Wat is hyperprolactinemie?
Hyperprolactinemie is een aandoening waarbij iemand een hoger dan normaal gehalte van het hormoon prolactine in het bloed heeft. De belangrijkste functie van prolactine is het stimuleren van de moedermelkproductie na de bevalling, dus hoge prolactinespiegels zijn normaal tijdens de zwangerschap. Prolactine beïnvloedt ook het peil van de geslachtshormonen (oestrogeen en testosteron) bij zowel vrouwen als mannen. Prolactine wordt gemaakt door de hypofyse, een orgaan ter grootte van een erwt dat zich aan de basis van de hersenen bevindt.
Wat veroorzaakt hyperprolactinemie?
Een veel voorkomende oorzaak van hyperprolactinemie is een gezwel of tumor op de hypofyse, een prolactinoom genoemd. De tumor produceert hoge niveaus van prolactine. Deze tumoren kunnen groot of klein zijn en zijn meestal goedaardig, wat betekent dat ze niet kankerachtig zijn. Kleine tumoren (kleiner dan 1 cm) worden mircoprolactinomen genoemd en grotere tumoren (meer dan 1 cm) worden macroprolactinomen genoemd. Grote tumoren kunnen ook hoofdpijn, gezichtsproblemen, of beide veroorzaken. Prolactinomen komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en komen zelden voor bij kinderen.
Zekere geneesmiddelen op recept kunnen ook het prolactinegehalte verhogen. Hieronder vallen geneesmiddelen voor:
- Hoge bloeddruk (zoals calcium-kanaalblokkers en methyldopa)
- Depressie (tricyclische en SSRI antidepressiva)
- Hartzuur en gastro-oesfageale refluxziekte
- Nausea en braken
- Pijn (opiaten-drugs afgeleid uit opium)
- Birth Control Pills
- Zware psychische stoornissen (antipsychotica zoals risperdal en haloperidol)
- Menopauzale symptomen (oestrogeen)
Andere oorzaken zijn onder meer:
- Hypothyreoïdie of onderactieve schildklier – dat wil zeggen dat de schildklier niet genoeg schildklierhormoon produceert
- Zwangerschap en borstvoeding
- Letsels aan de borstwand of andere aandoeningen die de borstwand aantasten, zoals gordelroos
- Andere tumoren en ziekten die de hypofyse aantasten, of bestraling van tumoren op of nabij de hypofyse
- Chronische lever- en nierziekten
Soms kan er geen oorzaak voor hyperprolactinemie worden gevonden.
Wat zijn de tekenen en symptomen van hyperprolactinemie?
Zowel mannen als vrouwen kunnen last hebben van onvruchtbaarheid, verminderde zin in seks en botverlies. Bovendien kunnen vrouwen last hebben van:
- Vaginale droogheid, wat leidt tot pijn tijdens geslachtsgemeenschap
- Problemen met menstruatie-geen menstruatie of onregelmatige menstruatie
- Productie van moedermelk als ze niet zwanger zijn of borstvoeding geven
Mannen kunnen ook last hebben van:
- Erectiele disfunctie – problemen met het krijgen of behouden van een erectie
- Borstvergroting, gynaecomastie genoemd
- Verlaagde spiermassa en lichaamsbeharing
Hoe wordt hyperprolactinemie gediagnosticeerd?
Een bloedtest wordt gebruikt om een teveel aan prolactine op te sporen. Als de prolactinespiegels hoog zijn, worden meestal meer tests gedaan om de bloedspiegels van schildklierhormoon te controleren. Normale schildklierhormoonspiegels sluiten hypothyreoïdie uit als oorzaak van hyperprolactinemie. Artsen zullen ook vragen naar andere aandoeningen en medicijngebruik, en zwangerschap uitsluiten.
Als een prolactinoom wordt vermoed, is een MRI (magnetische resonantie beeldvorming) van de hersenen en de hypofyse vaak de volgende stap. Met behulp van een speciaal apparaat dat beelden van lichaamsweefsels maakt, kan een MRI een hypofysetumor aan het licht brengen en de grootte ervan laten zien.
Is een prolactinoom een hersentumor?
Nee, hypofyseweefsel ligt buiten de bloed-hersenbarrière en hypofysetumoren worden niet als hersentumoren beschouwd. Deze zijn bijna altijd goedaardig.
Wat is de behandeling van hyperprolactinemie?
De behandeling is gebaseerd op de oorzaak. Sommige mensen met hoge prolactinespiegels, maar weinig of geen tekenen en symptomen, hebben geen behandeling nodig. Mogelijkheden voor de behandeling van tumoren zijn onder meer:
- geneesmiddelen op recept. Dopamine-agonisten zoals bromocriptine en cabergoline verminderen de prolactineproductie. Medicijnen werken goed voor de meeste mensen met prolactinomen en worden goed verdragen. Bromocriptine wordt 2-3 keer per dag ingenomen en cabergoline is langwerkend en wordt twee keer per week gebruikt.
- Een operatie om een tumor te verwijderen. Chirurgie kan worden toegepast als medicijnen niet effectief zijn geweest. Chirurgie is soms nodig als de tumor het gezichtsvermogen aantast.
- Bestraling. In zeldzame gevallen, als medicijnen en chirurgie geen effect hebben gehad, wordt bestraling gebruikt om de tumor te verkleinen.
Hypothyreoïdie wordt behandeld met synthetisch schildklierhormoon, dat de prolactinespiegel weer normaal zou moeten maken. Als hoge prolactinespiegels worden veroorzaakt door voorgeschreven medicijnen, kunnen andere soorten medicijnen worden onderzocht.
Kan ik met deze aandoening nog een normale zwangerschap hebben als er geen andere oorzaak is die tot onvruchtbaarheid leidt?
De meeste prolactinomen reageren heel goed op medicatie en u zou geen problemen moeten hebben om zwanger te worden als de niveaus eenmaal normaliseren. De medicatie wordt meestal gestopt in de loop van de zwangerschap.
Vragen voor uw arts
- Waardoor wordt mijn hyperprolactinemie veroorzaakt?
- Welke onderzoeken heb ik nodig?
- Wat zijn mijn behandelingsopties?
- Wat zijn de voor- en nadelen van elke behandelingsoptie?
- Krijg ik op lange termijn bijwerkingen van mijn aandoening?