Formaldehyde (HCHO), ook wel methanal genoemd, is een organische verbinding, de eenvoudigste van de aldehyden, die in grote hoeveelheden wordt gebruikt in een verscheidenheid van chemische productieprocessen. Het wordt voornamelijk geproduceerd door de oxidatie van methanol in de dampfase en wordt gewoonlijk verkocht als formaline, een 37 % waterige oplossing. Formaline kan worden gedehydrateerd tot trioxaan, een kristallijn trimeer, of tot een amorf polymeer, paraformaldehyde, dat een geschikte bron van gasvormig formaldehyde is.
© Baloncici/.com
Formaldehyde en ammoniak leveren methenamine op, of hexamethyleentetramine, dat wordt gebruikt als urine-antisepticum. Nitratie van methenamine geeft het explosief cycloniet, of RDX. Formaldehyde en aceetaldehyde reageren in aanwezigheid van calciumhydroxide tot pentaerytritol, waarvan het tetranitraat het explosief PETN is. Grote hoeveelheden formaldehyde worden gebruikt bij de vervaardiging van ureum-formaldehydehars, fenol-formaldehydehars, en acetalhars (polyoxymethyleen). De reactie van formaldehyde met eiwitten leidt tot het gebruik ervan in de leerlooi-industrie en bij de behandeling van verschillende plantaardige eiwitten om ze vezelig te maken. De reactie met eiwitten ligt ook aan de basis van het gebruik van formaldehyde als ontsmettingsmiddel, als balsemmiddel en als bodemsterilisator.
Puur formaldehyde is een kleurloos, brandbaar gas met een sterke doordringende geur. Het is uiterst irriterend voor de slijmvliezen en wordt in verband gebracht met bepaalde vormen van kanker bij mensen en andere dieren. Formaldehyde is geclassificeerd als carcinogeen voor de mens (kankerverwekkende stof).