De Mahabodhi peepalboom in Bodh Gaya, Bihar is een voorwerp van verering voor miljoenen boeddhisten over de hele wereld, die zijn schaduw uitspreidt over de plek waar de Boeddha naar verluidt het nirvana bereikte. De ficus religiosa, waarvan wordt aangenomen dat hij afstamt van de oorspronkelijke Bodhi boom, werd in 1881 geplant door de Britse archeoloog Alexander Cunningham en later gerestaureerd en verzorgd door monniken.
Afgelopen tien jaar leek de boom uit te drogen, ondanks de constante zorg en aandacht die hij kreeg van de ongeveer twee miljoen pelgrims die hem elk jaar bezoeken. Het Forest Research Institute – ’s lands belangrijkste orgaan op het gebied van bosbouw en bomen – werd vanuit zijn hoofdkwartier in Dehradun ingeschakeld om een reddingsoperatie op te zetten. Bos patholoog NSK Harsh hielp deze beroemde ficus religiosa weer gezond te maken, en heeft er sindsdien voor gezorgd.
Hoewel Harsh nu met pensioen is, blijft hij de Mahabodhi Tempel adviseren. Hij sprak met ons over zijn speciale relatie met de boom.
VICE: Hoe belangrijk is de Mahabodhi boom?
NSK Harsh: Allereerst is het een levend ding. En voor de boeddhisten is het een vrome en heilige boom. Soms waren er schermutselingen tussen mensen om een vallend blad te vangen. Deze boom staat er echter niet al duizenden jaren, zoals algemeen wordt aangenomen. Hij is ongeveer 130 jaar oud, en een opvolger van de oorspronkelijke boom waaronder de Boeddha zou hebben gezeten.
NSK Harsh, de Bodhiboom-dokter. Afbeelding: NSK Harsh
Hoewel ik er niet naar omgekeken heb, bezocht ik in 2009 de Jaya Shri Mahabodhi boom in Anuradhapur, Sri Lanka, waarvan gezegd wordt dat het de oudste levende, door mensen geplante boom ter wereld is. Men denkt dat hij in 288 v.Chr. is geplant, uit een stek van de oorspronkelijke Mahabodhiboom in Bodh Gaya.
Heb je nog andere beroemde of opmerkelijke bomen in de wereld verzorgd?
Ik heb ook gewerkt voor heilige bomen in Cambodja. Er is een beroemde erfgoedboom in de Ta Prohm tempel, of “boomtempel” in Cambodja. Hij staat wetenschappelijk bekend als Tetrameles nudiflora en plaatselijk als spung.
In India heb ik gezorgd voor de boom bij Sai Baba Santhan in Shirdi waaronder Sai Baba naar verluidt zijn diksha heeft verkregen. Er is een banyanboom in Kurukshetra, waar naar men zegt Krishna de preek van de Gita hield. Ik heb ook de rudraksh boom in Shantikunj, in Haridwar verzorgd.
Heeft de klimaatverandering de gezondheid van de Mahabodhi aangetast?
Door de opwarming van de aarde kan de temperatuur met maximaal één graad zijn gestegen. Deze geringe stijging heeft geen invloed op het hout of de wortel, die goed beschermd is onder de grond. Wel kan dit van invloed zijn op de bloeicyclus.
Het weer is dit jaar warmer dan vroeger in deze tijd van het jaar, wat van invloed kan zijn op de natuurlijke cyclus van het bladerdek. De normale periode voor het vallen van de bladeren is in januari of februari, maar dat kan deze keer worden uitgesteld.
Zijn er nog andere factoren die een negatieve invloed hebben op de boom?
Er ligt een wit marmeren vloer onder de boom, die ’s zomers heet wordt. De muur van de Mahabodhi Tempel, die grijs van kleur is, straalt ook warmte uit. Deze overmatige hitte veroorzaakt soms voortijdige ontbladering. Op mijn aanraden wordt de marmeren vloer twee keer per dag gedweild, rond 11 uur ’s ochtends en 4 uur ’s middags.
Heeft vervuiling ook invloed op de boom?
Zeker. Stoflagen op het blad beïnvloeden de fotosynthese. Als er giftige stoffen in de lucht zitten, zoals koolmonoxide door vervuiling door voertuigen, kan dit ook problemen veroorzaken voor de boom.
Een algemeen beeld van de Mahabodhi tempel en de heilige boom in Gaya. Afbeelding met dank aan: NSK Harsh
Hoe zit het met de menselijke inmenging en aanwezigheid?
De plaatselijke bevolking verzamelde vroeger de gevallen bladeren, takken en vijgen. Sommigen verkochten de bladeren aan buitenlandse gelovigen voor ongeveer $10 per blad. Ik vroeg de tempelleiding om het afval te verzamelen en er poeder van te maken, dat dan voor religieuze doeleinden kon worden gebruikt of als aandenken aan bezoekende buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders kon worden gegeven.
Mensen brandden wierookstokjes, diya’s en kaarsen onder de boom. Er werd een aparte plaats gevonden, weg van de boom, om er “licht aan te bieden”. We weerhielden de toegewijden er ook van melk aan de boom te offeren.
Hoe vaak moest u de boom inspecteren?
In het begin ging ik er drie keer per jaar heen: een keer in de winter, een keer in het regenseizoen en een keer aan het begin van de zomer. Soms waren er zelfs vier bezoeken per jaar. Na mijn pensionering heeft het tempelcomité mij persoonlijk gevraagd om de boom te komen bekijken en de FRI-wetenschappers die er nu voor zorgen te adviseren.
Wat voor dingen heb je gedaan om de levensduur van de boom te verlengen?
Ik gebruik verstand en wetenschap. We hebben de metalen stutten onder de takken met rubber en schuimrubber omhuld, zodat de takken niet beschadigd raken. Het gebladerte werd regelmatig verwijderd en er werd mest toegevoegd. We zochten regelmatig naar manieren om de boom te redden van ziekten zoals wolluis. Verwondingen aan de stam of de takken werden behandeld met een speciale pasta. De boom had ook te lijden van een tekort aan belangrijke voedingsstoffen zoals stikstof, koper en kali. Om dat tegen te gaan, hebben we één of twee keer per jaar micronutriënten op de oude wortels aangebracht, afhankelijk van de behoefte.
Hoe lang denkt u dat de boom zal overleven?
De peepalboom heeft een relatief lang leven en blijft zichzelf vernieuwen, niet alleen door zijn zaden maar ook door zijn wortels. Als de hoofdstam sterft, komt er een nieuwe voor in de plaats. Dit is de cirkel van het leven. Ik denk dat deze boom nog wel 50 jaar kan overleven. Zijn nakomeling is al begonnen te verschijnen en hij zal het overnemen als de tijd rijp is.