Editor’s Note: Het volgende essay is gecondenseerd uit hoofdstuk 1, “Vergeving vermindert boosheid,” in het nieuwe boek, Habits for a Healthy Marriage (Ignatius Press, 2019) door Richard P. Fitzgibbons, MD. Het is hier gebruikt met toestemming.
Scott’s kaak toonde het onmiskenbare teken van opeengeklemde tanden toen hij mijn kantoor binnenkwam. Achter Monica’s geforceerde glimlach, waren haar ogen koud. Toen ze gingen zitten, waren hun stijfheid en ongemak duidelijk zichtbaar.
“Monica zegt dat ik altijd boos ben,” begon Scott, “maar als ze nou eens wat begripvoller zou zijn-”
“Ik?” Monica onderbrak. “Ik ben niet degene die de hele tijd roept en schreeuwt en doordraaft.”
“Als je me gewoon met meer respect zou behandelen en naar me zou luisteren, hoefde ik mijn stem niet te verheffen om je aandacht te krijgen.” Scott’s stem werd luider en zijn gezicht roder.
“Ik zou er misschien achter kunnen komen wat je wilt als je niet dag en nacht tegen me schreeuwde,” antwoordde Monica.
Ik riep snel een time-out in.
Scott en Monica hadden duidelijk moeite met buitensporige woede. Na een paar indringende vragen, was het duidelijk dat Scott op elke belediging reageerde met intense woede. Monica trok zich op haar beurt terug en liet Scott met rust. Ze verzoenden zich een tijdje, maar al snel herhaalde het patroon zich. De woede was schadelijk voor hun huwelijk en deed afbreuk aan de sterke liefde die ze voor elkaar hadden.
Tijdens de volgende sessies, waarin ze probeerden de oorsprong van hun moeilijkheden te begrijpen, realiseerden ze zich dat geen van beiden de bedoeling had om de ander pijn te doen. Ze deden elkaar kwaad omdat ze geen kennis hadden van hun emotionele zwakheden en niet begrepen hoe ze hun woede konden beheersen. Langzaam kwamen zij tot het inzicht dat zij elk aanzienlijke onopgeloste woede uit hun gezin van herkomst met zich mee hadden gedragen in hun huwelijk, wat bijdroeg aan hun overreacties. Scott’s vader was emotioneel afstandelijk, en Monica’s vader was alcoholist geweest. Beide vaders hadden moeite met hun humeur en overreageerden vaak in directe en passieve woede.
De woede van Scott en Monica verminderde door een proces van het blootleggen en oplossen van begraven woede door te groeien in de gewoonte van vergeving. Het beoefenen van vergeving was voor hen niet natuurlijk of gemakkelijk; er was hard werk voor nodig.
De aard van boosheid
Boosheid is een sterk gevoel van ongenoegen en antagonisme, dat meestal wordt opgewekt door een gevoel van verwonding of onrecht. Het is een natuurlijke reactie op het falen van anderen om aan iemands behoefte aan liefde, respect en lof te voldoen. Overmatige woede kan het gevolg zijn van egoïsme, angst, verdriet, of het volgen van een boze ouder.
Boosheid is meestal aanwezig wanneer er conflicten zijn in relaties, thuis, op school, op het werk, of in de gemeenschap. Boos zijn of omgaan met een boos persoon kan een dagelijkse ervaring zijn voor veel mensen. In een onderzoek onder 1.300 psychiatrische poliklinische patiënten had de helft matige tot ernstige woede, die vergelijkbaar was met hun niveaus van angst en depressie.
Wanneer een persoon gekwetst wordt door een ander, ervaart hij eerst verdriet, gevolgd door woede. Deze woede kan dan het verdriet en de woede uit het verleden omvatten, waardoor een persoon overreageert op de huidige situatie en deze moeilijker op te lossen wordt. Paus Johannes Paulus II waarschuwde dat men zonder vergeving een gevangene zou kunnen zijn van woede uit het verleden. Mensen hebben gewoonlijk de neiging hun woede als gerechtvaardigd en gepast te beschouwen. Overmatige woede is echter geen van beide, vooral niet als het mensen in het heden straft voor verwondingen die anderen in het verleden hebben aangericht.
Vergevingsgezindheid is de meest effectieve manier om boosheid in het huwelijksleven te verminderen en de baas te worden.
De schade
De voor de hand liggende schade van woede is de emotionele en fysieke schade die wordt toegebracht aan degenen die aan de ontvangende kant staan van iemands toorn. Het is dan ook niet verrassend dat studies een tien keer hoger risico op depressieve symptomen hebben gevonden bij mensen die leven met een boze echtgenoot. Mensen zijn hardwired om liefde, respect en gevoeligheid, niet bitterheid, van anderen te ontvangen. Woede gericht op echtgenoten verhoogt hun angst, verlaagt hun vermogen om te vertrouwen, verzwakt hun vertrouwen, verhoogt hun prikkelbaarheid, en kan hun lichamelijke gezondheid schaden.
