China’s Traditional Cultural Values
De culturele waarden van een land beïnvloeden de nationale psychologie en identiteit. De waarden van de burgers en de publieke opinie worden via de media en andere informatiekanalen doorgegeven aan de staatsleiders, waardoor beslissingen over het buitenlands beleid zowel direct als indirect worden beïnvloed. De traditionele culturele waarden die de psyche van het Chinese volk beïnvloeden zijn harmonie, welwillendheid, rechtschapenheid, hoffelijkheid, wijsheid, eerlijkheid, loyaliteit en kinderlijke vroomheid.
Meer >
Daarvan is de kernwaarde harmonie. Harmonie betekent “juiste en evenwichtige coördinatie tussen dingen” en omvat rationale, gepastheid en verenigbaarheid. Rationale verwijst naar het handelen volgens objectieve wetten en waarheden. Gepastheid duidt op geschiktheid en gepastheid. De waarde van harmonie pleit voor “harmonie maar niet uniformiteit”. Door verschillende dingen op de juiste manier te coördineren door ze op de juiste manier samen te brengen, kunnen ze zich ontwikkelen van een ongecoördineerde toestand naar een van coördinatie; van asymmetrie naar symmetrie; en van onevenwichtigheid naar evenwicht. De moderne Chinese samenleving probeert harmonie te handhaven tussen de mens en de natuur; tussen mensen en de samenleving; tussen leden van verschillende gemeenschappen; en tussen geest en lichaam.
Genadigheid, de kernwaarde van het confucianisme, strekt zich uit van het belang van familiebanden en bloedverwantschap en wordt door de Chinezen hoog in aanzien gehouden. “Een vreedzame familie zal welvaren (jiahe wanshi xing, 家和万事兴)” is een beroemd en alom omarmd gezegde. Deze welwillendheid, hoewel gebaseerd op familiebanden, strekt zich uit tot vriendschappen en sociale relaties, waardoor een volledige reeks waarden ontstaat die rechtvaardigheid, hoffelijkheid, wijsheid, eerlijkheid, loyaliteit, zelfdiscipline en toewijding omvat.
Rechtvaardigheid verwijst naar rechtvaardigheid en correctheid. Zoals Confucius zei: “de heer begrijpt wat moreel is; de kleine man begrijpt wat profijtelijk is (junzi yu yi, xiaoren yu yu li, 君子喻于义，小人喻于利).” Er zijn niet alleen individuele voordelen, maar ook collectieve en sociale voordelen. Alle mensen zouden moeten streven naar wat zowel het individu als de samenleving ten goede komt. Zoals twee Chinese gezegden het zeggen: “Iedereen is verantwoordelijk voor de opkomst of ondergang van het land (tianxia xingwang, pifu youze, 天下兴亡，匹夫有责)” en “Wees de eerste om bezorgdheid te tonen en de laatste om te genieten (xian tianxia zhi you er you, hou tianxia zhi le er le, 先天下之忧而忧，后天下之乐而乐).” Als het land te lijden heeft onder buitenlandse invasies en gevaren, moet het volk “de buitenlandse indringers verdrijven de Chinese natie reanimeren (quchu dalu, huifu zhonghua, 驱除鞑虏，恢复中华),” met de wapens zwaaien en strijden voor de glorie van het land.
Courtesy legt de nadruk op bescheidenheid en voorzichtigheid. Het gaat om het respecteren van wetten en het voorkomen van wangedrag. De traditionele Chinese cultuur respecteert het belang van rituelen en kent speciale rituelen voor verschillende gelegenheden, zoals het offer van de keizer aan de hemel, het offer van het gewone volk aan de voorouders, bruiloften, begrafenissen en hoffelijke uitwisselingen. Zoals het gezegde luidt: “Het is onbeleefd niet terug te geven wat men ontvangt (lai er buwang fei li ye, 来而不往非礼也)”. Confucius legde vooral de nadruk op hoffelijkheid in het dagelijks leven.
Wijsheid vereist dat men goed van kwaad onderscheidt, capabele mensen op geschikte posities plaatst, zichzelf kent, en vindingrijk is. Confucius zei: “Welwillendheid betekent liefhebben en wijsheid betekent anderen begrijpen renzhe airen, zhizhe zhiren, 仁者爱人，智者知人).” Men moet een liefhebbend hart hebben om anderen lief te hebben, en men moet wijsheid hebben om anderen te begrijpen. Mensen moeten niet alleen een liefhebbend hart hebben, maar ook wijsheid om goed van kwaad te onderscheiden en goed van kwaad. Zij moeten de wijsheid en vindingrijkheid bezitten om het kwade te beheersen en het goede te bevorderen.
