In Catan stappen
Toen Catan (of De Kolonisten van Catan, zoals het spel oorspronkelijk heette) voor het eerst werd gepubliceerd in 1995, zorgde het voor een soort revelatie in bordspelkringen, en veranderde het ontegenzeggelijk de manier waarop mensen naar bordspellen en spellen in het algemeen keken. Een deel van het succes van Catan is te danken aan het vermogen van ontwerper Klaus Teuber om verschillende spelmechanismen (grondstoffenbeheer, handel, routes bouwen, dobbelstenen gooien) te combineren op een manier die het spel gemakkelijk te leren maakt, terwijl het toch voldoende diepgang behoudt om het spel uitdagend te maken voor serieuze spelers.
Ondanks dat het zo’n relatief eenvoudig spel is, zijn er mensen die met gemak grondstoffen in punten weten om te zetten, terwijl anderen nauwelijks op gang lijken te komen tegen de tijd dat een andere speler aankondigt dat hij zijn tiende punt heeft gescoord en het spel heeft gewonnen.
Na mijn meest recente back-to-back verliezen besloot ik Catan eens nader te bekijken en te zien wat ik fout heb gedaan en, nog belangrijker, wat ik goed zou moeten gaan doen. Dit is wat ik geleerd heb.
Speel geen middelen, speel de kansen
Een van mijn vaste speelvrienden gaat graag achter de Langste Weg aan. Ik besloot dit idee te volgen en richtte me uitsluitend op de twee dingen die nodig zijn voor wegen: baksteen en hout. Ik kwam er al snel achter dat de langste weg weliswaar nuttig is, maar dat mijn benadering van het plaatsen van die eerste nederzettingen beter in balans moest zijn.
Catan is een dobbelspel. Daarom moet je slim zijn. Geef je niet over aan de absolute willekeur van de getallen die wel of geen grondstoffen opleveren als de dobbelstenen worden gegooid. Let op de getallen – en niet de grondstoffen – die, statistisch gezien, de meeste kans maken om te verschijnen.
Elke zeshoekige grondstoffentegel in Catan krijgt een rond fiche bovenop zich gelegd. Op elk fiche staat het getal dat moet worden gegooid om de grondstof te produceren die een speler met een aangrenzende nederzetting wil hebben. Onder elk getal staat een serie stippen. Deze stippen geven aan hoe groot de kans is dat dat getal voorkomt bij een worp met de twee dobbelstenen. Hoe meer stippen, hoe groter de kans dat dat getal wordt gegooid – dus hoe groter de kans dat die grondstoffen worden uitgedeeld.
De fiches twee en twaalf krijgen een enkele stip, omdat ze elk een zeer specifieke worp vergen (elke dobbelsteen gooit één; elke dobbelsteen gooit zes) om te bereiken. Zes en acht?
Bij het zoeken naar kruispunten om je eerste nederzettingen te plaatsen, let je minder op het type grondstof en meer op het aantal stippen op de hex-tegels die de kruispunten vormen. Het type grondstof is minder belangrijk dan de frequentie waarmee je ze verkrijgt. Grondstoffen kunnen immers aan de bank worden geruild tegen 4:1 of tegen Ports voor een nog beter rendement (zie hieronder).
Balans Langste Weg met Extra Meer Grondstoffen
Het bouwen van wegen en nederzettingen is de beste manier om je mogelijkheden om grondstoffen te verkrijgen in een bepaalde beurt uit te breiden. Als je de kansen speelt, kun je deze kaarten verkrijgen door dobbelstenen te gooien of door te handelen.
Focussen op het verkrijgen van hout en baksteen stelt je in staat je wegenstelsel uit te breiden. Bouw vijf aaneengesloten wegsegmenten en je claimt de Langste Weg tegel en de twee Overwinningspunten die daarmee gepaard gaan.
Met je lange weg kun je ook extra nederzettingen bouwen. Dit vergroot niet alleen je kansen op die extra nederzettingen, maar beïnvloedt ook de tegels waar je tegenstanders toegang tot hebben en dus welke grondstoffen ze kunnen produceren met een worp met de dobbelstenen. Als je een tegenstander kunt isoleren op een klein deel van het bord, kun je zijn winstkansen aanzienlijk verkleinen.
In een spel dat draait om grondstoffen, moet je soms moordend zijn om te winnen. Maar wees voorzichtig met deze strategie, want iemand anders kan gemakkelijk een langere weg bouwen en je zuurverdiende punten stelen. (Zie hieronder)
Respecteer de Ontwikkelingskaarten
Toen ik Catan begon te spelen, kreeg ik geen Ontwikkelingskaarten. Erts was altijd moeilijk te krijgen en erts gebruiken om een nederzetting op te waarderen tot een stad was gegarandeerd een extra punt. Toen realiseerde ik me dat de meer ervaren spelers in mijn groep vaak ontwikkelingskaarten kochten
Ontwikkelingskaarten zijn het enige echt verborgen element in Catan. Met een schaap, een graan en een erts krijg je de bovenste kaart uit de stapel. Zodra je de kaart hebt gelezen, leg je hem open voor je neer, waar hij blijft liggen en argwaan wekt bij je tegenstanders, totdat je besluit hem te gebruiken.
