Guinguette Marais Poitevin

De beroemde Azteekse oorlogsgod, Huītzilōpōchtli (uitgesproken als Weet-zee-lo-pocht’-lee) was de beschermgod van het Mexica volk en een sleutelfiguur in het ontstaan van de Azteekse kosmogonie. Huitzilopochtli leidde het Azteekse volk naar Tenochtitlan, een feit dat niet gemakkelijk werd vergeten: de helft van de Templo Mayor van de stad was aan hem gewijd.

Gevallen krijgers en vrouwen die in het kraambed stierven, werden geacht deel uit te maken van zijn gevolg. Na Huitzilopochtli vier jaar lang te hebben vergezeld, zouden de gevallen krijgers herboren worden als kolibries.

Etymologie

Letterlijk vertaald betekende Huītzilōpōchtli’s naam “Kolibrie’s Links,” of “Kolibrie aan de Linkerkant”. Een tijd lang suggereerden geleerden dat dit “linkshandige kolibrie” moest betekenen. De meeste moderne geleerden betwistten deze vertaling echter en merkten op dat in de Azteekse cartografische traditie het zuiden naar links werd afgebeeld. Omdat men dacht dat kolibries gereïncarneerde krijgers waren, werd de impliciete betekenis van de naam aangepast naar “Gereïncarneerde Krijgsgod uit het Zuiden”.

Tattributen

Geheel passend bij zijn status als oorlogsgod werd Huitzilopochtli beschouwd als een immens machtige krijger. Hij hanteerde een schild, oorlogspijlen, en Xiuhcoatl (een bliksemachtige vuurslang) als speer. Ondanks zijn ontzagwekkende krijgshaftigheid geloofden de Azteken dat Huitzilopochtli kon worden verslagen. Volgens legenden zou de oorlogsgod op een dag zijn gelijke ontmoeten, en dat zijn val het einde van het Azteekse rijk zou betekenen.1

Familie

Zoals bij veel Azteekse goden het geval is, kende Huitzilopochtli meerdere oorsprongsverhalen. Al deze oorsprongen waren even geldig, want de Azteekse mythologie kende noch vereiste hiërarchieën noch rigide familiestructuren.2

Het eerste verhaal ging over de twee scheppergoden Ometecuhtli en Omecihuatl als respectievelijk Huitzilopochtli’s vader en moeder. In dit verhaal was Huitzilopochtli de laatste van hun vier kinderen. Tot zijn oudere broers behoorden Xipe Totec (god van de landbouw, wedergeboorte, en goudsmeden), Tezcatlipoca (alomtegenwoordige god van de nachtelijke hemel en kenner van alle gedachten), en Quetzalcoatl (god van de wind, gever van maïs, en uitvinder van boeken en kalenders).

In het tweede verhaal werd Huitzilopochtli geboren uit Coatlicue, een oergodin van de aarde. Hij werd verwekt toen zijn moeder een bol kolibrieveren onder haar borsten stopte. Aangezien kolibries gereïncarneerde krijgers voorstelden, was de implicatie dat Huitzilopochtli verwekt was door een anonieme krijger. Dit was hoe Coatlicue’s 400 andere kinderen het nieuws opnamen. Kwaad over de aard van de zwangerschap van hun moeder vermoordden zij haar, probeerden haar te doden, of probeerden de ongeboren Huitzilopochtli te doden, afhankelijk van de versie van de mythe die werd verteld. In ieder geval kwam een volledig bewapende Huitzilopochtli uit de baarmoeder tevoorschijn en versloeg hij snel zijn aanvallende broers en zussen.

Mythologie

Huitzilopochtli speelde vele rollen binnen het Azteekse pantheon. Hij leidde het Mexicaanse volk naar Tenochtitlan, de uiteindelijke machtszetel van het Azteekse Rijk, en werd vereerd als de belangrijkste oorlogsgod. Na elke overwinning en nederlaag werden offers aan hem gebracht, en de dageraad van de schepping stond zelfs stil en wachtte op zijn komst. Er werd voorspeld dat Huitzilopochtli uiteindelijk zou worden verslagen, en dat het Azteekse Rijk met hem zou vallen.