Een aantal prominente figuren die anderen liefhadden en begrepen hebben hun naam in de Chinese geschiedenis gekerfd, zoals Wei Qing (卫青), de generaal van de Han-dynastie tijdens het bewind van keizer Wudi; Wei Zheng (魏征), de eerste minister van de Tang-dynastie tijdens het bewind van keizer Taizong; Hai Rui (海瑞), een eerlijke en oprechte ambtenaar uit de Ming-dynastie; Qi Jiguang (戚继光), een beroemde generaal uit de Ming-dynastie die Japanse piraten bestreed; en twee oprechte ambtenaren uit de Noordelijke Song-dynastie, Kou Zhun (寇准) en Bao Zheng (包拯).
Eerlijkheid verwijst naar betrouwbaarheid, integriteit en geloofwaardigheid. “Mensen moeten hun fortuin op redelijke en juiste wijze verkrijgen door hun arbeid,” zei Confucius, “en niet door bedrog en oplichting.” Hij benadrukte eerlijkheid in het dagelijks gedrag. Eerlijkheid is een morele deugd die door de Chinezen zeer gewaardeerd wordt. Veel Confucianistische zakenlieden hielden in het verleden vast aan het principe van eerlijkheid bij het runnen van ondernemingen en vestigden zo aloude merken.
Loyaliteit legt de nadruk op dienstbaarheid aan het moederland. Het is een emotie en een waarde die voortkomt uit bloedbanden en die inhoudt dat burgers bij een buitenlandse invasie alles in het werk moeten stellen om hun land te beschermen zoals zij hun eigen huis zouden beschermen. Loyaliteit betekent ook trouw aan familie en vrienden.
Filiale vroomheid is een andere belangrijke waarde in het Confucianisme. Volgens Confucius zijn “het respecteren en ondersteunen van de oudere familieleden en het afhandelen van hun begrafenisaangelegenheden (zunlao, jinglao, yanglao, songlao, 尊老、敬老、养老、送老)” plichten van de jongere generaties, en zijn “het zorgen voor de ouderen en het verzorgen van de jongeren (lao you duo yang, shao you suo yi, 老有所养，少有所依)” fundamentele familiedeugden.
Harmonie in China’s buitenlandse betrekkingen
De traditionele Chinese culturele waarden van harmonie, welwillendheid, rechtschapenheid, hoffelijkheid, wijsheid, eerlijkheid, loyaliteit en kinderlijke vroomheid worden in China’s diplomatie belichaamd door het concept van harmonie, de belangrijkste traditionele Chinese waarde.
Harmonie, maar geen uniformiteit
Volgens het concept van harmonie verenigt het universum verscheidenheid. Verschil is niet noodzakelijkerwijs gelijk aan tegenstrijdigheid. Verschillen ontwikkelen zich soms tot tegenstellingen, maar soms vormen ze een noodzakelijke voorwaarde voor harmonie. Er zijn vele voorbeelden waarin verschillen elkaar aanvullen in de natuur en de samenleving. Het verenigen van verscheidenheid is de basis voor het ontstaan van nieuwe dingen. Confucius zei: “De heer streeft naar harmonie, en niet naar uniformiteit (junzi he er bu tong, 君子和而不同).” Een heer kan er dus verschillende opvattingen op na houden, maar hij volgt anderen niet blindelings. In plaats daarvan probeert hij harmonieus met hen samen te leven.
In de jaren vijftig heeft de Volksrepubliek China de Vijf Beginselen van Vreedzame Coëxistentie naar voren gebracht – wederzijds respect voor territoriale integriteit en soevereiniteit; wederzijdse non-agressie; niet-inmenging in elkaars interne aangelegenheden; gelijkheid en wederzijds voordeel; en vreedzame coëxistentie. Deze beginselen laten zien hoe de diplomatieke strategie van China de waarde van harmonie belichaamt. In de afgelopen vijf decennia zijn de Vijf Beginselen van Vreedzame Coëxistentie door de meeste landen algemeen aanvaard en belangrijke criteria geworden voor het standaardiseren van internationale betrekkingen.
