“Het is helemaal veramerikaniseerd!” verklaart mijn gastheer trots. “Het bidet is verdwenen!” In mijn tijd als een reis-editor, dit scenario is geworden gemeenschappelijk wanneer touring verbeteringen aan hotels en resorts over de hele wereld. Mijn hart zinkt als ik het hoor. Voor mij voelt dit niet als vooruitgang, maar als vooroordelen.
Amerikanen lijken vooral verbijsterd over deze wastafels. Zelfs doorgewinterde Amerikaanse reizigers zijn niet zeker van hun doel: Een globe-trotter vroeg me: “Waarom hebben de badkamers in dit hotel zowel toiletten als urinoirs?” En zelfs als ze de functie van het bidet begrijpen, zien Amerikanen vaak de aantrekkingskracht er niet van in. Pogingen om het bidet in de Verenigde Staten populair te maken zijn eerder mislukt, maar recente pogingen gaan door – en misschien lukt het zelfs om dit apparaat uit de Oude Wereld naar nieuwe achterwerken te brengen.
Het klassieke bidet is een miniatuur, badkuip-achtige inrichting die naast het toilet staat, met kranen aan één kant. De kuip is gevuld met water, en de gebruiker schrijlings erboven om zich onder de gordel te wassen. Maar het heeft eeuwen geduurd voordat men tot deze versie kwam.
Het bidet ontstond in Frankrijk in de jaren 1600 als een wasbak voor je edele delen. Het werd beschouwd als een tweede stap na de kamerpot, en beide items werden bewaard in de slaapkamer of kleedkamer. Sommige van de vroege versies van het bidet lijken op sierlijke voetenbanken; de waskommen waren ingebouwd in houten meubelen met korte poten. De deksels van hout, riet of leer bedekten vaak het zittende gedeelte, waardoor de functie enigszins werd verhuld.
De naam is afgeleid van het Franse woord voor “pony”, dat een nuttige hint geeft dat de waskom schrijlings moet worden gedragen. Maar het kreeg deze bijnaam ook omdat de adel het gebruikte om op te ruimen na een rit. Water halen was in die tijd een moeizaam proces, maar baden met een bidet was een regelmatig terugkerende verwennerij voor de aristocratie en de hogere klassen. Dit kleine werkpaard maakte zo’n deel uit van de hoge kringen dat de kunstenaar Louis-Léopold Boilly, die het leven van de Franse midden- en hogere klasse schilderde, een jonge vrouw met haar rok over de wasbak liet zien in een van zijn werken – een pikante bidet-tegenhanger van Degas’ badkuipportretten. Ze waren zo’n integraal onderdeel van het beschaafde leven dat zelfs de gevangen Marie Antoinette een roodgerimpeld exemplaar kreeg in afwachting van de guillotine. Ze zat dan wel in een vochtige, door ratten geteisterde cel, maar haar recht om zich op te frissen werd haar niet ontzegd.
Versies uit de jaren 1700 waren soms voorzien van een waterpomphendel die een straal omhoog kon spuiten uit een hervulbaar reservoir. Met de opkomst van het sanitair in de jaren 1800 verhuisde het bidet van de slaapkamer naar de badkamer en werd het standaardmodel in gebruik genomen: een klein badje dat aan beide kanten met een kraan kon worden gevuld. De eerste bidet kwam vooral voor in de hogere kringen, maar de populariteit verspreidde zich al snel, zowel naar andere sociale klassen in Frankrijk als naar andere landen in West-Europa – en ook naar Latijns-Amerika, het Midden-Oosten en Azië.
Meer in deze serie
Tijdens deze hausse aan bidets hebben de Verenigde Staten zich verzet tegen de aantrekkingskracht ervan, en de reden daarvoor zou de kracht van de eerste indruk kunnen zijn geweest. Amerikanen maakten op grote schaal kennis met bidets tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen troepen in Europa waren gestationeerd. GI’s die bordelen bezochten, zagen vaak bidets in de badkamers, zodat ze deze wasbakken begonnen te associëren met sekswerk. Gezien Amerika’s puriteinse verleden is het logisch dat militairen, eenmaal terug in eigen land, zich ongemakkelijk voelden bij het presenteren van deze apparaten aan hun vaderland.
Maar zelfs voor de oorlog werden bidets al in verband gebracht met seks en schandalen. In de Verenigde Staten en Groot-Brittannië, waar verschillende vormen van douchen werden gezien als een zwangerschapspreventie, werden bidets beschouwd als een vorm van geboortebeperking. Norman Haire, een pionier op het gebied van geboortebeperking, zei in 1936: “De aanwezigheid van een bidet wordt bijna als een symbool van zonde beschouwd”. De hedendaagse Amerikaanse socioloog Harvey Molotch is het daarmee eens en concludeert dat de apparaten besmet waren met het Franse hedonisme en de seksualiteit. “Bidets hebben het zo moeilijk gehad … Zelfs alle macht van het kapitalisme kan het taboe niet doorbreken.”