Hoewel Huitzilopochtli een onbetwistbaar belangrijke godheid was binnen de Azteekse mythologie, hebben sommige geleerden aangevoerd dat de Spanjaarden hem een grotere betekenis toedichtten dan de Azteken ooit deden. In Bernardino de Sahagun’s belangrijke tekst, Historia general de las cosas de la Nueva España, werden parallellen getrokken tussen de Azteekse goden en hun mediterrane tegenhangers uit de oudheid, waarbij bepaalde goden die beter bij Europese archetypen pasten, werden uitvergroot.3 Huitzilopochtli’s maagdelijke geboorte, in aanvulling op zijn positie als oorlogsgod (verwant aan Mars), maakte hem perfect geschikt om door de Europeanen te worden ontvangen als een god van het hoogste belang.4

Oorsprongsmythe: Zoon van Ometecuhtli en Omecihuatl

De vroegste oorsprongsmythe van Huitzilopochtli plaatst hem als de vierde en laatste zoon van Ometecuhtli en Omecihuatl. Huitzilopochtli “werd geboren zonder vlees (nacio sin carne), maar alleen beenderen,” en bleef 600 jaar vleesloos.5 Nadat die 600 jaar voorbij waren, begonnen Huitzilopochtli en zijn broers aan het proces van het scheppen van de wereld en haar wetten.

Oorsprongsmythe: Zoon van Coatlicue

De tweede oorsprongsmythe voor Huitzilopochtli leek op de conceptie van Jezus. Het is onduidelijk hoeveel van deze parallellen toeval waren en hoeveel het directe resultaat waren van de Spaanse inlijving van het Christendom in de Azteekse mythologie.

Het verhaal begon met het Mexica volk dat hun voorouderlijk huis Aztlan verliet op zoek naar een voorspelde stad die de zetel van een groot rijk zou worden. Hun uittocht uit Aztlan en daaropvolgende reis duurde vele jaren. Op gezette tijden stopten de Mexica om tempels op te richten voor Huitzilopochtli in de hoop dat hij hen zou leiden.

Volgens de Codex Ramirez werd tijdens een tussenstop in de buurt van een plaats genaamd Coatepec (Slangenheuvel) “Quatlique, die maagd was, nam een kleine hoeveelheid witte veren en legde die in haar boezem, waaruit zij zwanger werd zonder dat zij een mens had gekend, en uit haar werd Vchilogos geboren.”6 Woedend over de aard van de zwangerschap van haar moeder, leidde Coyolxauhqui 400 van haar broers in een aanval op Coatlicue. Tijdens deze aanval kwam Huitzilopochtli “in vol ornaat” tevoorschijn uit de baarmoeder van zijn moeder en vernietigde zijn broers en zusters.7

Tenochtitlan

Vóór de stichting van Tenochtitlan woonde het Azteekse volk in de stad waar zij hun naam aan ontleenden: Aztlan. Rond 1064 na Christus verlieten de Azteken Aztlan, misschien omdat ze werden aangezet door de supernova die de Krabnevel veroorzaakte. De volgende 270 jaar was het Azteekse volk een semi-nomadisch volk, dat zich van tijd tot tijd vestigde en uiteindelijk verder trok. In 1325 kwamen zij bij een meer waar een adelaar een slang aan het eten was boven op een cactus. Dit was een teken dat was voorspeld door Huitzilopochtli en dat Tenochtitlan aanwees als de plaats die de zetel van het Azteekse rijk zou worden.

Sommigen hebben betoogd dat de stichtingsmythe van Tenochtitlan inzicht bood in de status van Huitzilopochtli als nieuwer lid van het Azteekse pantheon. Read en Gonzalez merkten op dat “één verhaal hem eerst beschrijft als een beeld dat in een bundel op de rug werd gedragen door de vroege Mexica-voorouders die door het land zwierven. Deze bundel leek op de bundel waarin dode heersers werden gewikkeld…deze persoon kan een opperhoofd zijn geweest die naar de god was genoemd, of een groot opperhoofd dat later stierf en de god werd. “8

De Templo Mayor die in het centrum van Tenochtitlan werd gebouwd was gewijd aan zowel Huitzilopochtli als aan Tlaloc, de god van de regen. Read en Gonzalez beschouwden deze gedeelde tempelruimte als een andere aanwijzing voor de relatief recente oorsprong van Huitzilopochtli onder de Azteekse goden. De tempel diende als Huitzilopochtli’s centrale offeraltaar, en rituelen met ceremoniële beelden en mensenoffers werden over het algemeen ter plaatse uitgevoerd.

