Subsidie, een directe of indirecte betaling, economische tegemoetkoming of voorrecht, door een overheid verleend aan particuliere ondernemingen, huishoudens of andere overheidsinstanties om een overheidsdoelstelling te bevorderen. De identificatie van een subsidie is dikwijls ingewikkeld wegens de verscheidenheid van subsidie-instrumenten, de veelheid van doelstellingen die zij moeten dienen, en de complexiteit van hun gevolgen.
Subsidies voor vervoer, huisvesting, landbouw, mijnbouw, en andere industrieën zijn ingesteld op grond van het feit dat het behoud of de uitbreiding van deze industrieën, zelfs ten koste van het grote publiek, in het algemeen belang is. Subsidies aan de kunsten, wetenschappen, geesteswetenschappen en godsdienst zijn in vele landen ook ingesteld omdat de particuliere economie niet in staat is deze functies te ondersteunen op een niveau dat in overeenstemming is met het overheidsbeleid.
De term omvat ook geldelijke of andere steun die door een centrale regering aan een plaatselijke regering wordt verleend om doelstellingen te bevorderen waarbij de centrale regering belang heeft (b.v. subsidies-in-aid). In ruimere zin omvatten subsidies sociale uitkeringen die bedoeld zijn om ongelijkheden in de inkomensverdeling te verbeteren en ook andere overheidsprogramma’s die bedoeld zijn om de gevolgen van de marktkrachten te verzachten.
Ook al nemen subsidies een andere vorm aan, zij hebben ten doel de resultaten die door anders vrije markten en onbelemmerde concurrentie tot stand komen, te wijzigen in een richting die meer in overeenstemming wordt geacht met de doelstellingen van het overheidsbeleid. Het gevolg van subsidies is dat de groei van gesubsidieerde industrieën wordt gestimuleerd ten opzichte van industrieën die geen subsidies ontvangen en dat dus de aanwending van de middelen van een economie wordt gewijzigd.
Subsidies hebben een lange geschiedenis in alle naties. Ze werden op grote schaal gebruikt door regeringen tijdens de mercantilistische periode die voorafging aan de Industriële Revolutie, toen men van mening was dat de accumulatie van goud door een gunstige handelsbalans de bescherming van binnenlandse fabrikanten vereiste. Dergelijke protectionistische doctrines zijn vaak met scepsis bezien. Niettemin blijft protectionisme in de meeste landen van de wereld een onderdeel van het nationale economische beleid. In landen waar een sterke centrale overheid invloed uitoefent op het prijs- en produktiebeleid van de binnenlandse industrieën, wordt het subsidie-instrument vervangen door een uitgebreide economische planning.
Subsidies worden verstrekt via een verscheidenheid van financiële technieken, zoals (1) rechtstreekse betalingen in geld of natura, (2) levering van goederen of diensten door de overheid tegen prijzen onder de normale marktprijs, (3) aankoop van goederen of diensten door de overheid tegen prijzen die hoger zijn dan de marktprijs, en (4) belastingfaciliteiten en soortgelijke stimulansen. Daarnaast zijn er tal van beleidsmaatregelen van de overheid die subsidie-effecten hebben, zoals regelgeving die de volle kracht van de concurrentie afzwakt, beleid dat de aankoop van goederen van bevoorrechte producenten of naties voorschrijft, en beschermende loon- en prijswetgeving.
Er wordt soms onderscheid gemaakt tussen directe, of zichtbare, subsidies (zoals directe betalingen voor de bouw van schepen en de exploitatie van luchtvaartmaatschappijen), die gemakkelijk te identificeren en te meten zijn, en indirecte, of verborgen, subsidies (zoals prijsplafonds of -bodems, tarieven en belastingvoordelen), die moeilijk te identificeren en altijd moeilijk te meten zijn. In het verleden zijn directe subsidies het meest gebruikt om de ontwikkeling van de vervoersector te bevorderen. Alle naties beschouwen zeevaart en luchtvaart als belangrijke instrumenten van defensie en buitenlands beleid, en de ontwikkeling van vervoer over land wordt beschouwd als een eerste vereiste voor binnenlandse economische ontwikkeling. Indirecte subsidies ontstaan wanneer regeringen rechtstreeks van particuliere producenten kopen tegen prijzen die hoger zijn dan de marktprijzen, hogere prijzen handhaven door manipulatie van de markten, diensten verlenen aan particuliere ondernemingen tegen prijzen die lager zijn dan de kosten van het verlenen van de dienst, of speciale belastingvoordelen toekennen.
Hoewel subsidies worden geïnitieerd en gerechtvaardigd in termen van voordelen voor het grote publiek, resulteren zij in een hoger niveau van algemene belastingen of hogere prijzen voor consumptiegoederen. Zij kunnen ook de instandhouding van inefficiënte producenten in de hand werken. Om te bepalen of een subsidie wenselijk is, moeten de voordelen voor het publiek (die gewoonlijk diffuus en moeilijk meetbaar zijn) worden vergeleken met de kosten in de vorm van hogere prijzen, belastingen en inefficiëntie.