Kanker
Stelling
Cnc
Cancri
/ˈkænsər/,
genitief /ˈkæŋkraɪ/
de Krab
07h 55m 19.7973s-09h 22m 35.0364s
33.1415138°-6.4700689°
506 sq. deg. (31e)
sterren
β Cnc (Altarf) (3,53m)
DX Cnc
(11,84 ly, 3.63 pc)
Delta Cancrids
constellaties
Lynx
Gemini
Canis Minor
Hydra
Leo
Leo Minor (hoek)
Zichtbaar op breedtegraden tussen +90° en -60°.
Het best zichtbaar om 21:00 uur (21.00 uur) gedurende de maand maart.
Kanker is een van de twaalf sterrenbeelden van de dierenriem. De naam is Latijns voor krab en het wordt meestal weergegeven als een krab. Het astrologische symbool is 
(Unicode ♋). Het moderne symbool voor Kreeft stelt de scharen van een krab voor, maar Kreeft is voorgesteld als vele soorten wezens, meestal die in het water leven, en altijd die met een exoskelet.
Kanker is een middelgroot sterrenbeeld met een oppervlakte van 506 vierkante graden en de sterren zijn vrij zwak, de helderste ster Beta Cancri heeft een schijnbare magnitude van 3,5. Het bevat twee sterren met bekende planeten, waaronder 55 Cancri, die er vijf heeft: een superaarde en vier gasreuzen, waarvan er een in de bewoonbare zone is en als zodanig naar verwachting temperaturen heeft die vergelijkbaar zijn met die van de aarde. In het centrum van het sterrenbeeld staat Praesepe (Messier 44), een van de open sterrenhopen die het dichtst bij de aarde staan en een populair doelwit voor amateurastronomen.
Karakteristieken
Cancer is een middelgroot sterrenbeeld dat wordt begrensd door Gemini in het westen, Lynx in het noorden, Leo Minor in het noordoosten, Leo in het oosten, Hydra in het zuiden, en Canis Minor in het zuidwesten. De drieletterige afkorting voor het sterrenbeeld, zoals vastgesteld door de Internationale Astronomische Unie in 1922, is “Cnc”. De officiële grenzen van het sterrenbeeld, zoals vastgesteld door Eugène Delporte in 1930, worden bepaald door een veelhoek van 10 zijden. Met een oppervlakte van 506 vierkante graden of 0,921% van de hemel, staat het op de 31e plaats van de 88 sterrenbeelden in grootte. Het is te zien op breedtegraden tussen +90° en -60° en is het best zichtbaar om 21.00 uur tijdens de maand maart.
Opvallende kenmerken
Steren
Zie ook: Lijst van sterren in Kreeft
Kanker is het zwakste van de dierenriemconstellaties, met slechts twee sterren boven de vierde magnitude. De Duitse cartograaf Johann Bayer gebruikte de Griekse letters Alpha tot en met Omega om de meest prominente sterren in het sterrenbeeld aan te duiden, gevolgd door de letters A, en daarna kleine letters b, c en d.
Beta Cancri, ook bekend als Altarf, is de helderste ster in Kreeft met een magnitude van 3,5 en staat op 290 lichtjaar van de aarde. Het is een dubbelstersysteem, waarvan de hoofdcomponent een oranje reus is van spectraaltype K4III die lichtjes varieert van een basismagnitude van 3,53 – met een verschil van 0,005 magnitude over een periode van 6 dagen. De verouderende ster is ongeveer 50 keer zo groot geworden als de zon en straalt 660 keer zo helder als de zon. Hij heeft een zwakke rode dwergkompaan van magnitude 14 op 29 seconden afstand, die er 76.000 jaar over doet om een baan te voltooien. Altarf vertegenwoordigt een deel van het lichaam van Cancer.