Op 24 december 2002 bezocht de voormalige Chinese president Jiang Zemin de Verenigde Staten en hield een toespraak over China’s diplomatieke concept van harmonie maar geen uniformiteit. Jiang zei: “Meer dan 2000 jaar geleden bracht de Chinese denker Confucius het idee naar voren dat ‘de heer streeft naar harmonie, en niet naar uniformiteit.’ Het betekende dat harmonie co-existentie en co-prosperity bevordert, terwijl verschillen elkaar aanvullen en ondersteunen.” De wet van harmonie maar niet van uniformiteit is belangrijk voor de sociale ontwikkeling en als norm voor het gedrag van mensen. Het is ook de basis voor het coördineren van de ontwikkeling van beschavingen. Alle beschavingen, sociale systemen en ontwikkelingswijzen van de wereld moeten met elkaar communiceren en van elkaar leren door vreedzame concurrentie. Zij moeten streven naar gezamenlijke ontwikkeling door te zoeken naar overeenkomsten met behoud van hun verschillen.
Aan het eind van 2003 sprak de toenmalige Chinese premier Wen Jiabao op de Harvard Universiteit en zei: “‘Harmonie zonder uniformiteit’ is een groots idee dat door oude Chinese denkers naar voren is gebracht. Het betekent harmonie zonder gelijkvormigheid en verschil zonder conflict. Harmonie leidt tot coëxistentie en co-prosperiteit, terwijl verschillen leiden tot wederzijdse aanvulling en wederzijdse ondersteuning”. In mei 2005 bracht de toenmalige Chinese president Hu Jintao het concept van een “harmonieuze wereld” naar voren tijdens een VN-bijeenkomst op hoog niveau.
Niet-inmenging in de binnenlandse aangelegenheden van andere landen is een belangrijke richtlijn van het buitenlands beleid voor de Chinese regering. Wanneer een land problemen heeft in zijn binnenlandse aangelegenheden, is China van mening dat inmenging, zoals het stoken van problemen door de ene partij te steunen in het aanvallen van een andere, immoreel is. In de afgelopen eeuwen heeft China geleden onder invasies, vernederingen en veel inmenging in zijn binnenlandse aangelegenheden, met name door westerse mogendheden die China dwongen een reeks ongelijke verdragen te ondertekenen. De Chinezen zijn dus tegen de inmenging van andere landen in de binnenlandse aangelegenheden van een natie.
Uit deze actuele voorbeelden blijkt duidelijk dat het concept van harmonie van invloed is op de hedendaagse diplomatie van China. Het is ook van het grootste belang als leidraad voor de Vijf Principes van Vreedzame Coëxistentie en China’s beleid ten aanzien van inmenging – beide hoekstenen van China’s huidige buitenlandse betrekkingen.
Mutual Respect Between Countries
Volgens Lao Tse’s Tao Te Ching (Dao De Jing, 道德经), “is een grote staat als een laaggelegen, neerwaarts stromende stroom; hij wordt het centrum waar alle kleine staten onder de hemel naar toe neigen. . . . Stilte kan beschouwd worden als een soort vernedering. Zo is het dat een grote staat, door zich op een lager niveau te plaatsen dan kleine staten, hen voor zich wint en dat kleine staten, door hun eerbied te tonen voor een grote staat, deze voor zich winnen. Voor de grote staat leidt het tonen van nederigheid tot het winnen van aanhangers. Voor de kleine staten leidt het tot het verkrijgen van gunsten. Een grote staat wil alleen maar mensen verenigen en voeden; een kleine staat wil alleen maar ontvangen worden door de ander en hem dienen. Ieder krijgt wat hij verlangt, maar de grote staat moet leren respect te tonen. “1
Dit betekent dat een grotere staat het vertrouwen van een kleinere staat moet winnen door zich bescheiden op te stellen en vice versa. De grote staat moet dus geen buitensporig verlangen hebben om de kleine te controleren, en de kleine moet niet kruipen voor de grotere. Om hun respectievelijke doelen te bereiken moet de grote staat bijzonder bescheiden zijn.
Lao Tse zei ook: “De rivieren en zeeën worden door alle stromen eer bewezen vanwege hun vaardigheid om lager te zijn dan de stromen – zo zijn zij de koningen van hen allen.2 Zo is het dat de wijze heerser, die boven de mensen wil staan, zichzelf door zijn woorden onder hen plaatst. . . . Daarom verheugen allen in de wereld zich om hem te verheffen en worden niet moe van hem. Omdat hij niet streeft, vindt niemand het mogelijk tegen hem te strijden. “3 Dit impliceert dat als de mensen zich maar zouden afkeren van strijd en interne conflicten en in plaats daarvan een gezamenlijke inspanning zouden doen om samen te werken aan coëxistentie en wederzijdse ontwikkeling, de menselijke samenleving een veelbelovende toekomst tegemoet zou kunnen gaan.
