twee moordenaars, beiden blank, door een blanke jury vrijgesproken van alle aanklachten.
De gerechtelijke dwaling bleek een belangrijk punt in de Civil Rights Movement. Rod Serling, een 30-jarige rijzende ster in een gouden tijdperk van dramatische televisie, zag de gebeurtenissen zich afspelen in het nieuws. Hij geloofde heilig in de kracht van het opkomende medium voor sociale rechtvaardigheid. “De rol van de schrijver is om een menacer te zijn van het geweten van het publiek,” zei Serling later. “Hij moet een standpunt hebben, een standpunt. Hij moet de kunst zien als een voertuig van sociale kritiek en hij moet zich richten op de problemen van zijn tijd.”
Nadat het proces was afgelopen, voelde Serling zich gedwongen om een telepaper te schrijven over het racisme dat tot de moord op Till had geleid. Maar de censuur die volgde door adverteerders en zenders, bang voor terugslag van het blanke, zuidelijke publiek, dwong Serling om zijn aanpak te heroverwegen. Zijn antwoord was uiteindelijk “The Twilight Zone”, de iconische anthologie-serie die de waarheid sprak over de sociale kwalen van die tijd en thema’s behandelde als vooroordelen, onverdraagzaamheid, nucleaire angst en oorlog.
Vanavond gaat “The Twilight Zone” een andere dimensie binnen onder leiding van Jordan Peele. Peele heeft zich ontpopt als een van Hollywood’s meest interessante auteurs, met behulp van een gereedschapsriem van humor, horror en specificiteit om de menselijke ervaring te verkennen, vooral door middel van de constructie van ras. Die lijn is terug te vinden in zijn hele oeuvre, van de geestige sketch-comedy afleveringen van “Key & Peele” tot zijn laatste aanbod, het box-office record-setting Us. Zijn perspectief maakt hem een natuurlijke keuze om in te stappen als gastheer en uitvoerend producent van de buzzy reboot komt naar CBS All Access.
Maar in tegenstelling tot Serling, zal Peele ook in staat zijn om de franchise in een richting die de dramatische schrijver wilde gaan, maar was nooit in staat om voorbij de koude oorlog censuur tijdens de oorspronkelijke show run van 1959-1964 te komen. Hoewel zijn Oscarwinnende regiedebuut Get Out bijvoorbeeld het DNA van “The Twilight Zone” deelt, is Peele’s allegorie over zwarte mensen in blanke ruimtes direct op een manier die Serling nooit had kunnen zijn. Om uitgezonden te worden, zou het verhaal gedwongen zijn geweest om op een of andere manier een compromis te sluiten – zijn bedoeling te verhullen door het verhaal op een verre planeet of in een andere tijdsperiode te plaatsen. Peele gaf daar commentaar op in een recent interview met Dave Itzkoff van de New York Times: “Het voelde alsof, als Serling hier was, hij veel te zeggen zou hebben en veel nieuwe afleveringen die hij in zijn tijd niet had kunnen schrijven,” zei hij.
Weinig voorbeelden vertellen Serling’s worstelingen beter dan zijn poging om de Till tragedie op televisie te brengen. Toen hij het idee voor het eerst voorlegde aan het reclamebureau dat de U.S. Steel Hour vertegenwoordigde, een anthologie serie van een uur op ABC, was Serling zichzelf al aan het pre-censureren. Zich ervan bewust dat hij concessies zou moeten doen om het script op het scherm te krijgen, verkocht hij de vertegenwoordigers een verhaal over een Joodse lynchpartij in het Zuiden. Toen het idee groen licht kreeg, werkte Serling zowel aan dat script als aan een bewerking voor Broadway, waar hij wist dat hij de vrijheid zou hebben om het verhaal van Till directer te vertellen, met een zwart slachtoffer als middelpunt.
