We herinneren ons allemaal nog het huiveringwekkende geval van Matthew Williams vorige maand, de man die werd betrapt toen hij het gezicht van een meisje at dat hij naar zijn hotelkamer had gelokt. Voor de meeste mensen is kannibalisme een van de meest angstaanjagende concepten die je je kunt voorstellen, maar voor sommige leden van de Korowai-stam uit Indonesisch Nieuw-Guinea is mensenvlees een gerecht dat centraal staat in hun cultuur, zoals een zondags gebraad of een kebab aan het eind van een avondje uit.
In 2006 ging de Australische journalist Paul Raffaele op expeditie om de stam te ontmoeten in een poging om de redenering achter hun eeuwenoude ritueel te begrijpen. Paul was de eerste westerling die de pacificatielijn overschreed die diep in het woud het territorium van hun clans afbakent. Terwijl de gemeenschappen stroomafwaarts zijn blootgesteld aan de westerse cultuur, leven de gemeenschappen stroomopwaarts nog steeds in geïsoleerde groepen en blijven zij de gebruiken beoefenen die zij al millennia doen.
Nog niet eens de Indonesische politie of Kornelius (Pauls gids die al jaren bij Korowai woont) hadden zich zo diep in het woud gewaagd uit angst voor de clans die buitenstaanders dreigen te doden. Na een paar huiveringwekkende momenten waarin hij voor zijn leven vreesde, kwam Paul uiteindelijk in het binnenland aan.
Paul’s verslagen over de Korowai-stammen zijn onder vuur komen te liggen van deskundigen op het gebied van Papoea-stammen, en zijn latere verslag over de Braziliaanse Suruwaha-stam – waar hij werd beschuldigd van het afschilderen van de stammen als kindermoordenaars, “overblijfselen uit het Stenen Tijdperk”, en “een van de ergste mensenrechtenschenders ter wereld”- leidde eerder dit jaar tot klachten over racisme.
Van een ontmoeting met het grote krijgshoofd van de Letin-clan tot het krijgen van een menselijke schedel om vast te houden door de man die zich tegoed had gedaan aan de hersenen, sprak ik met de controversiële Paul Raffaele over zijn tijd in de jungle met het Korowai-volk, waar hij nachten doorbracht slapend op centimeters afstand van enkele van de laatste kannibalen op aarde.
VICE: Hoe kreeg u toegang tot de stam? Paul Raffaele: Via mijn gids, Kornelius. Hij komt oorspronkelijk uit Sumatra en heeft de Korowai tien jaar geleden bezocht met de bedoeling ze te leren kennen. Ze stelden hem op de proef om te bepalen of hij mocht blijven of niet. Op een nacht gaven ze hem een pak vlees en zeiden dat het menselijk was. Als hij het at, mocht hij bij hen blijven en zo niet, dan zouden ze hem zeggen te vertrekken. Hij at het op en zo kreeg hij een hechte band met hen.
Het oorlogshoofd van de Letin-clan eert Paul met een welkomstceremonie.
Hoe was het om de eerste blanke te zijn die de pacificatielijn passeerde?
Het was ons plan om de Letin-clan te bezoeken, die nog nooit een buitenstaander hadden gezien. Zelfs Kornelius was niet zo ver stroomopwaarts gegaan uit angst gedood te worden. We liepen in een hinderlaag. We voeren de Ndeiram Kabur rivier op in een pirogue – een kano gehouwen uit een boomstam – toen we een menigte naakte mannen tegenkwamen, zwaaiend met pijl en boog.
Deze mensen verwachtten ons niet en besloten aan te vallen. Het werd donker en ze schreeuwden naar ons. Ik begon te bedenken wat ik moest doen als de pijlen begonnen te vliegen. Ik zou in de rivier springen en proberen naar Yaniruma te drijven, wat een paar dagen zou duren als een krokodil je niet eerst te pakken kreeg.
Wat heb je gedaan?
