24.08.2018
Vóór 1768 waren het noordelijk en zuidelijk halfrond gescheiden werelden. Drie reizen brachten daar verandering in. Ze werden onder leiding van de legendarische zeevaarder James Cook gemaakt.
Het is 1768 en de Britten zijn gefixeerd op berichten over een glimp van land in het zuiden van de Stille Oceaan, ervan overtuigd dat daar beneden een onontdekt groot zuidelijk continent op de loer ligt.
De Royal Society geeft cartograaf en ontdekkingsreiziger James Cook opdracht een reis te maken om de passage van de planeet Venus tussen de zon en de aarde in kaart te brengen.
Aangenomen wordt dat de waarnemingshoeken vanaf verschillende locaties kunnen worden gebruikt om de exacte afstand van de aarde tot de zon en de planeten te berekenen.
Maar de Admiraliteit heeft Cook ook geheime orders gegeven om de zeeën af te speuren naar dat mystieke land in het zuiden.
Cooks schip, The Endeavour, vertrekt op 26 augustus 1768.
Exploring the south Pacific
Cook en zijn bemanning zouden de mythische landmassa niet ontdekken, waarvan geografen dachten dat die nodig was om de aarde te laten draaien op zijn toegang, en zo de noordelijke landen in evenwicht te houden.
De reizen zouden de Europeanen in plaats daarvan naar Tierra del Fuego, Tahiti, Nieuw Zeeland, Australië, de Tongan eilanden en Antarctica brengen.
Zo konden de begeleidende kunstenaars en wetenschappers de plaatselijke cultuur in deze streken vastleggen, door middel van verzamelingen flora en fauna specimens, schilderijen en illustraties.
En ze zouden de kiem leggen voor het Britse kolonialisme in de regio, waarvan de blijvende gevolgen tot op de dag van vandaag in veel landen nog diep voelbaar zijn.
De Britse ontdekkingsreiziger en cartograaf werd in 1728 in Yorkshire geboren en leerde de essentiële vaardigheden voor zijn latere reizen in de tijd dat hij in de Zevenjarige Oorlog diende. Zijn drie reizen naar de Stille Oceaan worden beschouwd als het beginpunt van de Europese handel met en kolonisatie van de regio. In 1799, tijdens zijn derde reis, werd Cook in Hawaii gedood nadat een geschil in geweld was uitgelopen.
De naam voor het Australische buideldier, de kangoeroe, komt van het Guugu Yimithirr-woord “gangurru.” Het Guugu Yimithirr volk leefde in het noorden van Queensland, waar het schip Endeavour in juni 1770 aan land ging. Sydney Parkinson, een kunstenaar op de reis, stelde een vocabulaire samen van de taal van de Aboriginals.
De Endeavour landde in oktober 1769 in Nieuw-Zeeland. De inheemse bevolking van Nieuw-Zeeland, de Maori, leefde daar sinds ongeveer 1250-1300 na Christus. Op de eerste dag brak er geweld uit tussen de Britten en de Maori, waarbij de Britten hun musketten afvuurden met fatale gevolgen. De Britse soevereiniteit over Nieuw-Zeeland werd pas in 1840 gevestigd, toen het Verdrag van Waitangi werd ondertekend.
Tijdens zijn eerste reis aan boord van de Endeavour landde Kapitein Cook in april 1769 in Tahiti. De officiële missie was het in kaart brengen van de passage van de planeet Venus tussen de aarde en de zon, maar Cook volgde ook geheime orders op om op zoek te gaan naar de mythische landen waarvan gedacht werd dat ze in het zuiden lagen. Het Britse fort in Tahiti werd een ontmoetingsplaats en handelscentrum voor de Britten en de eilandbewoners.
Tierra del Fuego, voor de zuidpunt van Zuid-Amerika, was een van de eerste stops die Cook maakte op zijn reis met de Endeavour. In die tijd maakte de kunstenaar Alexander Buchan tekeningen van het Haush-volk, de bewoners van het land.