Delta Cancri, ook bekend als Asellus Australis, is een oranjegekleurde reuzenster van magnitude 3,9 op 136 lichtjaar van de aarde. Zijn gewone naam betekent “zuidelijke ezel”. De ster heeft ook een record voor de langste naam, “Arkushanangarushashutu”, afgeleid uit het oude Babylonisch, wat vertaald “de zuidoostelijke ster in de Krab” betekent. Delta Cancri maakt het ook gemakkelijk om X Cancri te vinden, de roodste ster aan de hemel.
Gamma Cancri, of Asellus Borealis (“noordelijk ezelsveulen”), is een wit-gekleurde A-type subreus van magnitude 4,7, 158 lichtjaar van de aarde.
Iota Cancri is een brede dubbelster. De primaire is een geelgekleurde heldere G-type reuzenster van magnitude 4,0 op 298 lichtjaar van de aarde. De secundaire is een witte A-type hoofdreeksster van magnitude 6,6. Beide zijn met een kleine telescoop goed te zien.
Alpha Cancri (Acubens) is een dubbelster met een primaire van magnitude 4,26, op 173 lichtjaar van de aarde. De secundaire is van magnitude 12,0 en is zichtbaar in kleine amateurtelescopen. Zijn gewone naam betekent “de klauw”. De primaire component van de ster is een witte hoofdreeksdwerg van het A-type, terwijl de begeleider een ster van magnitude 11 is.
Zeta Cancri of Tegmine (“de schelp”) is een meervoudig stersysteem dat ten minste vier sterren bevat die zich op 83 lichtjaar van de aarde bevinden. De twee helderste componenten zijn een dubbelster met een omlooptijd van 1100 jaar; de helderste component is een geelgekleurde ster van magnitude 70000,0 en de zwakkere component is een geelgekleurde ster van magnitude 6,2. De helderste component is zelf een dubbelster met een periode van 59,5 jaar; zijn primaire is van magnitude 5,6 en zijn secundaire is van magnitude 6,0. Dit paar zal in 2018 op zijn grootste afstand van elkaar staan.
Rho-1 Cancri of 55 Cancri is een dubbelster op ongeveer 40,9 lichtjaar afstand van de aarde. 55 Cancri bestaat uit een gele dwerg en een kleinere rode dwerg, met vijf planeten die om de primaire ster draaien; één planeet met een lage massa die ofwel een hete, waterrijke wereld ofwel een koolstofplaneet kan zijn en vier gasreuzen. 55 Cancri A, geclassificeerd als een zeldzame “supermetaalrijke” ster, is een van de top 100 doelsterren voor NASA’s Terrestrial Planet Finder missie, met een 63e plaats op de lijst. De rode dwerg 55 Cancri B, een vermoedelijke dubbelster, lijkt gravitationeel gebonden te zijn aan de primaire ster, omdat de twee dezelfde eigenbeweging hebben.
Diepe objecten
Kanker is bij sterrenkijkers vooral bekend als de thuisbasis van Praesepe (Messier 44), een open sterrenhoop die ook wel de Bijenkorfcluster wordt genoemd en zich precies in het centrum van het sterrenbeeld bevindt. Hij ligt op 577 lichtjaar van de aarde en is een van de dichtstbijzijnde open sterrenhopen van ons zonnestelsel. M 44 bevat ongeveer 50 sterren, waarvan de helderste van de zesde magnitude zijn. Epsilon Cancri is de helderste met magnitude 6,3. Praesepe is ook een van de grotere open sterrenhopen die zichtbaar zijn; hij heeft een oppervlakte van 1,5 vierkante graden, ofwel drie keer zo groot als de volle maan. Hij is het gemakkelijkst waar te nemen als Kreeft hoog aan de hemel staat. Ten noorden van de evenaar strekt deze periode zich uit van februari tot mei. Ptolemaeus beschreef de Bijenkorfcluster als “de nevelachtige massa in de borst van Kreeft”. Het was een van de eerste objecten die Galileo in 1609 met zijn telescoop waarnam. Hij zag 40 sterren in de sterrenhoop. Tegenwoordig zijn er ongeveer 1010 leden met een hoge waarschijnlijkheid, waarvan de meeste (68 procent) rode dwergen zijn. De Grieken en Romeinen identificeerden het nevelachtige object als een kribbe waaruit twee ezels aten, voorgesteld door de naburige sterren Asellus Borealis en Asellus Australis. De sterren stellen de ezels voor waarop de god Dionysos en zijn leermeester Silenus reden in de oorlog tegen de Titanen. De oude Chinezen interpreteerden het object als een geest of demon die in een koets rijdt, en noemden het een “wolk van stuifmeel die onder wilgenkatjes vandaan wordt geblazen.”