De val van Huitzilopochtli en het Azteekse Rijk

De Azteken schreven een groot deel van hun overheersing in Centraal-Mexico toe aan Huitzilopochtli. Het was zijn leiding die hen opdroeg Aztlan te verlaten en zijn profetie die hen naar Tenochtitlan leidde. Als de Azteekse oorlogsgod speelde Huitzilopochtli een belangrijke rol bij hun verovering van naburige groepen. Hoewel de Azteken geloofden dat Huitzilopochtli zeer machtig was, beschouwden zij hem niet als onoverwinnelijk. Zij erkenden dat de god van de oorlog uiteindelijk zou vallen. De val van Huitzilopochtli zou op zijn beurt het einde van het Azteekse Rijk betekenen.

Tijdens het bewind van Moctezuma I brandde een van Huitzilopochtli’s tempels af. De brand was “oncontroleerbaar”. Het vuur was “oncontroleerbaar…water op de vlammen gooien maakte het alleen maar erger. “9 Dit incident werd gezien als een slecht voorteken en een teken van de dingen die komen zouden. Deze voorspellingen zouden juist blijken te zijn tijdens het bewind van Moctezuma II. De eerste Spaanse aanval op de Azteken kwam toen de conquistador Pedro de Alvarado de stad Tenochtitlan aanviel tijdens Toxcatl, een feestdag gewijd aan Huitzilopochtli.

Popcultuur

Huitzilopochtli komt voor in het trading card spel Vampire: The Eternal Struggle als – enigszins onverwacht – een vampier. In de overlevering van het spel gebruikte Huitzilopochtli “de Azteken als werktuig om de weerbeesten te verdrijven die het land bewoonden.”

Bibliografie

1. Cartwright, Mark. “Huitzilopochtli.” Encyclopedie van de Oude Geschiedenis. Laatst gewijzigd op 27 augustus 2013. https://www.ancient.eu/Huitzilopochtli/.

2. De redactie van Encyclopædia Britannica. “Huitzilopochtli.” Encyclopædia Britannica. Accessed June 24, 2019. https://www.britannica.com/topic/Huitzilopochtli.

3. Phillips, Henry Jr. “Notes upon the Codex Ramirez, with a Translation of the Same.” Proceedings of the American Philosophical Society 21:116 (juni 1884): 616-651. Accessed June 19, 2019. https://www.jstor.org/stable/982343.

4. Pohl, John M. D. en Claire L. Lyons. Het Azteekse pantheon en de kunst van het rijk. Los Angeles: Getty Publishing, 2010.

5. Read, Kay Almere and Jason J. Gonzalez. Handboek Meso-Amerikaanse Mythologie. Oxford: ABC-CLIO, 2000.

6. Wikipedia contributors. “Huītzilōpōchtli.” Wikipedia. Accessed June 24, 2019. https://en.wikipedia.org/wiki/Hu%C4%ABtzil%C5%8Dp%C5%8Dchtli.

7. Wikipedia contributors. “Templo Mayor.” Wikipedia. Accessed June 24, 2019. https://en.wikipedia.org/wiki/Templo_Mayor.

Footnotes

1. Kay Almere Read en Jason J. Gonzalez, Handbook of Mesoamerican Mythology (Oxford: ABC-CLIO, 2000), 193-194.

2. John M. D. Pohl and Claire L. Lyons, The Aztec Pantheon and the Art of Empire (Los Angeles: Getty Publishing, 2010), 32-33.

3. Pohl and Lyons, Aztec Pantheon, 31.

4. Read and Gonzalez, Handbook, 195.

5. Henry Phillips, Jr, “Notes upon the Codex Ramirez, with a Translation of the Same,” Proceedings of the American Philosophical Society 21, no. 116 (juni 1884), 617.

6. Phillips, “Notes,” 626. In andere bronnen worden deze veren beschreven als kolibrieveren. Ook de Ramirez Codex is inconsistent in de spelling van Vchilogos, waarbij het soms wordt weergegeven als Vchilobo of Vchilobos. Phillips legt uit dat “In de zestiende eeuw was het gebruikelijk om dezelfde klank zonder onderscheid uit te drukken met Vi en Hui…de Spanjaarden, niet in staat om de naam uit te spreken noemden hem gewoonlijk Huichilobos;” Phillips, 641.

7. Read and Gonzalez, Handbook, 193.

8. Read and Gonzalez, Handbook, 194.

9. Read and Gonzalez, Handbook, 193.

Citatie

Over de auteur

Evan Meehan is een freelance schrijver, onderzoeker en historicus met een M.A. in geschiedenis aan de Georgia State University.