Twee veel voorkomende vormen van moderne folklore zijn beweringen dat bekende oude rijmpjes en liedjes (zoals het kinderrijmpje “Ring Around the Rosie”) “verborgen” betekenissen bevatten die eeuwenlang zijn doorgegeven, en beweringen dat gewone voorwerpen van wereldlijke oorsprong – in het bijzonder voorwerpen die met Kerstmis worden geassocieerd (zoals de zuurstok) – opzettelijk werden gemaakt om symbolen van het christelijk geloof te belichamen. Hier hebben we een artikel dat beide vormen combineert en stelt dat een vrolijk kerstfeestliedje over romantisch cadeautjes geven eigenlijk ontstond als een gecodeerde catechismus die door vervolgde katholieken werd gebruikt:
Voorbeeld:
Jullie kennen allemaal wel het kerstliedje, “De Twaalf Dagen van Kerstmis” denk ik. Voor de meesten is het een heerlijk nonsens rijmpje op muziek. Maar het had een heel serieus doel toen het werd geschreven. Het is veel meer dan een repetitieve melodie met mooie zinnen en een lijst van vreemde geschenken.
Katholieken in Engeland gedurende de periode 1558 tot 1829, toen het Parlement eindelijk de katholieken in Engeland emancipeerde, was het bij wet verboden om hun geloof uit te oefenen – privé OF openbaar. Het was een misdaad katholiek te zijn.
“De Twaalf Dagen van Kerstmis” werd in Engeland geschreven als een van de “catechismusliederen” om jonge katholieken te helpen de grondbeginselen van hun geloof te leren – een geheugensteun, want als je betrapt werd met iets op papier dat wees op het aanhangen van het katholieke geloof, kon je niet alleen in de gevangenis belanden, je kon ook opgehangen worden, of een kopje kleiner gemaakt – of opgehangen, getekend en gevierendeeld, een nogal eigenaardige en afschuwelijke straf waarvan ik me niet bewust ben dat die ooit ergens anders is toegepast. Opknoping, tekening en vierendeling hield in dat iemand bij de nek werd opgehangen totdat hij bijna, maar niet helemaal, was gestikt tot de dood; dan werd de partij naar beneden gehaald van de galg, en ontdaan van de ingewanden terwijl hij nog in leven was; en terwijl de ingewanden nog op straat lagen, waar de beulen er overheen stampten, werd het slachtoffer vastgebonden aan vier grote boerenpaarden, en letterlijk in vijf delen gescheurd – een aan elke ledemaat en de resterende torso.
De geschenken van de liederen zijn verborgen betekenissen voor de leer van het geloof. De “ware liefde” die in het lied wordt genoemd, verwijst niet naar een aardse minnaar, maar naar God zelf. De “ik” die de geschenken ontvangt verwijst naar iedere gedoopte. De patrijs in een perenboom is Jezus Christus, de Zoon van God. In het lied wordt Christus symbolisch voorgesteld als een moederpatrijs die verwondingen veinst om roofdieren weg te lokken van haar hulpeloze nestjongen, als een herinnering aan de uitdrukking van Christus’ droefheid over het lot van Jeruzalem: “Jeruzalem! Jeruzalem! Hoe dikwijls zou Ik u onder mijn vleugelen beschut hebben, gelijk een hen haar kuikens, maar gij hebt het niet gewild…”
De andere symbolen betekenen het volgende:
2 Schildduiven = Het Oude en Nieuwe Testament
3 Franse Hennen = Geloof, Hoop en Liefde, de Theologische Deugden
4 Roepende Vogels = de Vier Evangeliën en/of de Vier Evangelisten
5 Gouden Ringen = De eerste Vijf Boeken van het Oude Testament, de “Pentateuch”, die de geschiedenis geeft van de val van de mens uit de genade.