Hoewel ze echt vreselijk waren in het voorkomen van zwangerschap, konden bidets nuttig zijn voor een ander taboe: menstruatie. Zoals Therese Oneill in haar boek Unmentionable aantoont, werd er in die tijd nauwelijks over de menstruatie van vrouwen gesproken en werd er in stilte voor gezorgd met “jelly rags”. Het was een rommelige en privé-aangelegenheid waarvoor geen commerciële oplossing bestond. Maar als verkoopargument voor bidets stond menstruatie in de vooroorlogse en naoorlogse jaren wellicht op gelijke voet met ongewenste zwangerschap en prostitutie als ongewenst en onbesproken. Voor het vinden van commercieel succes was het eerder een belemmering dan een hulp.
In de Verenigde Staten herinnerden bidets aan allerlei vrouwelijke tekortkomingen: de seksualiteit van vrouwen, ongewenste zwangerschappen van vrouwen, en de biologie van vrouwen. Als zodanig werden ze gemeden.
Terwijl bleven andere landen het bidet omarmen. Toen het zich verspreidde in Noord-Europa en Zuid-Azië, veranderde het ontwerp een beetje. Een aan het toilet gekoppeld mini-douchehulpstuk werd een populaire variant van de aparte wastafel. Dit ontwerp was vergelijkbaar met een mondstuk dat in 1928 was gepatenteerd door John Harvey Kellogg, bedoeld voor gebruik door de patiënten in een sanatorium dat hij leidde. Het werd in ieder geval niet zo populair als zijn cornflakes.
In 1964 probeerde de American Bidet Company het bidet smakelijker te maken door de toiletbril te combineren met een sproeifunctie. De oprichter van het bedrijf, Arnold Cohen, creëerde dit apparaat voor zijn zieke vader; studies hebben aangetoond dat baden met een bidet huiduitslag, aambeien en andere irritaties kan helpen genezen. Maar Cohen zag het ook als zijn missie om “de gewoonten van een natie te veranderen, ons van Charmin af te helpen”. Helaas had Cohen, een voormalig reclameman, moeite om zijn boodschap uit te dragen voor wat hij het Sitzbad noemde. “Ik installeerde duizenden van mijn stoelen in alle buitenwijken van New York … maar reclame was een bijna onmogelijke uitdaging,” zei hij. “Niemand wil iets horen over Tushy Washing 101.”
Terwijl Amerika doof was voor Cohens boodschap, luisterde een ander land wel: Japan. Datzelfde jaar had Cohen een ontmoeting met vertegenwoordigers van een Japanse handelsmaatschappij, Nichimen Jitsugyo. De firma werkte uiteindelijk een eigen ontwerp uit, dat was gemodelleerd naar het Sitzbad. In 1980 introduceerde een ander Japans bedrijf, Toto, de “washlet”, een multifunctionele bidet-toilet hybride met bedieningspaneel, die enthousiast werd ontvangen door Japanse huishoudens. Zoals Toto’s general manager van restroom product research het uitdrukte: “Wij deden wat anderen niet graag probeerden – we brachten elektronica in het watercloset.”
De washlet, een liefdesbaby van reinheid en technologie, bracht bidetbaden de toekomst in. Cohen’s Sitzbath werd zo de grootvader van de huidige slimme toiletten, die zijn uitgerust met bedieningspanelen waarmee gebruikers de waterdruk en -richting kunnen aanpassen. Sommige bedieningspanelen voegen andere extra’s toe, zoals stoelverwarming en geurverdrijvende functies.
Deze apparaten maakten deel uit van een technologische opleving in Japan in de jaren tachtig. Maar terwijl andere Japanse producten uit die tijd, zoals Nintendo gamesystemen, enthousiast werden omarmd in de Verenigde Staten, blijven de Toto superdrones tot op de dag van vandaag een curiositeit. Een van de redenen dat de washlet niet aanslaat is de prijs. De meest eenvoudige wasautomaat van Toto kost 499 dollar en is daarmee vergelijkbaar met een luxueus klein apparaat. Toen de Toto’s werden geïnstalleerd in het hoofdkwartier van Google in Mountain View, Californië, waren de “ruimtetoiletten”, zoals TechCrunch ze noemde, een symbool van de over-the-top extraatjes van het bedrijf, een bevoorrechte plek van waaruit werknemers hun aandelenopties konden controleren. Washlets maakten bidets weer iets voor de hogere klasse.
