Guinguette Marais Poitevin

Hoe voltooit Michael Corleone zijn transformatie van milde oorlogsheld tot maffia Don in de finale van The Godfather, en wat vertelt Francis Ford Coppola’s subtiele beeldtaal? The Godfather, gebaseerd op de originele roman van Mario Puzo uit 1969, is een van de onbetwiste mijlpalen uit de filmgeschiedenis. Het maakte de carrière mogelijk van Francis Ford Coppola, Al Pacino, Diane Keaton en vele anderen. Coppola’s gevechten achter de schermen om het verhaal van de Corelone familie tot leven te brengen zijn goed gedocumenteerd, maar uiteindelijk werd het baanbrekende werk van de regisseur voltooid en uitgebracht op een overweldigende respons die alleen maar is toegenomen nu nieuwe generaties deze filmklassieker blijven ontdekken.

Het centrum van de beruchte Corleone New Yorkse misdaadfamilie, The Godfather, begint met Marlon Brando’s Vito als de Don van de operatie, en Michael, neergezet door een jonge Al Pacino, is de gezonde zoon die geen interesse heeft in zijn vaders zaken. Als een geschil over narcotica het delicate evenwicht tussen de vijf belangrijkste New Yorkse families bedreigt, wordt Michael gedwongen een steeds prominentere rol op zich te nemen bij de verdediging van het Corleone-imperium en ontpopt hij zich al snel als de enige levensvatbare opvolger van Don Vito.

Michaels transformatie wordt voltooid in de laatste akte van The Godfather – een scène die algemeen wordt beschouwd als een van de beste film-einden aller tijden. Een vlaag van bloed, verbluffende cinematografie, geweld, metafoor en iconische dialoog, het einde van The Godfather levert op elk denkbaar niveau nog steeds de lat voor climactische film eindes bijna 50 jaar na het debuut in de bioscoop. Als bewijs van de subtiliteit van Coppola’s regie en de diepgang van Puzo’s script, worden die slotscènes ook nog steeds geanalyseerd en uit elkaar geplukt, omdat elk decennium een frisse blik op het verhaal werpt. Hier volgt een overzicht van de gebeurtenissen in de slotscènes van The Godfather, en wat die het publiek vertellen over het verhaal en de personages.

Het doopbloedbad

De slotfase van The Godfather begint nadat Vito Corleone is overleden in het comfort van zijn eigen tuin. Voor zijn dood hadden Vito en Michael, nu de onbetwiste Don van de familie, echter een groots plan bedacht dat niet alleen al hun vijanden van het bord zou vegen, maar ook de Corleone-erfenis voor de komende jaren zou verstevigen. Het plan begint op de dag dat Michael’s neefje en petekind wordt gedoopt.

De man die door Clemenza in een lift wordt neergeschoten is Victor Stracci, hoofd van de Stracci familie. Hoewel niet de grootste bedreiging voor de Corleone familie, heult Stracci met Barzini, Vito’s grootste rivaal. Moe Greene wordt door zijn oog geschoten in een massagesalon. Hij was een obstakel voor de Corleones’ belangen in Las Vegas en had Michael’s broer, Fredo, in het openbaar fysiek aangevallen. De figuur die vastzit en wordt neergeschoten in de draaideur is een ander minder prominent hoofd van de Vijf Families, Carmine Cueno.

Een lid van Michael’s inner circle, Rocco Lampone, schiet Philip Tattaglia neer terwijl hij met een prostituee in bed ligt. De Tattaglia familie was verantwoordelijk voor de aanslag op Vito’s leven eerder in de film. Michael’s toekomstige rechterhand, Al Neri, trekt zijn oude politie-uniform aan en schakelt Emilio Barzini uit, de aartsvijand van de Corleone-familie en de drijvende kracht achter Sonny’s dood. Nadat het feest is afgelopen, laat Michael zijn zwager Tessio en Carlo vermoorden voor hun respectievelijke verraad.

Het regelmatig knippen tussen scènes met religieuze beelden en bijbelse passages en daden van bruut, dodelijk geweld maken de beruchte doopmontage van The Godfather opzettelijk schokkend en helpen bij het vaststellen van het type Don dat Michael is geworden. Vito’s jongste zoon zweert de duivel af voor het altaar en belooft zijn neefje te beschermen in de naam van Christus. Tegelijkertijd wordt er in zijn naam een reeks moorden gepleegd. Deze juxtapositie creëert een decor van hypocrisie dat in The Godfather’s allerlaatste shot de cirkel rond maakt.

Hoewel Vito en Michael precies dezelfde rol op zich nemen als het hoofd van de Corleone misdaadorganisatie, plaatst de doopsequentie Pacino’s personage in een heel ander licht dan dat van zijn vader. In de openingsakte van The Godfather wordt Don Vito afgeschilderd als een toegewijde familieman. Hij danst op de bruiloft van zijn dochter, wil dat de familiefoto klopt en zorgt voor de mensen die hem om hulp komen vragen en hem Godfather noemen. Het publiek weet van Vito’s criminele activiteiten en zijn gebruik van dodelijk geweld tegen bandleiders, maar zijn aanvankelijke presentatie als familieman verzacht de klap.