6 Ganzen A-laying = de zes dagen van de schepping
7 Zwanen A-swimming = de zeven gaven van de Heilige Geest, de zeven sacramenten
8 Meiden A-milken = de acht zaligsprekingen
9 Dames Dansen = de negen Vruchten van de Heilige Geest
10 Heren A-springen = de tien geboden
11 Pijpers Pijpers = de elf getrouwe apostelen
12 Drummers Trommelen = de twaalf punten van de leer in de geloofsbelijdenis van de apostel
In sommige versies van dit stuk wordt het katholicisme of Engeland niet specifiek genoemd. In deze alternatieve versies wordt gezegd dat het lied “De Twaalf Dagen van Kerstmis” is ontwikkeld door christenen die hun geloof niet openlijk konden belijden omdat zij in samenlevingen leefden waar het christendom verboden was. Het is al moeilijk genoeg om een plaats in de westerse wereld te vinden waar de beoefening van het christendom gedurende de laatste eeuwen verboden was, maar het nut proberen in te schatten van een kerstlied als methode om de grondbeginselen van het christendom te bewaren in een maatschappij waar de beoefening van het christendom zelf verboden was, is werkelijk een breinbreker, aangezien in een dergelijke maatschappij alle facetten van de kerstviering zeker ook verboden zouden zijn. Daarom zal onze discussie zich hier concentreren op de bewering dat “De Twaalf Dagen van Kerstmis” een creatie was van katholieken die in Engeland woonden na de Anglicaanse Reformatie.
De geschiedenis van de ontwikkeling van de Anglicaanse Kerk en de relatie tussen Anglicanen en katholieken in Engeland gedurende de daaropvolgende eeuwen is een complex onderwerp dat niet recht gedaan zou kunnen worden in iets minder dan een lange en gedetailleerde verhandeling. (Voor een overzicht van het onderwerp bevelen wij het artikel over “Engeland” in The Catholic Encyclopedia aan). In het kort begint het tijdperk dat we hier bespreken met de breuk van Koning Hendrik VIII (1509-1547) met de Katholieke Kerk
in Rome en zijn oprichting van de Anglicaanse Kerk. In 1558 stierf Henry’s katholieke dochter Mary I en nam haar niet-katholieke halfzuster Elizabeth I de troon over; het jaar daarop schafte de Act of Uniformity “de oude eredienst” af, en de openlijke uitoefening van het katholicisme werd bij wet verboden totdat het Parlement in 1829 de Catholic Emancipation Act aannam. Het is echter niet juist om te zeggen dat, zonder uitzondering, iedereen die op enig moment in deze periode van 270 jaar werd betrapt op het praktiseren van het katholicisme (of het in bezit hebben van materiaal dat wees op het aanhangen van het katholicisme) onmiddellijk gevangen werd genomen of terechtgesteld. De tolerantie van de staat ten opzichte van het katholicisme was en was afhankelijk van de politieke omstandigheden van de tijd, en gedurende sommige perioden werden katholieken milder behandeld dan anderen. (Een interessante kanttekening is dat tijdens het puriteinse gemenebest van 1649-1660 wetgeving werd uitgevaardigd die de viering van Kerstmis in Engeland door iedereen, Anglicaans of niet, verbood, hoewel deze wetten met het herstel van de monarchie in 1660 ongedaan werden gemaakt.)
Twee zeer grote rode vlaggen wijzen erop dat de bewering over de “geheime” oorsprong van het liedje “De Twaalf Dagen van Kerstmis”
niets meer is dan een fantasieverhaal, vergelijkbaar met de vele apocriefe “verborgen betekenissen” van diverse kinderrijmpjes:
- Er is absoluut geen documentatie of ondersteunend bewijs voor deze bewering, anders dan het louter herhalen van de bewering zelf.
- De bewering lijkt pas uit de jaren negentig van de vorige eeuw te dateren, waardoor het waarschijnlijk eerder een uitvinding van moderne speculatie is dan een historisch feit.
