Guinguette Marais Poitevin

William James (1842-1910) heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het vroege onderzoek naar motivatie, en hij wordt vaak de vader van de psychologie in de Verenigde Staten genoemd. James theoretiseerde dat gedrag wordt gedreven door een aantal instincten, die helpen overleven (figuur 1). Vanuit een biologisch perspectief is een instinct een soortspecifiek gedragspatroon dat niet aangeleerd is. Er was echter een aanzienlijke controverse tussen James en zijn tijdgenoten over de exacte definitie van instinct. James stelde enkele tientallen speciale menselijke instincten voor, maar veel van zijn tijdgenoten hadden hun eigen lijsten die verschilden. De bescherming van een moeder voor haar baby, de drang om suiker te likken, en de jacht op een prooi behoorden tot de menselijke gedragingen die in James’ tijd als echte instincten werden voorgesteld. Deze opvatting – dat menselijk gedrag wordt gestuurd door instincten – kreeg nogal wat kritiek te verduren vanwege de onmiskenbare rol van leren bij het vormen van allerlei vormen van menselijk gedrag. In feite werd al in de jaren 1900 experimenteel aangetoond dat sommige instinctieve gedragingen het resultaat waren van associatief leren (herinner je nog toen je leerde over Watson’s conditionering van de angstreactie in “Little Albert”) (Faris, 1921).

Figuur 1. (a) William James stelde de instincttheorie van motivatie voor, waarbij hij beweerde dat gedrag door instincten wordt gestuurd. (b) Bij de mens kunnen instincten gedragingen omvatten zoals het wroeten naar een tepel en het zuigen door een zuigeling. (credit b: bewerking van werk van “Mothering Touch”/Flickr)

Een andere vroege motivatietheorie stelde dat het handhaven van de homeostase bijzonder belangrijk is bij het sturen van gedrag. U herinnert zich wellicht van uw eerdere lezing dat homeostase de neiging is om een evenwicht, of optimaal niveau, binnen een biologisch systeem te handhaven. In een lichaamssysteem ontvangt een controlecentrum (dat vaak deel uitmaakt van de hersenen) input van receptoren (die vaak complexen van neuronen zijn). Het controle centrum stuurt effectoren (dat kunnen andere neuronen zijn) om elke onevenwichtigheid die door het controle centrum wordt gedetecteerd te corrigeren.

Volgens de drive theorie van motivatie, creëren afwijkingen van homeostase fysiologische behoeften. Deze behoeften resulteren in psychologische drijfveren die het gedrag sturen om aan de behoefte te voldoen en, uiteindelijk, het systeem terug te brengen naar homeostase. Bijvoorbeeld, als het een tijdje geleden is dat je gegeten hebt, zal je bloedsuikerspiegel onder normaal dalen. Deze lage bloedsuikerspiegel zal een fysiologische behoefte opwekken en een overeenkomstige drangtoestand (d.w.z. honger) die u ertoe zal aanzetten voedsel te zoeken en te consumeren (figuur 2). Eten zal de honger wegnemen, en uiteindelijk zal uw bloedsuikerspiegel weer normaal worden. Interessant is dat de aandrijvingstheorie ook de rol benadrukt die gewoonten spelen bij het soort gedragsreactie waartoe we ons verbinden. Een gewoonte is een gedragspatroon waar we ons regelmatig mee bezighouden. Als we eenmaal een gedrag hebben vertoond dat een drang met succes vermindert, is de kans groter dat we dat gedrag in de toekomst ook vertonen als we met die drang worden geconfronteerd (Graham & Weiner, 1996).

Figuur 2. Honger en vervolgens eten zijn het resultaat van complexe fysiologische processen die de homeostase handhaven. (credit “links”: bewerking van werk van “Gracie and Viv”/Flickr; credit “midden”: bewerking van werk van Steven Depolo; credit “rechts”: bewerking van werk van Monica Renata)

Extensies van de drijfverlammingstheorie houden rekening met opwindingsniveaus als potentiële motivatoren. Net zoals de aandrijvingstheorie het lichaam weer in homeostase wil brengen, is de opwindingstheorie erop gericht het optimale niveau van opwinding te vinden. Als we te weinig opgewonden zijn, raken we verveeld en zullen we op zoek gaan naar een vorm van stimulatie. Aan de andere kant, als we overprikkeld zijn, zullen we ons bezighouden met gedrag om onze opwinding te verminderen (Berlyne, 1960). De meeste studenten hebben deze behoefte om een optimaal niveau van opwinding te behouden ervaren in de loop van hun academische loopbaan. Denk maar aan hoeveel stress studenten ervaren tegen het einde van het lentesemester. Ze voelen zich overweldigd door schijnbaar eindeloze tentamens, werkstukken en grote opdrachten die op tijd af moeten zijn. Ze snakken waarschijnlijk naar de rust en ontspanning die hen tijdens de verlengde zomervakantie te wachten staat. Maar zodra ze het semester hebben afgerond, duurt het niet lang meer voordat ze zich beginnen te vervelen. Over het algemeen zijn veel studenten tegen de tijd dat het volgende semester in de herfst begint, blij dat ze weer naar school kunnen. Dit is een voorbeeld van hoe de arousal-theorie werkt.