De kleinere, dichtere open sterrenhoop Messier 67 is ook te vinden in Kreeft, op 2500 lichtjaar van de aarde. Hij heeft een oppervlakte van ongeveer 0,5 vierkante graden, de grootte van de volle maan. Hij bevat ongeveer 200 sterren, waarvan de helderste van de tiende magnitude zijn.
QSO J0842+1835 is een quasar die is gebruikt om de snelheid van de zwaartekracht te meten in een VLBI-experiment dat in september 2002 is uitgevoerd door Edward Fomalont en Sergei Kopeikin.
OJ 287 is een BL Lac-object dat zich op een afstand van 3,5 miljard lichtjaar bevindt en quasi-periodieke optische uitbarstingen heeft geproduceerd die ongeveer 120 jaar teruggaan, zoals voor het eerst te zien was op fotografische platen uit 1891. Het werd voor het eerst waargenomen op radiogolflengten tijdens de Ohio Sky Survey. Zijn centrale superzware zwarte gat behoort tot de grootste die bekend zijn, met een massa van 18 miljard zonsmassa’s, meer dan zes maal de waarde die voor het vorige grootste object werd berekend.
Geschiedenis
Kanker zou de plaats zijn geweest van de Akkadische Zon van het Zuiden, misschien vanwege zijn positie op de zomerzonnewende in de zeer verre oudheid. Maar daarna werd het geassocieerd met de vierde maand Duzu (juni-juli in de moderne westerse kalender), en stond het bekend als de Noordelijke Poort van de Zon.
Terwijl er maar weinig sterren te zien zijn, en de helderste sterren slechts van de 4e magnitude zijn, werd Kreeft vaak beschouwd als het “Donkere Teken”, eigenaardig beschreven als zwart en zonder ogen. Dante, die zinspeelde op deze flauwte en de positie van de sterrenhemel, schreef in Paradiso:
|
Toen werd een licht onder hen helder, |
“ |
Kanker was in de oudheid de plaats waar de zon het meest noordelijk aan de hemel stond (de zomerzonnewende), hoewel deze positie nu door de precessie van de equinoxen in Stier ligt, rond 21 juni. Dit is ook de tijd dat de zon recht boven 23,5° noorderbreedte staat, een parallel die nu bekend staat als de Kreeftskeerkring.
In de Griekse mythologie wordt Kreeft vereenzelvigd met de krab die verscheen toen Hercules vocht met de veelkoppige Hydra. De krab beet Hercules in zijn voet, Hercules verpletterde hem en vervolgens plaatste de godin Hera, een gezworen vijand van Hercules, de krab tussen de sterren.
Illustraties
Het moderne symbool voor Kreeft stelt de scharen van een krab voor, maar Kreeft is afgebeeld als verschillende soorten wezens, meestal die welke in het water leven, en altijd die met een exoskelet.