Daarnaast pleiten verschillende gebreken in de voorgestelde verklaring er overtuigend tegen:
- De belangrijkste fout in deze theorie is dat de verschillen tussen de Anglicaanse en Katholieke kerken grotendeels verschillen in nadruk en vorm waren, die extrinsiek waren aan de Schrift. Hoewel katholieken en anglicanen verschillende Engelse vertalingen van de Bijbel gebruikten (respectievelijk de Douai-Reims en de King James versie), werden alle religieuze leerstellingen die in het lied “De Twaalf Dagen van Kerstmis” bewaard zouden zijn gebleven (met als mogelijke uitzondering het aantal sacramenten), door zowel katholieken als anglicanen gedeeld: De bijbels van beide groepen bevatten het Oude en Nieuwe Testament, beide bevatten de vijf boeken die samen de Pentateuch vormen, beide hadden de Vier Evangeliën, beide bevatten Gods schepping van het heelal in zes dagen zoals beschreven in Genesis, en beide gaven een opsomming van de Tien Geboden. Een katholiek zou misschien op zijn hoede moeten zijn om met een Douai-Reims Bijbel betrapt te worden, maar er was absoluut geen reden waarom een katholiek zijn kennis zou moeten verbergen van een van de concepten die zogenaamd in “De Twaalf Dagen van Kerstmis” worden gesymboliseerd, omdat dit fundamentele geloofsartikelen waren die alle denominaties van het christendom gemeen hadden. Geen van deze zaken zou een katholiek van een protestant onderscheiden, en daarom hoefde geen van deze zaken “in het geheim” in het lied te worden gecodeerd, opdat de vermelding ervan iemand niet als katholiek zou verraden. Een katholiek zou goede redenen hebben om niets te bezitten of te onthullen dat zou wijzen op zijn trouw aan de paus of zijn deelname aan het sacrament van de boete (ook bekend als de biecht), maar niets van dien aard is vervat in de uitleg van de symboliek die zogenaamd te vinden is in “De Twaalf Dagen van Kerstmis.”
- Als “De Twaalf Dagen van Kerstmis” werkelijk een liedje waren dat katholieken gebruikten “als geheugensteun om de grondbeginselen van hun geloof te bewaren”, omdat “betrapt worden met iets op schrift dat aangeeft dat je het katholieke geloof aanhangt, je in de gevangenis kan doen belanden”, hoe werd dan de essentie van het katholicisme van de ene generatie op de volgende doorgegeven? Het louter uit het hoofd leren van een liedje met gecodeerde verwijzingen naar “het Oude en Nieuwe Testament” bewaart op geen enkele manier de inhoud van die testamenten. Hoe werd dit behoud van de inhoud bereikt als het bezit van de testamenten in geschreven vorm verboden was? Leerden katholieken de hele inhoud van de Bijbel uit het hoofd? Kennelijk niet, en er was geen reden om dat te doen: Aangezien katholieken en anglicanen beiden het Oude en Nieuwe Testament gebruikten, was het bezit van hun inhoud in geschreven vorm niet voldoende om iemand als katholiek te ontmaskeren, en dus was er geen noodzaak om gemeenschappelijke bijbelse begrippen te verhullen door het gebruik van geheugensteuntjes. Er was geen reden waarom “jonge katholieken” niet openlijk zouden kunnen worden onderwezen over de vier evangeliën, of de elf getrouwe apostelen, of de tien geboden.
- Het nut van een kerstliedje als heimelijk middel om een catechismus uit het hoofd te leren zou vrij beperkt zijn, omdat het gebruik ervan uiteraard beperkt zou blijven tot de kersttijd. Hoe werd de zogenaamd verboden catechismus gedurende de rest van het jaar aan de kinderen geleerd? Waar zijn de andere rijmpjes en liedjes met soortgelijke verborgen betekenissen die katholieken gedurende de rest van het jaar voor hun catechismus zouden hebben moeten gebruiken?
- Er zijn geen duidelijke verbanden tussen de begrippen die uit het hoofd moeten worden geleerd en de symbolen die worden gebruikt om ze weer te geven in “De Twaalf Dagen van Kerstmis”. Op welke manier doen “acht melkende dienstmeisjes” denken aan de Acht Zaligheden? Hoe moeten “negen dansende dames” de Negen Vruchten van de Heilige Geest in herinnering brengen? (Ja, sommige uitleggers hebben geprobeerd deze verbanden te verklaren, maar hun verklaringen zijn zo gekunsteld en zo ingewikkeld dat ze buiten het bereik liggen van de kinderen die verondersteld werden de voornaamste begunstigden te zijn van dit zogenaamde catechismuslied). Zonder enig duidelijk verband tussen de symbolen en de begrippen die zij symboliseren, is dit liedje niet nuttiger als “geheugensteun” dan het uit het hoofd leren van de getallen één tot en met twaalf zou zijn.
