Op ongeveer 10 jaar geleden deed ik iets wat de meeste zichzelf respecterende wetenschapsliefhebbers nooit doen. Ik ging naar een alternatieve arts
Ik had last van een reeks symptomen die schenen te komen en te gaan, maar die altijd tot op zekere hoogte aanwezig waren. Deze symptomen waren netelroos, bijna syncope (flauwvallen), lage bloeddruk, lichte tot matige zwellingen in het gezicht, hoofdpijn, oorsuizingen, sinusitis, hartkloppingen, vasthouden van vocht en spijsverteringsproblemen. Tot twee keer toe moest ik voor ernstige maagpijn naar de eerste hulp. Beide keren kreeg ik te horen “acute gastritis met onbekende oorzaak”.
Mijn huisarts en kliniekartsen hadden geen idee wat ze met me aan moesten. De ene, die zich concentreerde op de spijsverteringsklachten, diagnosticeerde me met IBS en deed de andere symptomen af als “stress-gerelateerd”; een andere, die zich concentreerde op de bijna-syncope en gerelateerde symptomen, zei dat ik prediabetes had. Diagnostische tests bevestigden geen prediabetes, of welke andere aandoening dan ook.
Allergietests toonden berken- en elzenhoutallergieën aan, samen met lichte allergieën voor huisstofmijt en katten, maar niets dat met voedsel te maken had. Mijn enige chronische medische aandoening, coeliakie, werd goed onder controle gehouden en kon niet hebben bijgedragen aan het probleem in kwestie. Ik was ziek van de dokters en ziek van mezelf dat ik ziek was. En ik wist dat de dokters mij ook zat waren. “Kijk,” zei er een met een diepe zucht. “Ik denk dat we te maken hebben met een geestelijke gezondheidsprobleem. Misschien een depressie. Ga naar huis en denk erover om met een therapeut te praten.”
Ik wist hoe een depressie aanvoelde, en dit was het niet. Dus deed ik wat ieder wanhopig mens zou doen. Ik 
boekte een afspraak bij de natuurgeneeskundige in de buurt.
Na een lang intakegesprek verliet ik het kantoor van de natuurgeneeskundige met een klein flesje mineraaldruppels van $50 en een recept: onmiddellijk beginnen met een strikt plantaardig dieet. Er werd me verteld dat een vegetarisch dieet “mijn darmen in balans zou brengen”.
Mijn symptomen werden al snel erger met mijn nieuwe vegetarische dieet. Nadat ik op een dag een pittige groentewrap als lunch had gegeten, kreeg ik zulke grote netelroos op mijn gezicht dat mijn rechteroog bijna dichtviel.
Desoriëntatie en een bonzende hoofdpijn, ik ging vroeg naar huis van mijn werk, nam wat antihistaminica en acetaminophen, en probeerde door te gaan. Ik ontwikkelde het soort vermoeidheid dat het moeilijk maakt om ’s morgens uit bed te komen en nog moeilijker om de hele dag wakker te blijven. Voordat de symptomen begonnen, had ik nooit problemen gehad met een gebrek aan energie. Ik wist dat er iets mis moest zijn met het nieuwe dieet, maar het klopte allemaal niet. Ik at beter dan ik ooit had gegeten.
Toen ik terugging naar mijn gebruikelijke omnivore dieet, verminderden de symptomen tot hun normale niveau – een aanzienlijke deuk in de kwaliteit van mijn leven, met andere woorden, maar niet zo storend. Ik besloot terug te gaan naar mijn huisarts, die nog meer verbijsterd was over wat ik schertsend “mijn gevaarlijke kennismaking met het vegetarisme” noemde. Een paar maanden gingen voorbij en ik probeerde een paar eliminatiediëten.