Maar Serling schatte verkeerd in hoe beperkend televisie uit de jaren vijftig kon zijn. Nadat hij in een interview met de Daily Variety had vermeld dat zijn script gebaseerd was op de moordzaak tegen Till, pikten kranten in het hele land de primeur op. Duizenden boze brieven en telegrammen van o.a. blanke supremacistische organisaties volgden en bedreigden zowel Steel Hour als ABC, die snel capituleerden en veranderingen in Serling’s script oplegden. Toen Serling het incident jaren later vertelde tijdens een interview met journalist Mike Wallace aan de vooravond van de première van “The Twilight Zone”, beschreef hij het als een systematische ontmanteling van zijn verhaal. Het werd “met een fijne kam doorgenomen door 30 verschillende mensen”, zei hij, terwijl hij “minstens twee vergaderingen per dag bijwoonde gedurende meer dan een week, notities nemend over wat er veranderd moest worden.”
“Stationseigenaren en reclamebureaus waren bang om welk segment van hun blanke publiek dan ook te beledigen, zelfs racisten, uit angst inkomsten te verliezen,” legt journalist Jeff Kisseloff uit, auteur van The Box: An Oral History of Television, 1920-1961. Toen televisie in de jaren 1950 een nationaal publiek kreeg, werden de creatieve vrijheden die in de begindagen van het medium heersten, snel weggedrukt in een poging om aan een blanke consumentenmarkt te verkopen. Met de koopkracht van zwarten werd geen rekening gehouden. “Volgens een onderzoek van mediatheoreticus James L. Baughman bleek in 1966 dat de cast van reclamespots voor 2 procent uit zwarte artiesten bestond. De grote Nat King Cole vatte de situatie kernachtig samen: “Madison Avenue is bang voor het donker.”
Toen Serling’s teleplay, “Noon on Doomsday,” uiteindelijk op 25 april 1956 werd uitgezonden, werd elke zweem van het Zuiden uit het plot verwijderd; er mocht zelfs geen Coca-Cola flesje verschijnen, opdat de kijkers niet het idee van de regio zouden oproepen. In plaats daarvan maakte het openingsfilmpje duidelijk dat het verhaal zich in New England afspeelde. (Eigenlijk was het enige wat telde dat het zich ver van het zuiden afspeelde: “Ik ben ervan overtuigd,” zei Serling in het Wallace interview, “dat ze naar Alaska of de Noordpool zouden zijn gegaan… alleen denk ik dat het kostuumprobleem groot genoeg was om het niet te proberen.) Het slachtoffer werd nu afgebeeld als een onbekende vreemdeling. “Verder”, foeterde Serling, “werd er gesuggereerd dat de moordenaar in de zaak geen psychopathische ontevreden iemand was, maar gewoon een goede, fatsoenlijke, Amerikaanse jongen die het even niet meer zag zitten…”
(Opgemerkt moet worden dat sommige details van deze beproeving overdrijvingen van Serling’s kant zouden kunnen zijn of samenvoegingen van de twee scripts waar hij tegelijkertijd aan werkte voor toneel en scherm; Rod Serling Memorial Foundation bestuurslid Nicholas Parisi waarschuwt in zijn recente biografie van Serling dat “een groot deel van de mythe is geslopen in het verhaal rond de productie van ‘Noon on Doomsday.'” Zo kwam de Joodse zuiderling die volgens Serling in eerste instantie gecast was als het slachtoffer, zo schrijft hij, in werkelijkheid voor in een concept van het script van het theater. De onbekende buitenlander zat al in Serling’s eerste concept van het teleproduct.)
Hoe het ook zij, tegen de tijd dat alles gezegd en gedaan was, was de boodschap die uitgezonden werd in het teleproduct van “Noon on Doomsday” dun en verminkt. Toen Serling de recensie van de New York Times las, realiseerde hij zich hoe dat kwam. In een brief aan een vriend schreef hij: “Ik had het gevoel dat ik overreden werd door een vrachtwagen en dat hij terugkwam om het karwei af te maken”. Ondertussen was zijn relatie met de Theater Guild, aan wie hij een optie op het Broadway script had verkocht en die ook het teleplay had geproduceerd, verzuurd. Ondanks pogingen om het te redden, werd de theatrale versie van het verhaal niet opgevoerd of gepubliceerd tijdens zijn leven.
