Wat is seborroïsch eczeem?
Seborroïsch eczeem (Amerikaanse spelling is ‘seborrheic’) is een veel voorkomende, chronische of recidiverende vorm van eczeem/dermatitis die voornamelijk de talgklierrijke gebieden van de hoofdhuid, het gezicht en de romp aantast.
Er zijn infantiele en volwassen vormen van seborrhoeïsche dermatitis. Soms gaat het gepaard met psoriasis (sebopsoriasis). Seborroïsch eczeem wordt ook wel seborroïsch eczeem genoemd.
Dandroos (ook wel ‘pityriasis capitis’ genoemd) is een niet-ontstoken vorm van seborroïsch eczeem. Roos presenteert zich als zemelenachtige schilferende plekken verspreid over de haardragende delen van de hoofdhuid.
Wat veroorzaakt seborrhoeïsche dermatitis?
De oorzaak van seborrhoeïsche dermatitis wordt niet volledig begrepen. Het wordt in verband gebracht met de proliferatie van verschillende soorten van de huidcommensaal Malassezia, in zijn gistvorm (niet-pathogeen). Zijn metabolieten (zoals de vetzuren oliezuur, malssezin en indool-3-carbaldehyde) kunnen een ontstekingsreactie veroorzaken. Verschillen in lipide-inhoud en -functie van de huidbarrière kunnen individuele presentaties verklaren.
Wie krijgt seborrhoeïsche dermatitis?
Infantiele seborrhoeïsche dermatitis treft baby’s jonger dan 3 maanden en verdwijnt meestal na 6-12 maanden.
Avolwassen seborrhoeïsche dermatitis begint meestal in de late adolescentie. De prevalentie is het hoogst bij jongvolwassenen en bij ouderen. Het komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.
De volgende factoren worden soms in verband gebracht met ernstige seborrhoeïsche dermatitis bij volwassenen:
- Vette huid (seborrhoea)
- Familiaire neiging tot seborrhoeïsche dermatitis of een familiegeschiedenis van psoriasis
- Immunosuppressie: orgaantransplantatie ontvanger, humaan immunodeficiëntie virus (HIV) infectie en patiënten met lymfoom
- Neurologische en psychiatrische aandoeningen: Ziekte van Parkinson, tardieve dyskinesie, depressie, epilepsie, gezichtszenuwverlamming, ruggenmergletsel, en aangeboren aandoeningen zoals het syndroom van Down
- Behandeling voor psoriasis met psoralenen en ultraviolet A (PUVA) therapie
- Gebrek aan slaap, en stressvolle gebeurtenissen.
Wat zijn de klinische kenmerken van seborrhoeïsche dermatitis?
Infantiele seborrhoeïsche dermatitis
Infantiele seborrhoeïsche dermatitis veroorzaakt wiegkapje (diffuse, vettige schilfering op de hoofdhuid). De uitslag kan zich uitbreiden naar de oksel- en liesplooien (een soort servetdermatitis).
- Er zijn zalmroze vlekken die kunnen schilferen.
- Het jeukt niet bijzonder, dus de baby lijkt vaak niet te worden gestoord door de uitslag, zelfs niet als deze algemeen is.
Infantiele seborrhoeïsche dermatitis
Volwassen seborrhoeïsche dermatitis
Seborrhoeïsche dermatitis tast de hoofdhuid, het gezicht (plooien rond de neus, achter de oren, binnen de wenkbrauwen) en de bovenlichaam aan.
Typische kenmerken zijn:
- Winteropflakkeringen, die in de zomer verbeteren na blootstelling aan de zon
- Minder jeuk meestal
- Combinatie van vette en droge huid in het midden van het gezicht
- Gedefinieerde gelokaliseerde schilferende plekken of diffuse schilfers in de hoofdhuid
- Blepharitis: schilferige rode ooglidranden
- Zalmroze, dunne, schilferige en slecht gedefinieerde plekken in huidplooien aan beide zijden van het gezicht
- Petel- of ringvormige schilferige plekken op haarlijn en op voorborst
- Uitslag in oksels, onder de borsten, in de liesplooien en genitale plooien
- Superficiële folliculitis (ontstoken haarzakjes) op wangen en bovenlichaam.