Cook landde voor het eerst op de Tongan eilanden tijdens zijn tweede reis in oktober 1773. Getroffen door het warme welkom dat hij kreeg van de lokale bevolking, noemde hij Tonga de “Vriendelijke eilanden”. Veel geleerden geloven nu dat de Tongaanse stamhoofden daadwerkelijk van plan waren Cook en zijn bemanning aan te vallen en zijn schepen in beslag te nemen, voordat het complot werd afgeblazen.
Tijdens zijn verblijf in Tahiti in april 1769 raakte Cook bevriend met Tupaia, een priester en navigator van een nabijgelegen eiland. Tupaia ging mee op reis en voer op de Endeavour naar Nieuw-Zeeland en Australië. De overeenkomsten tussen de Tahitiaanse taal en de taal van de Maori in Nieuw-Zeeland maakten dat Tupaia als tolk kon fungeren.
William Hodges werd aangesteld als de officiële tekenaar van Cooks tweede reis. Het doel was om een Groot Zuidelijk Continent te ontdekken, waarvan de Britten dachten dat het de Zuidpool omsloot. De reis bewees dat deze grote landmassa niet bestond, en zorgde ervoor dat de reizigers de zuidpoolcirkel drie keer moesten oversteken.
De reizen van kapitein James Cook
Dit is de geschiedenis die de British Library in Londen wilde onderzoeken in hun tentoonstelling met afbeeldingen en artefacten van Cooks drie beroemde reizen.
De tentoonstelling bestaat uit originele kunstwerken, natuurlijke specimens, geschreven verslagen en sieraden van de reizen, naast materiaal dat de hedendaagse opvattingen over Kapitein Cook weergeeft in de plaatsen die hij bereikte.
Cook voerde drie reizen uit naar de Stille Zuidzee. De eerste reis begon in 1768 en bracht de ontdekkingsreizigers naar Vuurland, Tahiti, Nieuw-Zeeland en de oostkust van Australië.
Maar Cook was er niet in geslaagd het Grote Zuidelijke Continent te vinden, dus begonnen in 1772 twee schepen aan een tweede reis, die uiteindelijk het bestaan van het voorgestelde continent weerlegde.
De schepen voeren twee keer rond de Stille Zuidzee, waarbij ze eilanden in kaart brachten die tot dan toe niet nauwkeurig op Europese kaarten waren aangegeven en drie keer de zuidpoolcirkel passeerden.
Dit was het dichtst dat de ontdekkingsreizigers kwamen bij het blootleggen van hun visie van het Grote Zuidelijke Continent dat de Zuidpool omcirkelde.
Hoewel zij de eerste bemanning waren die de zuidpoolcirkel overstaken, zou het continent zelf pas in 1820 ontdekt en benoemd worden.
In 1776 begon Cook aan zijn derde reis met als doel een kortere handelsroute tussen Groot-Brittannië en de Stille Oceaan te vinden. Die expeditie leidde hem naar Hawaii in 1778, waar hij werd gedood door de lokale bevolking in een geschil.
De tentoonstelling is geopend sinds april en sluit haar deuren op 28 augustus.
Botsende geschiedenissen
Voor sommigen belichamen Cooks reizen de geest van ontdekkingsreizen en een gevoel van verwondering. Voor veel inheemse volken symboliseren ze echter het begin van onteigening en inmenging als gevolg van het Britse kolonialisme.
Terwijl “Australia Day” jaarlijks op 26 januari wordt gevierd, de datum waarop de eerste Britse kolonisten in 1788 arriveerden, staat de viering van de koloniale invloed in het middelpunt van het voortdurende publieke debat in dat land.
Cook wordt vaak erkend als degene die Australië heeft “ontdekt”, ondanks het feit dat de Aboriginal Australiërs het land al duizenden jaren voor zijn aankomst bewoonden.
De standbeelden van Captain Cook in de grote steden Sydney en Melbourne zijn de afgelopen twee jaar tweemaal vernield, uit protest tegen de voortdurende viering van de Britse nederzetting en de mythe van de Australische identiteit die daaruit is voortgekomen.
Klik door de bovenstaande galerie om enkele van de stukken te bekijken die te zien zijn in de Captain Cook-tentoonstelling van de British Library.
Miriam Webber