- Zoals men zou verwachten bij een folkloristische uitleg (in plaats van een feitelijke), is er veel variatie in de lijst van religieuze leerstellingen die zogenaamd in het liedje worden gesymboliseerd. De drie Franse hennen staan voor de drie “theologische deugden” (geloof, hoop en naastenliefde), of voor de Heilige Drievuldigheid, of voor de drie geschenken die de Wijzen brachten voor het kindje Jezus. De vier roepende vogels zijn de vier evangeliën, of de vier grote profeten van het Oude Testament (Jesaja, Jeremia, Ezechiël en Daniël), of de vier ruiters van de Apocalyps. De vijf gouden ringen zijn de vijf boeken van de Pentateuch, of de vijf decennia van de rozenkrans, of de vijf verplichte sacramenten van de Kerk. Van een lied dat werkelijk als “geheugensteun” wordt gebruikt, mag worden verwacht dat het een standaard, vaste vorm heeft, en niet variatie op variatie.
Het weinige dat ter ondersteuning van deze bewering is aangeboden, is beslist niet overtuigend. Dit stuk wordt vaak toegeschreven aan pater Hal Stockert, en in zijn toelichting op een pagina van de website van het Catholic Information Network schreef hij:
Ik vond deze informatie toen ik onderzoek deed voor een geheel ongerelateerd project waarvoor ik de Latijnse teksten moest raadplegen van de bronnen die voor mijn onderzoek van belang waren. Onder die primaire documenten bevonden zich brieven van Ierse priesters, meestal Jezuïeten, die terugschreven naar het moederhuis in Douai-Rheims, in Frankrijk, en dit louter terzijde vermeldden, en helemaal niet als onderdeel van de hoofdinhoud van de brieven.
Dus waar is de informatie die uit deze brieven is verzameld? Zoals pater Stockert in 1999 uitlegde aan de religieschrijver Terry Mattingly:
“Ik krijg van allerlei mensen brieven waarin ze om referenties voor mijn werk vragen,” zei hij. “Ik wou dat ik ze kon geven wat ze willen, maar al mijn aantekeningen zijn verloren gegaan toen onze kerk een loodgieterlek had en de kelder onder water liep. Ondertussen, zei hij, staat zijn kopie van het originele artikel op “een computerdiskette die zo oud is dat niemand meer een machine heeft die hem kan lezen.”
Wat we wel weten is dat de twaalf dagen van Kerstmis in het liedje de twaalf dagen zijn tussen de geboorte van Christus (Kerstmis, 25 december) en de komst van de Wijzen (Driekoningen, 6 januari). Hoewel de specifieke oorsprong van het lied “De Twaalf Dagen van Kerstmis” niet bekend is, is het waarschijnlijk begonnen als een Twaalfde-Nacht “memory-and-forfeits” spel waarbij de leider een vers voordroeg, elk van de spelers het vers herhaalde, de leider een ander vers toevoegde, enzovoort, totdat een van de spelers een fout maakte, waarbij de speler die zich vergiste een straf moest betalen, zoals het opofferen van een kus of een snoepje. Zo werd het liedje gepresenteerd in de vroegst bekende gedrukte versie, in het kinderboek Mirth Without Mischief uit 1780. (Het liedje is blijkbaar veel ouder dan deze gedrukte versie, maar we weten op dit moment niet hoeveel ouder). Tekstuele bewijzen duiden erop dat het lied “De Twaalf Dagen van Kerstmis” niet van Engelse, maar van Franse oorsprong was. Er zijn drie Franse versies van het lied bekend, en zaken die in het lied zelf worden genoemd (de patrijs bijvoorbeeld, die pas aan het eind van de jaren 1770 vanuit Frankrijk in Engeland werd geïntroduceerd) wijzen op een Franse oorsprong.