Op een middag kreeg ik astma-achtige symptomen, een verstikkend gevoel (Globus pharyngis), en een nu bekende aanval van gastritis. Ik ging terug naar de eerste hulp. Ik wist niet dat de dosis aspirine die ik eerder die dag had genomen, de sleutel zou zijn tot het verkrijgen van een diagnose. Een immunoloog, die mijn medische voorgeschiedenis en huidige symptomen bestudeerde, gaf eindelijk een naam aan deze bizarre aandoening: salicylaatintolerantie.
Salicylaatintolerantie is een bijwerking van aspirine en andere niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s), zoals ibuprofen en naproxen. Andere veel voorkomende geneesmiddelen die salicylaat bevatten zijn Pepto-Bismol (bismutsalicylaat), spier- en gewrichtszalf (methylsalicylaat) en uitwendige acnecrèmes. Een deel van de mensen kan ook reageren op salicylaten in voedingsmiddelen – een aandoening die door Martin Raithel e.a. van de afdeling Geneeskunde van de Universiteit van Erlangen in Duitsland wordt omschreven als “een niet-specifieke antigeengeïnduceerde pseudoallergische overgevoeligheidsreactie op salicylzuur, de derivaten daarvan of andere verwante organische of anorganische zuren,” zoals natriumbenzoaat en benzoëzuur.
Waar komen salicylaten van nature voor? In planten. Ze komen voor in de vruchten, groenten, kruiden en specerijen die de meeste mensen dagelijks consumeren. Aspirine zelf werd in 1897 gesynthetiseerd door Felix Hoffman met behulp van salicylzuur uit de wilgenboom. Aspirine is een van de meest gebruikte pijnstillers en ontstekingsremmers zonder recept ter wereld geworden, en is ook verantwoordelijk voor veel bijwerkingen, vooral bij mensen met een voorgeschiedenis van astma.
Ik was gediagnosticeerd met seizoensgebonden allergie-veroorzaakte astma als tiener. Alles begon duidelijk te worden.
Salicylzuur is een fytohormoon dat deel uitmaakt van het natuurlijke afweersysteem van een plant, die het beschermt tegen schadelijke bacteriën, virussen en schimmels. Het gehalte aan salicylzuur in elk type plant varieert van gewas tot gewas, afhankelijk van de aanwezigheid van ziekteverwekkers, klimaat en weer, en andere factoren. Interessant is dat biologische gewassen en verwerkte voedingsmiddelen samengesteld uit biologische producten veel hogere niveaus van salicylaten bevatten dan conventionele gewassen.
Dankzij zijn anti-schimmel en anti-bacteriële eigenschappen, worden salicylzuur en zijn derivaten vaak gebruikt als conserveringsmiddelen in verwerkte voedingsmiddelen, specerijen, cosmetica, en toiletartikelen. Salicylaten zijn onschadelijk voor mensen zonder salicylaat intolerantie, tenzij ze in zeer grote hoeveelheden worden geconsumeerd.
Naast de hierboven genoemde symptomen van salicylaat intolerantie kunnen koorts, larynx oedeem en vocale heesheid, opgeblazen gevoel, maagzweren, diarree, colitis, myocarditis, pericarditis, Kounis syndroom, hyperactiviteit, prikkelbaarheid, en in zeldzame gevallen anafylaxie zijn. De symptomen, die worden verklaard door een overproduktie van leukotrieenmetabolieten, kunnen van persoon tot persoon sterk verschillen. Aangezien weinig artsen zijn opgeleid om salicylaatintolerantie op te sporen buiten bijwerkingen van NSAID’s, kan dit een bijzonder moeilijk te diagnosticeren aandoening zijn. Een individu kan jarenlang ongediagnosticeerd of verkeerd gediagnosticeerd blijven. Tot overmaat van ramp kunnen medicijnen die bedoeld zijn om de symptomen te verminderen, zoals Pepto-Bismol (bismut salicylaat) voor spijsverteringsklachten, het probleem aanzienlijk verergeren.