Figuur 2. Het concept van optimale arousal in relatie tot prestatie op een taak wordt hier weergegeven. De prestaties zijn maximaal bij een optimaal arousaleniveau, en nemen af bij onder- en overprikkeling.

Dus wat is het optimale arousaleniveau? Welk niveau leidt tot de beste prestaties? Uit onderzoek blijkt dat gematigde opwinding over het algemeen het beste is; wanneer de opwinding erg hoog of erg laag is, hebben prestaties de neiging eronder te lijden (Yerkes & Dodson, 1908). Denk aan je opwindingsniveau bij het maken van een examen voor deze les. Als je niveau erg laag is, zoals verveling en apathie, zullen je prestaties er waarschijnlijk onder lijden. Evenzo kan een zeer hoog niveau, zoals extreme angst, verlammend werken en de prestaties belemmeren. Neem het voorbeeld van een softbalteam dat voor een toernooi staat. Ze hebben een grote kans om hun eerste wedstrijd te winnen, dus gaan ze de wedstrijd in met een lager arousal-niveau en worden verslagen door een minder vaardig team.

Maar het optimale arousal-niveau is complexer dan het simpele antwoord dat het middelste niveau altijd het beste is. Onderzoekers Robert Yerkes (uitgesproken als “Yerk-EES”) en John Dodson ontdekten dat het optimale arousal-niveau afhangt van de complexiteit en moeilijkheidsgraad van de uit te voeren taak (figuur 4). Deze relatie staat bekend als de wet van Yerkes-Dodson, die stelt dat een eenvoudige taak het best wordt uitgevoerd wanneer het arousal-niveau relatief hoog is en dat complexe taken het best worden uitgevoerd wanneer het arousal-niveau lager is.

Figuur 4. Taakprestaties zijn het best wanneer de arousal-niveaus zich in het middengebied bevinden, waarbij moeilijke taken het best worden uitgevoerd bij lagere arousal-niveaus en eenvoudige taken het best worden uitgevoerd bij hogere arousal-niveaus.

Zelfeffectiviteit en sociale motieven

Zelfeffectiviteit is het geloof van een individu in zijn of haar eigen capaciteiten om een taak te voltooien, wat onder meer kan blijken uit een eerdere succesvolle voltooiing van de exacte taak of een vergelijkbare taak. Albert Bandura (1994) heeft getheoretiseerd dat het gevoel van zelfeffectiviteit van een individu een centrale rol speelt in het motiveren van gedrag. Bandura stelt dat motivatie voortkomt uit verwachtingen die we hebben over de gevolgen van ons gedrag, en uiteindelijk is het de waardering van ons vermogen om een bepaald gedrag te vertonen die zal bepalen wat we doen en welke toekomstige doelen we voor onszelf stellen. Als je bijvoorbeeld oprecht gelooft in je vermogen om op het hoogste niveau te presteren, zul je eerder uitdagende taken op je nemen en je niet laten ontmoedigen door tegenslagen om de taak tot het einde toe uit te voeren.

Een aantal theoretici hebben hun onderzoek gericht op het begrijpen van sociale motieven (McAdams & Constantian, 1983; McClelland & Liberman, 1949; Murray et al., 1938). Onder de motieven die zij beschrijven zijn behoeften aan prestatie, verbondenheid, en intimiteit. Het is de behoefte aan prestatie die prestatie en prestaties drijft. De behoefte aan verbondenheid moedigt positieve interacties met anderen aan, en de behoefte aan intimiteit zorgt ervoor dat we diepe, betekenisvolle relaties zoeken. Henry Murray et al. (1938) categoriseerden deze behoeften in domeinen. Bijvoorbeeld, de behoefte aan prestatie en erkenning valt onder het domein van ambitie. Dominantie en agressie werden erkend als behoeften onder het domein van menselijke macht, en spel was een erkende behoefte in het domein van interpersoonlijke genegenheid.