De Verenigde Staten hebben het bidet en zijn spin-offs grotendeels genegeerd, maar hebben een alternatief product warm onthaald: doorspoelbare natte doekjes. Deze doekjes zijn een goedkope oplossing geworden voor veel van dezelfde problemen als het bidet, maar ze kosten het publiek veel meer.
Wetse doekjes of natte doekjes waren een uitvinding uit het midden van de vorige eeuw, die voor van alles werden gebruikt, van luierverschonen tot rommelige barbecuepartijtjes. Maar het was pas in het begin van de jaren 2000 dat grote bedrijven zoals Procter & Gamble er succes mee hadden om ze op de markt te brengen als vervanging of opvolger van toiletpapier. Vandaag zijn deze vochtige doekjes uitgegroeid tot een industrie van 2,2 miljard dollar. De markt is zo groot dat het drie op mannen gerichte doekjes heeft geïnspireerd, Bro Wipes, Dude Wipes, en One Wipe Charlies, die zichzelf positioneren als door testosteron gevoede tegenhangers van vervrouwelijkte bidets en hygiëneproducten. Ze zijn zelfs opgedoken in de muziek, met inbegrip van een rap-nummer van Cam’ron waarin het refrein – “Go get ya wet wipes” – is een prompt voor het opfrissen voor de seks.
Terwijl doekjes zijn veel toegankelijker dan washlets, kost een fractie van de super-drones (een 252-pack kost $ 9,92), maar ze hebben ook grote schade aan rioolstelsels. Eenmaal doorgespoeld, klonteren de doekjes samen met vet uit etensresten en kunnen zo zogenaamde “fatbergs” vormen – verstoppingen in de vorm van ijsbergs die een heel systeem kunnen verstoppen. Het verwijderen van een vetberg en het uitvoeren van de nodige reparaties kan ongelooflijk duur zijn; in Londen kostte een vetberg van 10 ton de stad in 2015 600.000 dollar. En afgelopen september ontdekte de stad er nog een van ongeveer 140 ton, die wel eens 10 keer zoveel zou kunnen kosten om te verwijderen.
Deze problemen hebben geleid tot rechtszaken, wetgeving rond de term “doorspoelbaar” en, in mei 2015, de verwijdering door de Federal Trade Commission van een bepaald merk doekjes, gemaakt door NicePak, dat onveilig werd geacht voor riolen. Milieugroepen hebben natte doekjes ook luidkeels veroordeeld vanwege hun plastic vezels, die volgens hen bijdragen aan de overvloed aan afval dat in de oceaan drijft en schadelijk zijn voor het leven in zee.
Gezien deze nadelen, zijn Amerikanen klaar om deze wegwerpoplossing op te geven en eindelijk een eenvoudige sprenkel met water te omarmen? Miki Agrawal, de oprichter van Thinx, zegt van wel. Agrawal heeft de aandacht getrokken met haar Thinx-slips, een milieubewust alternatief voor tampons en maandverband. Thinx kreeg kritiek te verduren wegens onzedelijkheid voor sommige van haar advertenties (wat in zekere zin bewijst dat het stigma rond menstruatie nog springlevend is), en het bedrijf kreeg een enorme klap toen Agrawal werd beschuldigd van seksuele intimidatie. Maar de pers over het product zelf was over het algemeen positief – vooral onder millennials.
Nu steunt Agrawal, samen met andere investeerders, een toilethulpstuk genaamd Tushy, dat een klein watertuitje onder de rand toevoegt. Het komt neer op een sproeistraal bevestigd aan een standaard toiletbril – er is geen aparte wastafel of nieuwerwetse toiletbril functies – maar voor $ 69, zou het de Goldilocks middenweg tussen high-end toiletten en vuil-goedkope doekjes zijn. Arnold Cohen had moeite met het adverteren van zijn Sitzbath, maar marketing is veranderd sinds de jaren 1960. Tushy’s website heeft geen last van eufemismen en zegt duidelijk dat zijn product “voor mensen die poepen” is. Op de homepage staat: “Veeg je kont niet langer af, maar was hem met Tushy”, en er wordt onomwonden gesteld: “Als er een vogel op je poepte, zou je hem dan afvegen? Nee, je zou het eraf wassen.”
Met deze openhartigheid, in combinatie met een gestroomlijnd webdesign en een spraakzame blog, richt Tushy zich op de vrouwelijke millennialmarkt die zo goed reageerde op Thinx. Als Tushy slaagt, zal het laten zien dat het bidet kan worden omarmd om de redenen waarom het ooit werd gemeden: de vrouwelijke associaties. En misschien, nu het eindelijk de Atlantische Oceaan oversteekt, kan het ook de genderkloof overbruggen.