Salicylaatintolerantie wordt zelden gezien bij kinderen, en treedt meestal op in de volwassenheid, wat wijst op een verworven aandoening. Bepaalde genetische polymorfismen zijn in verband gebracht met een afwijkend metabolisme van salicylzuur, wat wijst op een mogelijke genetische predispositie. Salicylaatintolerantie lijkt een progressieve ziekte te zijn, waarbij de reacties zich geleidelijk ontwikkelen over een periode van twee tot 15 jaar. De precieze prevalentie is onbekend, maar schattingen lopen uiteen van twee tot drie procent van de algemene bevolking, en ongeveer 20-30 procent van astmapatiënten en mensen met idiopathische netelroos, volgens Marek L. Kowalski van de afdeling Immunologie, Reumatologie en Allergie aan de Medische Universiteit van Lodz, Polen en Donald D. Stevenson van de Afdeling Allergie en Immunologie aan het Scripps Research Institute in San Diego. Om dit in perspectief te plaatsen: salicylaatintolerantie komt vaker voor dan autisme.
Er bestaan op dit moment geen bewezen behandelingen voor salicylaatintolerantie, en de meerderheid van de gediagnosticeerden moet de beledigende stoffen voor de rest van hun leven vermijden. Dit betekent geleidelijk experimenteren met voedsel, stoppen met het gebruik van toiletartikelen en cosmetica die salicylaten en benzoaten bevatten, en artsen en apothekers op de hoogte brengen van de intolerantie. NSAID’s en andere cyclooxygenase (COX) remmers mogen niet worden gebruikt.
Patiënten bij wie neuspoliepen, ademhalingsproblemen en astma (ook wel bekend als Samter’s triade) de belangrijkste symptomen zijn, blijken goed te reageren op aspirine desensibilisatiebehandelingen die in een ziekenhuis worden uitgevoerd. Voor anderen kunnen mastcelstabilisatoren zoals Gastrocrom en quercetine helpen de symptomen te verminderen door mastcel degranulatie te verminderen, terwijl corticosteroïden de ontstekingswegen kunnen verminderen die ten grondslag liggen aan veel symptomen van salicylaat intolerantie. Anti-leukotrieen medicijnen, zoals Montelukast, kunnen helpen bij bronchoconstrictie en andere ademhalingsproblemen als gevolg van de inname van salicylaten. Antihistaminica kunnen helpen bij huidsymptomen, zoals netelroos en jeuk, maar leiden vaak tot vermoeidheid. Aan al deze medicijnen kleven risico’s op ernstige bijwerkingen, vooral bij langdurig gebruik.
Binnen een paar dagen nadat ik een salicylaatarm dieet had gevolgd, voelde ik me als een nieuw mens. En binnen een paar weken was mijn energieniveau ongeëvenaard, omdat al mijn symptomen waren verdwenen. Ik ben in staat om veel fruit en groenten te eten die vallen in de lage-salicylaat tot matige-salicylaat categorieën, en zelfs een kleine hoeveelheid kruiden en specerijen. Maar sommige voedingsmiddelen die ik vroeger lekker vond, mag ik nu niet meer, zoals vijgen, dadels, kokosnoot, olijfolie, paprika’s, druiven, pepermuntjes, zoete maïs, ingemaakte voedingsmiddelen en abrikozen. Alles met geconcentreerd fruit of geconcentreerde groenten is verboden, net als voedsel of dranken die kunstmatige smaak- of kleurstoffen bevatten. Als ik vals speel of per ongeluk voedsel met een hoog salicylaatgehalte binnenkrijg, betaal ik daarvoor met een snelle terugkeer van de symptomen. Aangezien salicylaatvergiftiging gemakkelijker kan optreden bij mensen met een salicylaatintolerantie, moet men voorzichtig zijn wanneer men buitenshuis eet.
Kristen Hovet is een Amerikaans-Canadese journaliste en schrijfster die gespecialiseerd is op het gebied van psychologie, gezondheid, wetenschap, en het snijvlak van sociologie en cultuur. Volg haar op Facebook of Twitter op @kristenhovet