Het is mogelijk dat “The Twelve Days of Christmas” is verward met (of een transformatie is van) een liedje genaamd “A New Dial” (ook bekend als “In Those Twelve Days”), dat dateert uit tenminste 1625 en religieuze betekenissen toekent aan elk van de twaalf dagen van Kerstmis (maar niet met het doel om een catechismus te onderwijzen). Op een manier die enigszins lijkt op de memory-and-forfeits-voorstelling van “De Twaalf Dagen van Kerstmis”, werd het lied “A New Dial” voorgedragen in een vraag-en-antwoord-format:
| Wat zijn zij die slechts één zijn? Wij hebben één God alleen In de hemel boven zit op zijn troon. Wat zijn zij die slechts twee zijn? Twee testamenten, het oude en het nieuwe. Wij erkennen de waarheid. Wat zijn zij, die slechts drie zijn? Drie personen in de Drie-eenheid die één God in eenheid maken. Wat zijn zij, die slechts vier zijn? Vier evangelisten zijn er, De geboorte, het leven, de dood van Christus verklaren zij. Wat zijn zij, die slechts vijf zijn? Vijf zintuigen, als vijf koningen, handhaven in ieder mens een verschillende heerschappij.Wat zijn zij die slechts zes zijn? Zeshalve dagen arbeid is niet verkeerd, Want God zelf heeft zo lang gewerkt. |
Wat zijn zij die slechts zeven zijn? Zeven vrije kunsten heeft God neergezonden Met goddelijke vaardigheid de ziel van de mens te bekronen.Wat zijn zij die slechts acht zijn? Echte zaligsprekingen zijn er gegeven Gebruik ze goed en ga naar de hemel.Wat zijn zij die slechts negen zijn? Negen Muzen, als de negen sferen des hemels, Met heilige melodieën verleiden onze oren. Wat zijn zij, die slechts tien zijn? Tien inzettingen gaf God aan Mozes Wie, gehouden of gebroken, doen vergaan of redden.Wat zijn slechts elf? Elfduizend maagden hebben deelgenomen en de dood voor Jezus ondergaan. Wat zijn slechts twaalf? Twaalf wonen Gods Zoon bij; twaalf maken onze geloofsbelijdenis. The Dial’s done. |
(Het gebruik van gewone voorwerpen om bijbelse concepten weer te geven is een gebruikelijke methode, zoals blijkt uit de verschillende populaire opnamen van Deck of Cards.)
“De Twaalf Dagen van Kerstmis” is wat de meeste mensen denken dat het is: een wereldlijk lied dat de kersttijd viert met beelden van geschenken en dansen en muziek. In de loop der jaren zijn er echter enkele misinterpretaties in de Engelse versie geslopen. Bijvoorbeeld, het geschenk van de vierde dag zijn vier “colly birds” (of “collie birds”), niet vier “calling birds”. (Het woord “colly” betekent letterlijk “zwart als steenkool,” en “colly birds” zouden dus merels zijn). De “vijf gouden ringen” verwijzen niet naar vijf juwelen, maar naar vijf vogels met een ringnek (zoals fazanten). Wanneer deze fouten zijn gecorrigeerd, is het patroon van de eerste zeven geschenken allemaal soorten vogels weer hersteld.
Niettemin blijven veel schrijvers uitweiden over “de schoonheid en de werkelijk bijbelse en spirituele betekenissen die opgesloten liggen in dit prachtige lied dat Christus in Kerstmis brengt waar hij niet lijkt te zijn.” Misschien moeten degenen die dit verhaal als “mooi” en “inspirerend” beschouwen (ondanks de duidelijk twijfelachtige waarheidsgetrouwheid) eens nadenken over de onderliggende boodschap: Dat een groep volgelingen van Jezus hun geloof moesten verbergen om te voorkomen dat ze gemarteld en gedood zouden worden door een andere groep volgelingen van Jezus. Van alle aspecten van het christendom die met Kerstmis gevierd moeten worden, lijkt me dat geen bijzonder goed aspect om te benadrukken.