Kornelius sprak Korowai en dus onderhandelde hij met ze door over de rivier te schreeuwen. Ze zeiden dat we de riviergod hadden verontreinigd en de straf moesten betalen. Een van de krijgers peddelde naar ons toe, nog steeds met zijn boog en pijlen in zijn hand. Om ons te laten passeren eiste hij Indonesische roepia’s, ter waarde van ongeveer $30. Ik betaalde het en ze lieten ons stroomopwaarts verder gaan.
Kunt u uitleggen wat de reden is achter het kannibalisme van de Korowai-stam?
Voor de Korowai-stam is het duidelijk waarom iemand uit een boomhut valt of in een gevecht om het leven is gekomen. Maar ze begrijpen niets van microben en ziektekiemen (waar de regenwouden rijk aan zijn), dus als iemand op mysterieuze wijze sterft (aan een ziekte), geloven ze dat dit te wijten is aan een khakhua, een heksenman die uit de onderwereld komt.
Een khakhua neemt bezit van het lichaam van een man (het kan nooit een vrouw zijn) en begint op magische wijze hun ingewanden op te eten, volgens de logica van het Melanesische imperatief moet je in natura terugbetalen. Zij moeten de khakhua opeten zoals het de persoon die stierf heeft opgegeten. Het maakt deel uit van hun op wraak gebaseerde rechtssysteem.
Korowai-vrouwen
Op deze reis ontmoette u twee van de eerste Korowai-mannen, de broers Kili-Kili en Bailom. Kunt u deze eerste ontmoeting beschrijven?
Het was nacht toen we met een raderboot stroomopwaarts in het dorp aankwamen. We zaten in een open hut met uitzicht op de rivier, bij een klein kampvuur. Twee mannen naderden door de duisternis, de een in korte broek, de ander naakt op een halsketting van gewaardeerde varkenskiezen en een blad om het topje van zijn penis na. “Dat is Kili-Kili,” zei mijn gids, “de beruchtste khakhua-moordenaar.”
Ze zeiden: “Willen jullie de schedel zien van de laatste man die we gedood hebben? We kenden hem goed, hij was een goede vriend.’ Ik zei ja en ze brachten hem naar buiten. Ze overhandigden het me en ik wilde het niet aanraken, maar ik had niet veel keus.
Hoe voelde het?
Schrikwekkend. Het licht was griezelig en de schedel was koud en ik wilde hem echt niet aanraken, maar ik moest wel, anders hadden ze me niet vertrouwd. Kili-Kili is een rare naam, voor een man die 23 mannen heeft gedood en opgegeten. Ze hadden de bovenkant van de schedel afgehakt om bij de hersenen te komen – hun favoriet.
Koken ze mensen of eten ze ze gewoon rauw?
Ze stomen alles in een oven gemaakt van bladeren en stenen. Ze behandelen het zoals ze het vlees van een varken zouden behandelen. Ze snijden de poten eraf en wikkelen die in bananenbladeren. Ze snijden het hoofd eraf en dat gaat naar de persoon die de khakhua heeft gevonden. Dat is waarom Kili-Kili de schedel had. Ze sneden de rechterarm en de rechterribben af als één stuk en de linker als een ander. Ik vroeg hen hoe het smaakte, en hoewel je altijd het misverstand hebt dat het naar varken smaakt, zeggen zij dat het vlees meer naar Cassowary smaakt – een vogel uit Nieuw-Guinea en Noord-Australië die lijkt op een struisvogel of een emoe.
Als ze alles eten?
Alles behalve het haar, de nagels en de penis. Kinderen onder de 13 mogen het niet eten, omdat ze geloven dat het heel gevaarlijk is als ze de khakhua eten – er zijn boze geesten in de buurt en de kinderen zijn te kwetsbaar.
Kili-Kili met de schedel van Bunops, de man die hij had gedood en opgegeten
Kannibalisme is, misschien wel na incest, het idee dat het grootste deel van de mensheid met het sterkste gevoel van afschuw vervult. Is dit iets dat is aangeleerd in plaats van een aangeboren eigenschap van onze soort? Waarom delen de Korowai dat gevoel van afschuw niet? Ik vroeg hen waarom ze mensen eten en ze zeiden: “Dat doen we niet, we eten khakhua.” Ze beschouwen khuakhua niet als mensen, ook al kan het hun broer, oom of neef zijn.