Gezien de verdeling van de ontwikkelingskaarten in het deck, is de kans groot dat je een soldaat trekt. Dat is niet per se een slechte zaak: soldaten kunnen worden gebruikt om de rover van een van je tegels te verplaatsen, of gewoon om hem naar een plek te verplaatsen die je tegenstanders zal hinderen. Nog beter: drie soldaten levert je de kaart Grootste Leger op. Net als bij de Langste Weg levert het Grootste Leger je twee winstpunten op, zolang je het tot het eind van het spel kunt vasthouden.
Zelfs als je geen soldaat trekt, trek je nog steeds een kaart die nuttig is – mogelijk een van de stedenbouwkaarten die elk een winstpunt waard zijn.
Monopoliseren en veroveren
Hoewel het inleidende spel met een aanbevolen bord lay-out wordt geleverd, worden latere spellen gespeeld op een willekeurige hex tegel lay-out. Kijk eens goed naar deze willekeurige indelingen aan het begin van het spel. Liggen er twee van dezelfde grondstof naast elkaar? Is tenminste één van de genummerde fiches op die tegels redelijk hoog? Overweeg dan om een nederzetting te bouwen op het meest voordelige kruispunt van die tegels, en bouw er wegen en extra nederzettingen omheen om je tegenstanders te beletten hetzelfde te doen.
Jij zult de enige zijn met die grondstof gedurende het spel – ruil hem nooit weg.
Handel groots of handel met de bank
Handel is een belangrijk onderdeel van Catan.
In de eerste ronden, wanneer iedereen wil uitbreiden, heb ik gemerkt dat mensen vaak bereid zijn om vrijelijk met andere spelers te handelen. Verschillende strategieën vereisen verschillende grondstoffen, dus het ruilen kan bijna vriendschappelijk lijken.
Later in het spel liggen de zaken echter anders.
Als iemand aanbiedt om voor een grondstof te ruilen, dan is dat alleen maar omdat ze die grondstof nodig hebben voor iets dat hen zal helpen om nog een Overwinningspunt te behalen. Hoe hard heb je de aangeboden grondstof echt nodig?
En nog belangrijker, hoe hard hebben zij de grondstof nodig die jij hebt? Vriendschappelijke handel vindt plaats in een 1:1 verhouding – zeg, één graan voor één erts. Maar met vriendschappelijke handel win je geen spellen. Als je een grondstof hebt die iemand echt nodig heeft, ga dan voor een 2:1 of 3:1 verhouding. En beperk je niet tot het verwachten van slechts één soort grondstof in ruil voor de grondstof die zij echt nodig hebben.
Als je aan de andere kant van deze deal staat, kun je in plaats van met spelers te handelen, met de bank handelen. Als je aan de beurt bent, mag je vier willekeurige kaarten van één grondstof ruilen tegen één kaart van een andere grondstof.
Het bouwen van een nederzetting in een van de havens levert meer op. In sommige havens kun je drie kaarten van één grondstof inruilen voor een grondstof van jouw keuze.
Plan vooruit voor je laatste twee tot drie punten
Catan kan een vriendschappelijk spel zijn gedurende de eerste paar ronden. Er wordt gehandeld, wegen en nederzettingen worden gebouwd.
Het lelijke middenspel begint rond de tijd dat iemand zes punten bereikt. Wegen zijn gebouwd en extra nederzettingen brengen schaarse grondstoffen binnen. Verzoeken om handel worden beantwoord met vernauwde ogen en langzaam schudden van het hoofd. Je staat er alleen voor – en de mogelijkheden om extra punten te scoren zijn veel, veel moeilijker geworden.
Ik ben veel te vaak overrompeld en heb veel moeite gehad om een manier te vinden om die laatste Overwinningspunten te behalen. Mijn medespelers hebben echter duidelijk vooruit gepland. Als je bijvoorbeeld rekent op de extra punten die Steden je geven als onderdeel van je winnende strategie, zorg er dan voor dat je goed toegang hebt tot erts. Als de Langste Weg of het Grootste Leger essentieel zijn voor je overwinning, moet je die aantallen hoog houden zodat niemand ze van je afpakt. Die ongespeelde ontwikkelingskaarten zien er onheilspellender uit – het is zelfs waarschijnlijker dat ze een extra punt waard zijn.
Twee laatste dingen om te onthouden
Twee dingen om te onthouden
Ding één: soms rollen de dobbelstenen met je mee, soms niet. Je moet flexibel zijn in je strategieën als de dobbelstenen tegen je aanvankelijke plannen in rollen.
Twee: Catan wordt gewonnen door tien punten te hebben. Die eerste twee nederzettingen die je hebt geplaatst voordat het spel echt begon? Die zijn elk één punt waard. Dat betekent dat Catan eigenlijk maar acht winstpunten oplevert. Acht. Laat elk punt dat je scoort – en elk punt dat je voorkomt dat je tegenstanders scoren – tellen.
Wees flexibel in je spelplan en slim met elk van die punten en je zult, net als ik, merken dat je kansen om te winnen met elk spel verbeteren.