12 juli 2012 — Je ogen zeggen misschien niet alles als het op liegen aankomt, zo blijkt uit een nieuwe studie.
Ondanks de gangbare opvatting dat schimmige ogen — die naar boven en naar rechts bewegen — op bedrog wijzen, vonden onderzoekers geen verband tussen de richting waarin de ogen bewegen en of iemand de waarheid spreekt.
In drie afzonderlijke experimenten testten ze of mensen die logen de neiging hadden hun ogen meer naar boven en naar rechts te bewegen dan mensen die niet logen. Ze vonden geen verband tussen de richting waarin de ogen bewogen en of de deelnemers de waarheid spraken.
“Dit komt overeen met bevindingen uit een aanzienlijke hoeveelheid eerder werk waaruit blijkt dat gezichtsaanwijzingen (waaronder oogbewegingen) slechte indicatoren zijn van bedrog,” schreven de auteurs, onder leiding van Richard Wiseman van de Universiteit van Hertfordshire in het Verenigd Koninkrijk. De studie is gepubliceerd in het online tijdschrift PLoS ONE.
Howard Ehrlichman, een professor emeritus in de psychologie aan het Queens College van de City University of New York, heeft veel onderzoek gedaan naar oogbewegingen, en zei dat hij ook nooit een verband heeft gevonden tussen de richting van oogbewegingen en liegen.
“Dit betekent niet dat de ogen ons niets vertellen over wat mensen denken,” zei hij. “Ik ontdekte dat de richting van de oogbewegingen nergens verband mee hield, maar dat het feit of mensen oogbewegingen maakten of niet, wel verband hield met aspecten van dingen die in hun hoofd omgingen.”
Hij zei dat mensen de neiging hebben oogbewegingen te maken — gemiddeld ongeveer één per seconde — wanneer ze informatie uit hun langetermijngeheugen ophalen.
“Als er geen oogbeweging is tijdens een televisie-interview, ben ik ervan overtuigd dat de persoon al vele malen heeft gerepeteerd of herhaald wat hij gaat zeggen en niet naar het antwoord hoeft te zoeken in zijn langetermijngeheugen.”
Hij zei dat hij niet zeker weet waar het idee over de richting van oogbewegingen en liegen vandaan komt, maar zei dat het zich heeft verspreid ondanks weinig wetenschappelijk bewijs ervoor.
De auteurs van de studie schrijven een deel van de populariteit van het geloof dat naar rechts kijken op liegen duidt en naar links kijken op waarachtigheid toe aan veel beoefenaars van neuro-linguïstisch programmeren (NLP). NLP – omstreden onder wetenschappers – is een therapiebenadering die draait om het verband tussen neurologische processen, taal en gedrag.
“Veel NLP beoefenaars beweren dat de oogbewegingen van een persoon een nuttig inzicht kunnen onthullen in de vraag of ze liegen of de waarheid vertellen,” schreven ze.
Sommige NLP beoefenaars betwisten deze bewering.
“Wij geloven niet dat oogbewegingen een aanwijzing zijn voor liegen en hebben het nooit als zodanig onderwezen. Ik geloof dat iemand met het idee is begonnen als een marketingtruc. Misschien geloofden ze het echt,” zei Steven Leeds, een co-directeur van het NLP Training Center van New York. “Oogbewegingen, zoals wij die onderwijzen, geven aan hoe iemand informatie verwerkt, of dat nu visueel, auditief of kinesthetisch is, en of het wordt onthouden of gecreëerd.”
Anderen zeggen dat ze geloven dat de richting van oogbewegingen een leugenaar kan verraden.
Donald Sanborn, president van Credibility Assessment Technologies, een bedrijf dat is gespecialiseerd in leugendetectietechnologie, heeft onlangs een licentie gekregen voor nieuwe technologie – oculair-motorische detectietests genaamd – die is gebaseerd op onderzoek door psychologen van de Universiteit van Utah en die gebruik maakt van een combinatie van eyetracking en andere variabelen om vast te stellen of iemand liegt.
“Wanneer iemand liegt, gaat zijn emotionele lading omhoog, wat veranderingen veroorzaakt in de diameter van de pupil en de positie van de blik,” aldus Sanborn. Het apparaat meet ook hoe lang het duurt om bepaalde vragen te lezen en te beantwoorden. De grootte van de pupil, de positie van de blik en de tijd die nodig is om vragen te beantwoorden, geven aan dat de hersenen harder werken, wat volgens de psychologen een teken van liegen is.
Dit apparaat is ontworpen om te worden gebruikt voor pre-employment screening, maar het is niet legaal voor gebruik door particuliere bedrijven, dus werkt het bedrijf samen met de Amerikaanse overheid en met buitenlandse bedrijven. Hij schat de nauwkeurigheid op ongeveer 85 tot 87 procent.
Maar de auteurs van de nieuwe studie zeiden dat hun werk bewijst dat er geen verband bestaat tussen de richting van oogbewegingen en waarachtigheid.
“Toekomstig onderzoek zou zich kunnen richten op de vraag waarom het geloof zo wijdverbreid is geworden,” schreven zij.