Deze opvatting is van toepassing op China’s buitenlandse strategie omdat China alle landen, groot of klein, als gelijkwaardig beschouwt. Grote en machtige landen mogen kleine en zwakke landen niet pesten. Grote landen zouden andere landen niet moeten meten aan hun eigen waarden en politieke systemen, noch zouden zij landen die niet voldoen aan hun eigen waarden en wereldbeeld moeten verachten, aanvallen of zelfs uitroeien. Ongeacht hun grootte moeten alle landen elkaar respecteren, van elkaar leren en streven naar coëxistentie en wederzijdse ontwikkeling.
De woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken hield in 2012 een toespraak over het verbod van de EU om haar leden olie uit Iran te laten importeren en sancties op te leggen aan de centrale bank van Iran. Hij zei dat China aandringt op het oplossen van internationale geschillen via dialoog en overleg. China is tegen de unilaterale sancties tegen Iran en keurt met name de uitbreiding van deze sancties af. Druk en sancties kunnen de problemen in Iran niet oplossen. Integendeel, zij zullen de problemen alleen maar ingewikkelder en ernstiger maken doordat zij het antagonisme verhevigen en de regionale vrede en stabiliteit verstoren. De betrokken partijen moeten de dialoog en de samenwerking versterken om de problemen in Iran via onderhandelingen op te lossen.
China’s hulp, investeringen en handel aan Afrikaanse landen zijn niet aan politieke voorwaarden gebonden, een praktijk die laat zien hoe een groot land respect kan tonen voor kleinere en armere landen. China heeft veel oneerlijke verdragen moeten doorstaan en heeft voorwaarden aan leningen laten verbinden door buitenlandse mogendheden. Daarom verzet China zich tegen investeringen en leningen aan ontwikkelingslanden waaraan extra politieke voorwaarden zijn verbonden. China probeert zich te houden aan de traditionele stelregel: “Doe anderen niet aan wat je zelf niet graag zou willen”
Wat China’s relatie met zijn buren betreft, voert de regering een beleid van “het bevorderen van een harmonieuze, veilige en welvarende omgeving in de buurlanden”. Zo heeft de Chinese regering het zespartijenoverleg over het kernwapenprogramma van Noord-Korea gestimuleerd en de rol van bemiddelaar gespeeld bij het oplossen van geschillen tussen de VS en Noord-Korea.
Gebaseerd op de principes van wederzijds voordeel, samenwerking en win-win ontwikkeling, werd de Shanghai Samenwerkingsorganisatie opgericht door China, Rusland en de vijf Centraal-Aziatische landen. In de afgelopen tien jaar heeft zij indrukwekkende resultaten geboekt. China onderhoudt ook uitwisselingen en werkt in gelijke mate samen met de Associatie van Zuidoost-naties, India, Pakistan en andere buurlanden. Al deze initiatieven weerspiegelen het principe dat grote landen kleine landen moeten respecteren.
Eenzaam aan de top
De waarde van harmonie benadrukt een alomvattende en logische kijk op elke kwestie. Het Qian-diagram (qian gua, 乾卦) in het Boek der Veranderingen (yi jing, 《易经》) zegt, “de trotse draak heeft berouw (kang long you hui, 亢龙有悔).” Dit betekent dat dingen in het extreme niet lang duren, net zoals draken stikken, bevriezen, en vallen als ze te hoog vliegen. En volgens Lao Tse’s Dao De Jing (Dao De Jing, 《道德经》), “Wanneer de dingen hun volwassenheid hebben bereikt, worden zij oud (wu zhuang ze lao, 物壮则老).” Volgens deze gouden spreuken moeten grote landen niet tot het uiterste gaan of streven naar ultieme macht.
Tijdens een persconferentie op 14 maart 2010 zei Wen Jiabao: “De ontwikkeling van China zal geen invloed hebben op andere landen. China streeft niet naar hegemonie als het zich ontwikkelt, en China zal nooit naar hegemonie streven, zelfs niet als het zich in de toekomst ontwikkelt.” Wen’s woorden belichamen het concept van het eenzaam zijn aan de top (gao chu bu sheng han, 高处不胜寒).