Maar Serling was nog niet klaar met de Till tragedie. Opnieuw, dit keer voor de CBS serie “Playhouse 90”, probeerde hij het verhaal van een lynchpartij in een kleine stad te vertellen, dit keer in het zuidwesten. Na pesterijen van CBS executives, moest Serling het verhaal 100 jaar terug in de tijd plaatsen, elke directe toespeling op Till uitwissen, evenals elke zwarte en blanke raciale dynamiek in het script. In tegenstelling tot “Doomsday”, echter, bracht deze productie, getiteld “A Town Has Turned to Dust”, nog steeds de door Serling gewenste boodschap over vooroordeel en haat over, zij het op een meer universele manier. De slotsoliloquy, uitgesproken door een journalist die een telegram aan zijn redacteur ondertekent, had al iets weg van de beste epilogen uit de “Twilight Zone” die Serling zelf nog zou schrijven:
Dempseyville heeft vanavond voor het eerst in vier maanden regen gekregen. Maar het kwam te laat. De stad was al tot stof vergaan. Het had naar zichzelf gekeken, was verbrokkeld en uiteengevallen. Want wat het zag was het lelijke beeld van vooroordelen en geweld. Twee mannen stierven binnen vijf minuten en een halve meter van elkaar, alleen omdat mensen op een perverse en vreemde manier niet weten hoe ze naast elkaar moeten leven. Totdat ze dat wel weten, zal dit verhaal dat ik nu aan het schrijven ben geen einde kennen, maar moet het doorgaan en doorgaan.
Scholar Lester H. Hunt stelt dat de lessen die Serling trok uit de ervaringen van “Doomsday” en “Dust” de basis legden voor wat er zou komen in “The Twilight Zone”. Op basis van de censoren, schrijft Hunt in een essay, “veranderde Serling, nogal abrupt en gedreven door de druk van de omstandigheden, van een artiest die het zijn hoogste roeping vond om de problemen van de dag te becommentariëren door ze direct weer te geven, in een artiest die commentaar gaf op principes en universalia die betrokken waren, niet alleen bij de problemen van het moment, maar bij het menselijk leven zelf.”
Of, zoals Serling het later zelf formuleerde: “Als je een stuk wilt maken over vooroordelen tegen , ga je in plaats daarvan met Mexicanen aan de slag en speel je het af in 1890 in plaats van 1959.”
Serling had ook zijn lesje geleerd van zijn eerdere aanvaring met de Daily Variety. In zijn interview met Wallace, twijfelde hij of zijn nieuwe show al dan niet controversiële thema’s zou verkennen. “…we hebben te maken met een show van een half uur die niet kan peilen als een , die geen scripts gebruikt als vehikel van sociale kritiek. Deze zijn strikt voor entertainment,” beweerde hij. Nadat Wallace hem beschuldigde van het opgeven van “het schrijven van iets belangrijks voor televisie,” stemde Serling gemakkelijk in. “Als je met belangrijk bedoelt dat ik niet ga proberen om me dramatisch te verdiepen in actuele sociale problemen, dan heb je helemaal gelijk. Dat doe ik niet,” zei hij.
Of course, that couldn’t have been further from the case. Zijn misstappen met het bewerken van de Till-tragedie voor televisie dwongen hem te beseffen dat hij om kwesties van ras, vooroordelen, oorlog, politiek en de menselijke natuur op televisie te kunnen confronteren, dit door een filter moest doen.
De Twilight Zone is eigenlijk een term die Serling leende van het Amerikaanse leger. Serling, die in de Tweede Wereldoorlog als parachutist in het Amerikaanse leger had gediend, een ervaring die zijn stempel drukte op veel van de verhalen die hij later zou schrijven, wist dat het verwees naar het moment dat een vliegtuig neerkomt en de horizon niet meer kan zien. Als de titel van het anthologiedrama sprak het zijn missie voor de show uit: in staat zijn om gedurfde verhalen over de menselijke omstandigheden op het scherm te vertellen door het zicht op de een of andere manier te verduisteren.
Als Peele in Serling’s iconische rol stapt, doet hij dat in de wetenschap dat hij een kans heeft om directer tot die zorgen te spreken. De sluier die Serling, die in 1975 overleed, tegenhield, is enigszins opgelicht, waardoor het verhaal nu gedurfdere verhalen kan bevatten in “The Twilight Zone.”