Al sinds het begin van deze hoek was ons voornaamste streven verantwoordelijke journalistiek te bevorderen, zowel lokaal in onze eigen krant als wereldwijd in de media. We hebben fouten aan de kaak gesteld en ethische principes voorgesteld, of bestaande principes ondersteund. Want onverantwoordelijke journalistiek berokkent uiteindelijk altijd schade aan een of andere partij.
Soms is het een enkele persoon die in de media wordt belasterd. Soms is het een groep mensen die in het vizier komt als gevolg van foute retoriek van onverantwoordelijke journalisten. En soms gaat het om een heel land.
Het valt niet te ontkennen dat Turkije roerige tijden doormaakt. De recente val van de lira ten opzichte van andere valuta’s heeft de angst voor een economische crisis in de harten van de Turkse bevolking aangewakkerd. De politieke crisis tussen Turkije en de Verenigde Staten heeft die bezorgdheid nog vergroot.
In een tijd van onzekerheid wenden mensen zich nog meer tot de media om hun nieuws te halen. Zij willen ofwel gerustgesteld worden ofwel gewaarschuwd worden voor komende moeilijkheden. Ze willen verantwoorde journalistiek in plaats van geruchten of speculatieve opmerkingen die ze in hun sociale kringen horen.
In tijden als deze moeten kranten extra waakzaam zijn, want in een fragiele situatie zoals de snelle val van de lira afgelopen vrijdag, kan zelfs een zweem van instabiliteit, onzekerheid en onrechtvaardigheid een economische crisis doen overgaan in een economische ineenstorting van een land. Ik heb het over mensen die zich naar de banken haasten om hun hele spaargeld op te nemen. Ik heb het over mensen die naar de winkels rennen om voorraden aan te leggen van producten die ze nodig hebben om te overleven. We hebben er al eerder voorbeelden van gezien, dus laten we dat grimmige beeld even terzijde schuiven.
In een situatie als deze is het geen verrassing dat elk stukje nieuwe ontwikkeling over de economie een enorme hoeveelheid lezers zal trekken. Het zal worden gedeeld, geciteerd en gebruikt als bron in binnen- en buitenland. Hoe moeten nieuwsmedia in zo’n situatie handelen?
Het antwoord ligt voor de hand. Ze moeten niet berichten over geruchten. Ze moeten speculaties niet als geloofwaardige nieuwsbron gebruiken. Ze mogen niet liegen. Ze moeten hun procedures voor feitencontrole gebruiken. Ze moeten de betrokken mensen bellen, of dat nu ambtenaren of deskundigen zijn, en om een verklaring vragen. Met andere woorden, ze moeten hun werk goed doen.
Normaal gesproken kan een geruchtmakend nieuwsartikel een beetje buzz genereren, maar het wordt na een tijdje weer genegeerd als de betrokken partijen het verhaal ontkennen. Immers, hoewel leugens de halve wereld rond kunnen reizen voordat de waarheid haar schoenen kan aantrekken, hebben feiten de neiging om vroeg of laat boven water te komen. De nieuwsbron in kwestie verliest geloofwaardigheid en lezersbasis terwijl het leven doorgaat.
Maar in dit geval kan een soortgelijk artikel over economie een sneeuwbaleffect veroorzaken dat kan resulteren in het hierboven geschetste scenario.
Als je denkt dat dit artikel alleen maar bedoeld was om te waarschuwen voor de toekomst, dan heb je het mis. Er zijn al gevallen geweest waarin nieuwsartikelen en geruchten over de crisis onjuist bleken te zijn.
Hier is een voorbeeld. Op vrijdag meldden verschillende nieuwswebsites dat het Turkse Bureau voor Bankregulering en -toezicht (BDDK) zaterdag gesprekken zou voeren met banken om de val van de munteenheid te bespreken. Deze berichten versterken de geruchten dat Turkije zou kunnen overschakelen op een systeem van vaste wisselkoersen of zelfs een vorm van kapitaalcontrole. Er waren zelfs geruchten over het in beslag nemen van rekeningen. Uiteraard leidde dit alles tot grote ongerustheid. De BDDK moest vervolgens op zijn website een verklaring afleggen dat een dergelijke bijeenkomst niet was gepland.
Hoewel dit verhaal niet het omslagpunt van regelrechte onnodige paniek veroorzaakte, zou het volgende verhaal dat wel kunnen doen. In een tijd als deze moet elke krant in staat zijn om zelf na te denken in plaats van de gebruikelijke copy paste-methoden van verslaggeving. Een vals gerucht op een enkele nieuwssite kan schade aanrichten.
Het gebruik van bronnen om informatie van binnenuit te krijgen is allemaal goed en wel, maar het stelt journalisten ook bloot aan de mogelijkheid te worden gemanipuleerd door degenen die er belang bij hebben dat de Turkse economie instort. Hetzelfde geldt ook voor politieke verslaggeving. Het hebben van goede bronnen is van essentieel belang voor de journalistiek, maar alleen wanneer het wordt getemperd met verantwoordelijkheid.
We zullen zien wat de toekomst voor ons in petto heeft. Laten we hopen dat we niet de geschiedenisboeken ingaan als degenen die de sneeuwbal hebben gerold die in een lawine is veranderd.