In de Egyptische verslagen van ongeveer 2000 v.Chr. werd het beschreven als Scarabaeus (Scarab), het heilige embleem van onsterfelijkheid. In Babylonië stond het sterrenbeeld bekend als MUL.AL.LUL, een naam die zowel naar een krab als naar een schildpad kan verwijzen. Op grensstenen komt de afbeelding van een schildpad of schildpad vrij regelmatig voor en men neemt aan dat dit Kreeft voorstelt, aangezien een conventionele krab tot dusver op geen van deze monumenten is aangetroffen. Er lijkt ook een sterk verband te bestaan tussen het Babylonische sterrenbeeld en ideeën over de dood en een doorgang naar de onderwereld, wat de oorsprong zou kunnen zijn van deze ideeën in latere Griekse mythen die in verband worden gebracht met Hercules en de Hydra. In de 12e eeuw wordt het in een geïllustreerd astronomisch manuscript afgebeeld als een waterkever. Albumasar schrijft over dit teken in Bloemen van Abu Ma’shar. Een Latijnse vertaling uit 1488 geeft kanker weer als een grote rivierkreeft, wat ook de naam van het sterrenbeeld is in de meeste Germaanse talen. Jakob Bartsch en Stanislaus Lubienitzki beschreven het in de 17e eeuw als een kreeft.
Namen
In het oude Griekenland noemde Aratus de krab Καρκινος (Karkinos), wat gevolgd werd door Hipparchus en Ptolemaeus. De Alfonsiaanse tabellen noemden hem Carcinus, een gelatiniseerde vorm van het Griekse woord. Eratosthenes breidde dit uit als Καρκινος, Ονοι, και Φατνη (Karkinos, Onoi. kai fatne): de Krab, de Asses, en de Krib.
De Indiase taal Sanskriet heeft een gemeenschappelijke voorouder met het Grieks, en de Sanskriet naam van Kreeft is Karka en Karkata. In het Telugu is het “Karkatakam”, in het Kannada “Karkataka” of “Kataka”, in het Tamil Karkatan, en in het Singalees Kagthaca. De latere Hindoes kenden het als Kulira, van het Griekse Κολουρος (Koloyros), de term afkomstig van Proclus.
In het oude Rome noemden Manilius en Ovidius het sterrenbeeld Litoreus (oeverbewonend). Astacus en Cammarus komen voor in verschillende klassieke schrijvers, terwijl het Nepa wordt genoemd in Cicero’s De Finibus en de werken van Columella, Plautus, en Varro; al deze woorden betekenen krab, kreeft, of schorpioen.
Athanasius Kircher zei dat het in Koptisch Egypte Κλαρια (Klaria) was, de Bestia seu Statio Typhonis (de Macht van de Duisternis). Jérôme Lalande identificeerde dit met Anubis , een van de Egyptische godheden die gewoonlijk met Sirius worden geassocieerd.
In de meeste Germaanse en Slavische talen staat het sterrenbeeld bekend als “De Rivierkreeft”.
Mythologie
Het ontstaan van het sterrenbeeld wordt in de Griekse mythologie verklaard door de kortstondige associatie van de krab Karkinos met een van de Twaalf Arbeidspogingen van Hercules, waarbij Hercules de strijd aanbond met de veelkoppige Lernaeïsche Hydra. Hera had Karkinos gestuurd om Hercules af te leiden en hem in een nadelige positie te brengen tijdens de strijd, maar Hercules schakelde de krab snel uit door hem met zo’n kracht te schoppen dat hij de lucht in werd gestuwd. Volgens andere verhalen greep Karkinos zich met zijn klauwen vast aan Hercules’ teen, maar Hercules verpletterde de krab gewoon onder zijn voet. Hera, dankbaar voor de inspanning van Karkinos, gaf hem een plaats in de hemel. Sommige geleerden hebben gesuggereerd dat Karkinos een late toevoeging was aan de mythe van Hercules om de Twaalf Taken te laten corresponderen met de twaalf tekens van de Dierenriem.
Astrologie
Met ingang van 2002 staat de Zon van 21 juli tot 9 augustus in het sterrenbeeld Kreeft. In de tropische astrologie wordt de Zon geacht in het teken Kreeft te staan van 21 juni tot 22 juli, en in de siderische astrologie van 16 juli tot 15 augustus.
Equivalenten
In de Chinese astronomie liggen de sterren van Kreeft binnen de De Vermiljoenste Vogel van het Zuiden (南方朱雀, Nán Fāng Zhū Què).