Vraag: We leren dit jaar het metrieke stelsel in de natuurkundeles. Het is zeker een stuk makkelijker dan inches en ounces. In het boek stond dat er ooit een metrische kalender was, maar de uitleg was nogal verwarrend. Er stond dat de kalender 12 maanden van 30 dagen had, maar dat is samen maar 360 dagen, dus 5 dagen te kort. Hoe kan zo’n kalender ooit werken? – FT, Bristol, UK
Antwoord: Voordat ik je vraag kan beantwoorden moeten we eerst naar de geschiedenis kijken. De Franse Revolutie (1789-1799) bracht veel maatschappelijke veranderingen teweeg, en het gebeurde tijdens de aan de gang zijnde Wetenschappelijke Revolutie. Een van die veranderingen was het Système international (d’unités), of kortweg SI – wat wij gewoonlijk het “metrieke stelsel” noemen.
De impuls voor de ontwikkeling van SI was het verlangen naar een gemakkelijk reproduceerbaar (en berekenbaar) systeem van gewichten en maten dat wereldwijd kon worden gebruikt. Dit is vooral waardevol voor wetenschap en techniek. In die tijd gebruikte het grootste deel van Europa variaties op wat het Imperiale stelsel wordt genoemd, met een mix van willekeurige maten (b.v. yard, ounce, furlong, pound, slug, hectare). In de geest van de revolutie wilden zij afstand nemen van willekeurige artefacten uit het verleden en de rede, logica en objectiviteit omarmen.
SI werd vervolgens in het grootste deel van de ontwikkelde wereld algemeen aanvaard voor zowel wetenschappelijke als commerciële doeleinden. Een van de Franse innovaties deed het echter minder goed: de metriekkalender.
Voorgesteld door een commissie van intellectuelen, onder wie de astronoom Pierre Laplace, zou de metriekkalender bestaan uit 12 maanden van elk 30 dagen. De grafiek toont de kalenderindeling. Merk op dat de dagen eenvoudige Latijnse namen krijgen die hun plaats in de decade aangeven. Ook dit was een verwerping van dagnamen ontleend aan oude mythologieën en een beroep op de rede. Er waren dus drie decades in elke maand in plaats van (ongeveer) 4 weken.
De maanden zelf werden hernoemd op een manier die ze iets beter beschreef, althans op het noordelijk halfrond. U kunt de 12 namen hier zien. Het metrieke jaar begon op de dag van de herfstequinox (in Frankrijk), die rond 22-24 september valt. De eerste maand van het jaar werd Vendémiaire genoemd (Frans voor “druivenoogst”).
En dat brengt ons bij uw vraag. Het is duidelijk dat deze kalender 5 (of 6) dagen te kort is. De ware lengte van een jaar is 365,2422 dagen, zoals ik heb aangetoond in mijn bericht van 4 januari 2016. De metriek kalender heeft dat opgelost door 5 (of 6) nationale feestdagen toe te voegen aan het einde van het jaar. Die dagen kregen namen die de fundamentele revolutionaire waarden benadrukten:
- La Fête de la Vertu (viering van deugd)
- La Fête du Génie (viering van talent)
- La Fête du Travail (viering van arbeid)
- La Fête de l’Opinion (Viering van de overtuigingen)
- La Fête des Récompenses (Viering van de Eer)
- La Fête de la Révolution (Viering van de Revolutie)
Toen Napoleon keizer van Frankrijk werd, herstelde hij de oude Gregoriaanse kalender, en herstelde de traditionele heiligen- en feestdagen. Voor deze daad ontving hij de zegen van Paus Pius VII. 13 jaar nadat hij was aangenomen, werd de Metriekse kalender niet veel meer dan een historische curiositeit.
De Metriekse kalender was een cool idee, en de extra dagen zijn niet minder arbitrair dan 29 februari. Maar ik ben tevreden met de kalender die we nu hebben – de Gregoriaanse kalender wordt in het grootste deel van het westelijk halfrond gebruikt, we gebruiken die al sinds 1582, en om hem nu te veranderen zou je veel geschiedenis moeten “herschrijven” – Independence Day in de VS zou worden gevierd op Germinal Quintidith (Engelse vertaling: Germination 5th).
Er zijn verschillende andere kalendervarianten voorgesteld, maar de realiteit is: natuurlijke cycli zoals dagen en jaren zijn niet met elkaar te verenigen. Welke kalenders je ook kiest, je zult enkele onregelmatigheden hebben die uitzonderingen op de regels vereisen.
Volgende week in Sky Lights ⇒ Looming Stadium Mirage