DECONSTRUCTIE Wat is het?
Deconstructie: Een filosofische stroming die aan het eind van de jaren zestig in Frankrijk is ontstaan en een enorme invloed heeft gehad op de Anglo-Amerikaanse kritiek. Deconstructie is grotendeels het werk van zijn belangrijkste voorvechter Jacques Derrida en zet de westerse metafysische traditie op zijn kop. Het is een complex antwoord op een aantal theoretische en filosofische stromingen van de 20e eeuw, met name de fenomenologie van Husserl, het Saussureaans en Frans structuralisme, en de Freudiaanse en Lacaniaanse psychoanalyse. econstructie: De term duidt een bepaald soort praktijk in het lezen aan en, daardoor, een methode van kritiek en een wijze van analytisch onderzoek. In haar boek The Critical Difference (1981), verduidelijkt Barbara Johnson de term: “Deconstructie is echter geen synoniem van ‘vernietiging’. Het staat in feite veel dichter bij de oorspronkelijke betekenis van het woord ‘analyse’ zelf, dat etymologisch ‘ongedaan maken’ betekent — een virtueel synoniem voor ‘deconstrueren’. … Als er al iets vernietigd wordt in een deconstructieve lezing, dan is het niet de tekst, maar de aanspraak op ondubbelzinnige dominantie van de ene wijze van betekenisgeving over de andere. Een deconstructieve lezing is een lezing die de specificiteit van het kritische verschil van een tekst met zichzelf analyseert.”
. Deconstructie: School van filosofie en literatuurkritiek gesmeed in de geschriften van de Franse filosoof Jacques Derrida en de Belgisch/Noord-Amerikaanse literatuurcriticus Paul De Man. Deconstructie kan misschien het best worden omschreven als een theorie van het lezen die erop gericht is de logica van de oppositie binnen teksten te ondermijnen.
Deconstructie: Zelden heeft een kritische theorie zo’n ontzetting en hysterie teweeggebracht als de deconstructie sinds haar ontstaan in 1967.
“Deconstructie” als zonder betekenis opgenomen in het dagelijks taalgebruik, geassocieerd met “grunge”
…We denken dat we het Engels, of het Frans, van vandaag spreken. Maar onze Engelse of Franse taal van vandaag is van gisteren en elders. Het wonder is dat de taal niet is losgesneden van haar archaïsche wortels — zelfs als wij het ons niet herinneren, herinnert onze taal het zich, en wat wij zeggen begon drieduizend jaar geleden gezegd te worden. Omgekeerd heeft de taal de meest recente elementen, linguïstische en semantische deeltjes die door de huidige winden worden aangeblazen, in onze eigen tijd opgenomen, nog voor wij er erg in hebben.
Hier volgt een voorbeeld, dat ik prachtig en komisch vind, magnifiek komisch en komisch prachtig, dat ik heb genomen uit een Amerikaans tijdschrift bestemd voor het publiek van april 1993. Het is het begin van een geïllustreerd modeartikel:
Deconstructie mag dan de lieveling van Europa zijn, in de V.S. is het een haat-liefde ding. Vouwen worden gestreken, ruwe randen verfijnd, grunge krijgt een vleugje polish.
In New York zijn herinneringen niet alleen kort, ze zijn volledig selectief. Grunge — de zogenaamde mode-revolutie die de afgelopen zes maanden duizend krantenkoppen heeft gelanceerd — leek, bij de Amerikaanse collecties van vorige week, nooit te hebben plaatsgevonden.
Hier, in deze paar regels, raken schatten, gerukt uit de meest nobele, de meest uitgebreide, de meest complexe gedachten en verhandelingen van onze eeuw en de zestiende eeuw, elkaar onmerkbaar en worden uitgewisseld.
Hier is “deconstructie” (maar weet de vrouw die een jurk gaat kopen wat dat is?) een term geworden die een “commercieel” merkteken, een meerwaarde van het “modernisme” toevoegt aan domeinen die door de auteur van het denken over deconstructie totaal niet waren voorzien. Hier is een woord ontleend aan het filosofische denken, dat van Derrida, dat niet langer in de filosofie berust, maar modeartikelen, badkamerartikelen, sportartikelen, politieke houdingen “lanceert”. Kortom een woord dat, nadat het zijn geboortegrond heeft verlaten, voortaan circuleert in het bloed van de wereld.
En zo ontmoet dit magisch banaal gemaakte woord (weet het dat?) een andere even magische en banaal gemaakte formule, deze van eeuwen geleden, die onder een verzonnen vorm weerklinkt in de geciteerde zin: De revolutie die duizend krantenkoppen heeft gelanceerd. Wat hier in modieuze kleding een comeback maakt, is Marlowe’s mooie Helen…
Deconstructionistische theorie Door Richard Rorty. Uittreksel uit The Cambridge History of Literary Criticism — vol.8 From Formalism to Poststructuralism. Cambridge University Press, 1995. Deconstructie in de Encyclopaedia Britannica Online.