Mensen leven over de hele wereld langer. Hoewel er duidelijk ups en downs zijn geweest, neemt de levensverwachting bij de geboorte in het algemeen al vele jaren gestaag toe. In de afgelopen twee eeuwen is de levensverwachting meer dan verdubbeld.
Voorheen was deze stijging het gevolg van een daling van de kindersterfte. Maar sinds ongeveer de jaren vijftig van de vorige eeuw is de belangrijkste motor de daling van de sterfte op oudere leeftijd. In Zweden bijvoorbeeld, waar sinds het midden van de 16e eeuw nationale bevolkingsgegevens worden verzameld en die van zeer hoge kwaliteit zijn, neemt de maximale levensduur al bijna 150 jaar toe. Ook in veel andere landen, waaronder West-Europa, Noord-Amerika en Japan, is een stijgende levensduur geconstateerd.
Dit heeft bijgedragen tot een snelle toename van het aantal hoogbejaarden – mensen die 100, 110 of zelfs meer worden. De eerste geverifieerde superouderdom (110 jaar en ouder) was Geert Adrians-Boomgaard, die in 1899 stierf toen hij 110 jaar en vier maanden oud was. Zijn record is sindsdien door anderen gebroken. De eerste geverifieerde vrouwelijke supercentariër, Margaret Ann Neve, stierf in 1903 op de leeftijd van 110 jaar en tien maanden en was bijna 23 jaar lang recordhoudster. Delina Filkins overleed in 1928 op de leeftijd van 113 jaar, zeven maanden. Zij behield het record iets meer dan 52 jaar.
De huidige recordhoudster is de Française Jeanne Calment, die overleed op 4 augustus 1997, 122 jaar en vijf maanden oud. Ondanks de bijna exponentiële toename van het aantal supercentenarians sinds het begin van de jaren zeventig, houdt haar record stand – maar ze zal het waarschijnlijk niet veel langer houden.
De 100 gepasseerd
Hoewel deze opwaartse levensduurtrends wijdverbreid zijn, zijn ze geen gegeven. Recente verbeteringen in het Deense sterftecijfer na een periode van stagnatie hebben het vermoeden doen rijzen dat de levensverwachting van honderdjarigen daar zou kunnen toenemen. Dit verschilt nogal van wat recentelijk is waargenomen in Zweden, waar sprake is van enige vertraging op de hoogste leeftijden.
We bestudeerden 16.931 honderdjarigen (10.955 Zweden en 5.976 Denen) die tussen 1870 en 1904 zijn geboren in Denemarken en Zweden, buurlanden met nauwe culturele en historische banden, om te zien of onze vermoedens misschien juist waren. Hoewel Zweden over het algemeen op de meeste leeftijden een lager sterftecijfer heeft dan Denemarken, werden in Zweden de laatste jaren geen aanwijzingen voor een stijging gevonden. In Denemarken daarentegen stierven de alleroudsten op steeds hogere leeftijden, en de leeftijd waarop slechts 6% van de honderdjarigen overleeft, steeg consequent in de loop van de periode.
Denemarken en Zweden lijken in veel opzichten op elkaar, maar toch zijn deze levensverwachtingstrends zeer verschillend. Dit verschil kan verschillende oorzaken hebben, die niet gemakkelijk te ontwarren zijn. Maar we hebben wel een paar ideeën.
Gezondheidsstelsels
In de eerste plaats verschillen de gezondheidsniveaus van de twee oudere bevolkingsgroepen. Recente studies hebben aangetoond dat de gezondheid, gemeten aan de hand van de activiteiten van het dagelijks leven (ADL) – de basistaken die nodig zijn om een onafhankelijk leven te leiden, zoals zich baden of aankleden – in cohorten vrouwelijke honderdjarigen in Denemarken is verbeterd. In Zweden daarentegen zijn de trends voor ouderen minder optimistisch. Uit een studie bleek dat er geen verbetering was in ADL, met een verslechtering in mobiliteit, cognitie en prestatietests.
Het verschil in de twee gezondheidszorgstelsels, vooral in de laatste tijd, zou daarom ook een deel van de verklaring voor het verschil kunnen zijn. In het begin van de jaren negentig werden de uitgaven voor openbare diensten in Zweden verlaagd als gevolg van een reeks economische crises. De gezondheidszorg voor ouderen werd getroffen. Zo vond bij de intramurale ouderenzorg een verschuiving plaats van ziekenhuizen naar verpleeghuizen en daalde het aantal verpleeghuisbedden. Door de bezuinigingen kwamen sommige ouderen in de knel, vooral die in de laagste sociaaleconomische groepen.
Bovendien hebben de twee landen sindsdien enigszins verschillende paden gevolgd in de ouderenzorg: Zweden richt zich vooral op de zwaksten, terwijl Denemarken voor een iets bredere aanpak kiest. Sommige studies suggereren dat de Zweedse aanpak ertoe heeft geleid dat sommigen die zorg nodig hebben, deze niet krijgen, waarbij de minst welgestelde segmenten van de oudere bevolking meer afhankelijk zijn van familiezorg, die van mindere kwaliteit kan zijn.
Mensen die een hoge leeftijd bereiken, vormen een selecte groep en zijn duidelijk zeer duurzaam. Misschien zijn zij door hun inherente veerkracht en bijzondere fysiologie het best in staat te profiteren van de verbeteringen in levensomstandigheden en technologie.
Onze vergelijkende studie suggereert een aantal interessante zaken voor andere landen, met name waar sprake is van zich ontwikkelende en opkomende economieën. Deze bevindingen tonen aan dat het mogelijk kan zijn de levensduur verder te verlengen als verbeteringen in de gezondheid op de hoogste leeftijden kunnen worden gerealiseerd en als ouderenzorg van hoge kwaliteit op grote schaal beschikbaar is. Als dat zo is, zal de revolutie van de menselijke levensduur nog wel even voortduren.
Anthony Medford, postdoctoraal medewerker onderzoek, Universiteit van Zuid-Denemarken; James W Vaupel, hoogleraar demografie en epidemiologie, Universiteit van Zuid-Denemarken, en Kaare Christensen, directeur van het Danish Aging Research Center en het Deense Tweelingen Register, Universiteit van Zuid-Denemarken
Dit artikel is opnieuw gepubliceerd in The Conversation onder een Creative Commons licentie. Lees het originele artikel. Volg alle onderwerpen en debatten van Expert Voices – en neem deel aan de discussie – op Facebook en Twitter. De geuite meningen zijn die van de auteur en komen niet noodzakelijk overeen met de meningen van de uitgever. Deze versie van het artikel is oorspronkelijk gepubliceerd op Live Science.
p.p1 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; font: 12.0px ‘Helvetica Neue’} span.s1 {color: #dca10d}
Recent nieuws