Lao Tse zei: “Hij die op zijn tenen staat, staat niet stevig; hij die zijn benen strekt, loopt niet gemakkelijk. Hij die zichzelf laat zien, straalt niet; hij die zijn eigen mening verkondigt, onderscheidt zich niet; hij die zichzelf ophemelt, ziet zijn verdienste niet erkend; hij die verwaand is, wordt geen superioriteit toegestaan. “4 Volgens deze gedachtegang moet een land, wanneer het machtiger wordt, niet arrogant en verwaand worden, noch moet het ernaar streven een supermacht te zijn.
Wat China’s relatie met de Verenigde Staten betreft, daagt China de positie van de Verenigde Staten niet uit en probeert het de Verenigde Staten niet rechtstreeks tegen te werken in kwesties die niet de kernbelangen van China betreffen. China’s vaardigheid in het in evenwicht brengen en coördineren van belangen en tegenstellingen tussen de twee landen en het onderhouden van een neutrale, “vriend noch vijand” relatie met de Verenigde Staten geeft aan dat China’s politieke praktijken deze wijsheid omvatten.
Reasonable Struggle
De waarde van harmonie benadrukt dat niet-antagonistische conflicten moeten worden afgehandeld door middel van overleg, coördinatie en evenwichtige middelen om een evenwicht te bereiken. Maar in bepaalde gevallen, zoals buitenlandse invasies, moet men vastberaden terugvechten uit zelfverdediging en onrechtvaardigheid bestrijden met een rechtvaardige oorlog. Zoals het oude Chinese gezegde luidt: “Zij die geen aanstoot geven, zullen niet worden beledigd. Zij die beledigen zullen beledigd worden (ren bu fan wo wo bu fan ren, ren ruo fan wo wo bi fan ren, 人不犯我我不犯人，人若犯我我必犯人).”
In het aangezicht van beledigingen, onderdrukking en agressie van andere landen, zouden mensen moedig moeten zijn en moeten slagen in hun strijd door gebruik te maken van politieke wijsheid en andere middelen. Sun Tzu’s De kunst van de oorlog (Sunzi bingfa, 《孙子兵法》) gaat uitvoerig in op het gebruik van wijsheid om tegen de vijand te vechten. De traditionele Chinese cultuur omvat dus niet alleen het Confucianisme, dat zich richt op het cultiveren van deugden en het handhaven van ethiek, maar ook de Kunst van de Oorlog voor militaire strategie en tactiek.
In het geval van de Zuid-Chinese Zee bijvoorbeeld, waar de provocaties van de Filippijnen een bedreiging vormden voor China’s territoriale soevereine recht op de eilanden, probeerde de Chinese regering de kwestie op te lossen met diplomatieke middelen en vreedzame onderhandelingen. Om de integriteit van de staatssoevereiniteit, de territoriale wateren, de eilanden en de eilandjes te verdedigen, kan China echter zo nodig de strijd aanbinden.
Een wereld van universele harmonie
De ideale samenleving volgens de traditionele Chinese culturele waarden is “een wereld voor allen (shi jie da tong, 世界大同) en een wereld van universele harmonie (tian xia wei gong, 天下为公).” Om dit ideaal te verwezenlijken, pleit de waarde van harmonie voor wederzijds respect, vrede, samenwerking, coëxistentie en win-win ontwikkeling, die worden belichaamd in het diplomatieke beleid van China.
Sinds het begin van de nieuwe eeuw zijn vreedzame ontwikkeling, harmonieuze samenleving, wederzijds voordeel en win-win ontwikkeling de diplomatieke stelregels van China geworden. Op 23 september 2009 heeft Hu Jintao op een VN-conferentie het begrip “nieuw veiligheidsconcept met wederzijds vertrouwen, wederzijds voordeel, gelijkheid en coördinatie” naar voren gebracht.
Het door Hu Jintao naar voren gebrachte doel om een harmonieuze wereld op te bouwen belichaamt rechtstreeks China’s traditionele waarde van harmonie, een begrip dat in de internationale samenleving zijn weerga niet kent. Om een harmonieuze wereld op te bouwen moeten beschavingen naast elkaar kunnen bestaan. Het idee van het opbouwen van een harmonieuze wereld staat volledig los van de waarden van de “wet van de jungle” of machtspolitiek, en biedt een nieuwe manier om internationale conflicten op te lossen.