Kun je me iets vertellen over Wa Wa?
We waren in Kili-Kili’s dorp en Kornelius kwam naar me toe en zei: “Er is hier een jongetje dat een verschoppeling is en zijn naam is Wa Wa. Na de dood van zijn vader en moeder vermoedde de clan dat hij hen met zwarte magie als khahkua had gedood. Ze zullen niets doen tot hij ongeveer 14 is.” Je hoefde hem maar aan te kijken om die diepe afschuw en angst in de ogen van het jongetje te begrijpen.
Ik heb er op een avond lang met Kornelius over gesproken. Ik kan niet te veel in detail treden omdat mij is beloofd niet te zeggen waar hij is, maar hij is gered. Normaal gesproken zou ik er niet mee instemmen om zoiets in te wijden, omdat ik vind dat kinderen binnen hun eigen cultuur moeten blijven, maar dit geval was anders, omdat zijn familie mij had verteld dat zijn leven in gevaar was.
Wa Wa (rechts) een maand nadat hij door Kornelius was geadopteerd
Was je ooit zenuwachtig dat ze zouden besluiten dat je een khakhua was?
Nee, dat kan niet. Een khakhua kan alleen een Korowai zijn. Dat wist ik toen eigenlijk nog niet, maar ik was niet bang. Angst vertroebelt je geest. In dit soort situaties moet je volkomen helder van geest zijn. Je moet signalen en lichaamstaal oppikken voor het geval er een probleem is.
Zelfs al zijn deze mensen zo ver weg van de Westerse cultuur, voelde je je een beetje met hen verbonden?
Ik bedoel, we zijn toch allemaal mensen, nietwaar? Er is bijvoorbeeld dit verhaal: in hun boomhutten wonen de mannen aan de ene kant en de vrouwen aan de andere. Dus vroeg ik Agoos, mijn gids op mijn eerste reis, “Waar hebben jullie seks?” Hij antwoordde: “Als we zin hebben, gaan we gewoon de jungle in. Niemand kan ons daar zien. Ze zijn naakt, weet je nog. Dus ik zei: “Is het niet vervelend omdat er zoveel muggen zijn?” En hij zei, ‘Nee, je geniet er zo van dat het je niet kan schelen. Dit waren kostbare momenten. We waren gewoon twee mensen die met elkaar praatten.
Omdat mensen in het Stenen Tijdperk leven (sommigen hebben me bekritiseerd voor het gebruik van die term, maar het is een accurate terminologie) betekent niet dat ze minder intelligent zijn. Ze zijn voor 90 procent zoals wij; ze hebben lief, ze haten, ze begeren, ze worden kwaad, ze zijn ambitieus, één man zal boven de anderen uitstijgen omdat hij leiderschapskwaliteiten heeft, enz. Niemand is minder intelligent dan ik, alleen omdat mijn voorouders het wiel hebben uitgevonden. Big deal.
Deze mensen hebben niet het voordeel gehad van de interculturele bevruchting die onze beschavingen hebben gehad. Wij hadden al die innovaties, zoals zijde die via de zijderoute van China naar Europa kwam. We wisten niets van wiskunde tot de Arabieren het ons brachten.
Waren we geïsoleerd geweest in clans in regenwouden, dan waren we nog hetzelfde geweest. Het menselijk brein is het menselijk brein.
Doen de Korowai vandaag de dag nog aan kannibalisme?
Dat kan ik niet beantwoorden, want ik ben er al jaren niet meer geweest. Ik heb met Kornelius gesproken en die zegt van wel, in de verre streken. Hij zegt dat de Letin-clan en de clans die verder stroomopwaarts van hen wonen, nog steeds aan khakhua doen.
Volg Georgia Rose op Twitter.
UPDATE 12/8: De inleiding van dit interview is aangepast naar aanleiding van de kritiek die Raffaele op zijn werk heeft gekregen.