Als Michael zijn grootse plan uitvoert op de dag dat Connie’s kind wordt gedoopt, en zijn transformatie tot de nieuwe Godfather voltooit, wordt hij in een veel hardere tint van het kwaad gegoten. Michael wordt ontmaskerd als een man die liegt in het aangezicht van zijn God, een man die er niet voor terugdeinst om een familiegebeurtenis bij te wonen terwijl knoppenmannen in zijn opdracht moorden plegen, en een leider met een ijzig hart en een perfect pokerface. Vito was al deze dingen ook – maar de inherente duisternis rond de positie van Don wordt pas volledig duidelijk wanneer Michael de rol op zich neemt, en zijn opstelling verandert van protagonist in antiheld.

Door The Godfather heen worden muziek en geluidseffecten gebruikt om Michael’s gemoedstoestand weer te geven, bijvoorbeeld de steeds luidere treingeluiden die zich opbouwen tot Michael’s eerste moord, en dezelfde techniek wordt toegepast tijdens de doopscène. Terwijl de lichamen zich opstapelen en Michael steeds afstandelijker kijkt, bereiken de orgelmuziek en het babygehuil een crescendo. Dit zinspeelt op het conflict in de kern van Michael’s karakter – de oorlog tussen de persoon die hij was en de Don die hij nu is geworden, en het is duidelijk welke kant de strijd aan het winnen is.

The Godfather’s Closing (Door) Shot

In de slotscène van The Godfather confronteert Connie Michael hysterisch met de dood van Carlo, in de correcte veronderstelling dat haar man in opdracht van de Don is vermoord. Michael bevestigt noch ontkent Connie’s beschuldigingen, en houdt haar alleen maar vast, voordat hij zijn zus naar beneden stuurt om een dokter te raadplegen. De confrontatie vindt plaats in het volle zicht van Michaels vrouw, Kay, die strikte instructies heeft gekregen om nooit iets over het familiebedrijf te vragen sinds haar man de leiding overnam. Kay kan het niet helpen en vraagt of Michael echt betrokken was bij Carlo’s dood.

Aan het begin reageert Michael boos, maar hij kalmeert en staat Kay toe een enkele vraag te stellen over zijn zaken. Dat doet ze, en Michael, koel en vastberaden als altijd, ontkent enige betrokkenheid te hebben bij Carlo’s dood. Een golf van opluchting verspreidt zich over Kay’s gezicht, maar als ze de kamer verlaat en omkijkt, ziet ze Michael omringd door zijn drie kapiteins, die allen hun leider omhelzen en zijn hand kussen. Al Neri kijkt Kay recht aan, beweegt zich langzaam naar de deur van het kantoor en sluit die, Kay achterlatend met een mengeling van wantrouwen en grimmige realisatie.

Deze scène is de echte laatste fase in Michael’s evolutie tot maffiabaas. De schaamteloze leugen tegen zijn vrouw is een teken dat hun relatie veel afstandelijker is geworden sinds die eerste scènes waarin ze kerstinkopen deden en is een voorbode van wat komen gaat, als Michael doorgaat met zijn dubbelleven als criminele kingpin en eerlijke familieman.

Wanneer Clemenza, Neri en Rocco respect tonen aan hun baas, is dit een herbevestiging van hun trouw nu de Oorlog van de Vijf Families voorbij is. Toen Michael het roer overnam van zijn vader en Vito nog leefde, hadden velen nog veel respect voor Brando’s personage en beschouwden hem als de ware Don. Bij de ontknoping van The Godfather is Michael de onbetwiste troonopvolger van Vito en de nieuwe Godfather.

Door de deur voor Kay dicht te gooien, benadrukt The Godfather zowel Michael’s besluit om zijn vrouw buiten zijn bedrijf te sluiten als de algemene houding van de maffia ten opzichte van de rol van een vrouw. Terwijl Michael Kay aan het begin van de film met waardigheid, respect en een air van gelijkheid behandelde (voor die tijd althans), is Michael nu de archetypische Don – die het familiebedrijf runt met zijn kapiteins in een gesloten kantoor, terwijl de vrouwen des huizes zich bezighouden met hun moederlijke en huishoudelijke taken, die twee werelden die nooit met elkaar mogen botsen.

Kay is natuurlijk een goed opgeleide, professionele vrouw, en is niet zo bereid om Michael’s activiteiten door de vingers te zien als andere maffiavrouwen dat wel doen. De uitdrukking op het gezicht van Diane Keaton, die als eindshot van The Godfather fungeert, geeft aan dat, ondanks haar aanvankelijke opluchting door Michael’s ontkenning, haar vertrouwen in hem onherstelbaar beschadigd is. Kay heeft niet langer het gevoel dat ze echt weet wat voor man haar man is, noch waartoe hij in staat is, en ziet de wereld binnen die kantoormuren als de scheidslijn tussen haar en de man op wie ze verliefd werd.

Over de auteur