Extensieve seborrhoeïsche dermatitis die de hoofdhuid, hals en romp aantast, wordt soms pityriasiforme seborrhoeide genoemd.
Seborrhoeïsche dermatitis
Hoe wordt seborrhoeïsche dermatitis gediagnosticeerd?
Seborrhoeïsche dermatitis wordt gediagnosticeerd aan de hand van het klinische uiterlijk en het gedrag. Aangezien malassezia een normaal bestanddeel van de huidflora zijn, is hun aanwezigheid op microscopisch onderzoek van huidschraapsel niet diagnostisch.
Huidbiopsie kan nuttig zijn, maar is zelden geïndiceerd. Histologische bevindingen die specifiek zijn voor seborrhoeïsche dermatitis zijn oppervlakkige perivasculaire en perifolliculaire ontstekingsinfiltraten, psoriasiforme hyperplasie, en parakeratose rond folliculaire openingen.
Wat is de behandeling voor seborrhoeïsche dermatitis?
Behandeling van seborrhoeïsche dermatitis bestaat vaak uit verschillende van de volgende opties.
- Keratolytica kunnen worden gebruikt om kalkaanslag te verwijderen wanneer dat nodig is, bv. salicylzuur, melkzuur, ureum, propyleenglycol
- Topische antischimmelmiddelen worden toegepast om malassezia te verminderen, bv. ketoconazol, of ciclopirox shampoo en/of crème. Let op, sommige stammen van malassezia zijn resistent tegen azole antischimmelmiddelen. Probeer zinkpyrithion of seleniumsulfide
- Milde topische corticosteroïden worden gedurende 1-3 weken voorgeschreven om de ontsteking van een acute flare te verminderen
- Topische calcineurineremmers (pimecrolimus crème, tacrolimus zalf) zijn geïndiceerd als topische corticosteroïden vaak nodig zijn, omdat ze minder nadelige effecten hebben op de gezichtshuid.
In resistente gevallen bij volwassenen kunnen orale itraconazol, tetracycline-antibiotica of fototherapie worden aanbevolen. Lage dosis oraal isotretinoïne is ook effectief gebleken bij ernstige of matige seborrhoeïsche dermatitis.
Behandeling van de hoofdhuid
- Medicated shampoos met ketoconazol, ciclopirox, seleniumsulfide, zinkpyrithion, koolteer en salicylzuur, tweemaal per week gebruikt gedurende ten minste een maand en zo nodig voor onbepaalde tijd.
- Steroïde toepassingen op de hoofdhuid verminderen de jeuk, en moeten dagelijks worden toegepast gedurende een paar dagen om de zoveel tijd.
- Calcineurineremmers zoals tacrolimus kunnen worden gebruikt als steroïde alternatieven.
- Koolteercrème kan worden aangebracht op schilferende gebieden en enkele uren later worden verwijderd door wassen.
- Combinatietherapie is vaak aan te raden.
Gezicht, oren, borst en rug
- Reinig de aangetaste huid een- of tweemaal per dag grondig met een niet-zeephoudende reiniger.
- Smeer gedurende 2 tot 4 weken eenmaal daags ketoconazol of ciclopiroxcrème in, zo nodig te herhalen.
- Hydrocortisoncrème kan ook worden gebruikt, maximaal tweemaal daags gedurende 1 of 2 weken. Af en toe kan een krachtiger topisch steroïd worden voorgeschreven.
- Topische calcineurineremmers zoals pimecrolimuscrème of tacrolimuszalf kunnen worden gebruikt in plaats van topische steroïden.
- Een verscheidenheid aan kruidenremedies wordt vaak gebruikt, maar hun werkzaamheid is onzeker.
Behandeling bij zuigelingen
Regelmatig wassen van de hoofdhuid met babyshampoo of waterige crème wordt gevolgd door zachtjes borstelen om de schilfers te verwijderen.
- Wit petrolatum kan nuttig zijn.
- Vaak worden topische schimmelwerende middelen voorgeschreven, afhankelijk van de omvang van de huiduitslag.