De kinderen van boze mensen lijden ook schade. Kinderen hunkeren naar een gevoel van veiligheid in huis, dat afhankelijk is van een stabiele relatie tussen hun ouders. Ruzie tussen hun ouders veroorzaakt bij kinderen verdriet, woede, angst, onzekerheid en angst voor de mogelijkheid van scheiding of echtscheiding. Het kan ertoe leiden dat kinderen zich schuldig voelen, zich afvragend of zij hebben bijgedragen aan de boosheid van hun ouders, of dat zij lichamelijke ziekten ontwikkelen, waaronder het prikkelbare darm syndroom, of psychische ziekten, zoals angst- of obsessieve-compulsieve stoornissen.
Minder voor de hand liggend is de schade die woede toebrengt aan de boze persoon zelf. Hoewel woede in haar beginstadium vaak wordt geassocieerd met het verdriet dat wordt veroorzaakt door gekwetst te zijn, kan zij later worden geassocieerd met het plezier dat aan de uiting ervan wordt ontleend. Dit lelijke verschijnsel wordt dikwijls gezien bij iemand die, toen hij jong was, zijn vader vreesde, maar zich nooit boos op hem uitte, maar later plezier vindt in het uiten van boosheid op zijn echtgenoot of op iemand anders. Het genot van boze gevoelens en van de kick die gepaard gaat met het opwekken en loslaten ervan kan uitgroeien tot een ernstige psychische en geestelijke stoornis. Het kan ook een gevaar worden voor iemands lichamelijke gezondheid. Uit een studie van de Harvard Medical School bleek dat het risico op een hartaanval na een woede-uitbarsting meer dan twee keer zo groot is. Hoe groter de intensiteit van de uitbarsting, hoe groter het risico. Het is duidelijk dat beheersing van woede essentieel is voor gezondheid en welzijn.
Drie manieren om met boosheid om te gaan
De meeste boosheid die mensen binnen het huwelijk ervaren wordt niet opgewekt door echte onrechtvaardigheden, maar door kleine spanningen en ongelukjes. Wanneer woede ontstaat door iets dergelijks, zijn er drie basisopties om met deze complexe en krachtige emotie om te gaan: (1) het ontkennen, (2) het actief of passief uiten, of (3) de vermeende schade vergeven. Vergeving is de meest effectieve manier om woede in het huwelijksleven te verminderen en te beheersen. Het is de enige manier om de woede op te lossen die voortkomt uit teleurstellingen met anderen in het verleden en die de meeste echtgenoten onbewust meenemen in hun huwelijk.
1. Ontkenning
Tijdens de kindertijd is ontkenning de meest voorkomende psychologische methode om met boosheid om te gaan, die voor veel mensen voortduurt tot in hun volwassen leven. De redenen voor ontkenning zijn talrijk en omvatten de behoefte om iemands ouders, broers, zussen of leeftijdgenoten te idealiseren; een gebrek aan kennis over hoe woede op te lossen met vergeving; angsten en onzekerheden over het uiten van woede; een gevoel van schaamte; een angst voor verdriet in verband met woede; een verlangen om een vreedzaam en liefdevol gezinsleven te handhaven; en loyaliteit aan de ouders. Voor een kind is de relatie waarin woede het meest wordt ontkend, de relatie met zijn vader. De belangrijkste redenen hiervoor zijn de angst voor een boze reactie van zijn vader of de angst dat er een grotere afstand tot hem zal ontstaan.
Naarmate de tijd verstrijkt, zijn de gevaren van het vertrouwen op ontkenning om met woede om te gaan onder meer verdriet, angst, onzekerheid, en zelfs een toename van de woede die juist wordt ontkend. Als men er niet in slaagt zijn woede toe te geven en op te lossen, kan dat ertoe leiden dat men zich ten onrechte richt tegen broers en zussen, ouders, leeftijdgenoten, en uiteindelijk tegen zijn echtgenoot en kinderen. Deze psychologische dynamiek is een belangrijke oorzaak van overreactieve woede in het huwelijksleven.
De belangrijkste manier om ontkenning te overwinnen is niet degene die het vaakst wordt aangeraden – namelijk om boosheid op anderen te uiten. Dit creëert meer spanning voor de boze persoon en de mensen om hem heen. Er is een veel groter voordeel in het denken,
Ik wil de mogelijkheid dat ik in ontkenning ben overwinnen door de noodzaak om te vergeven te onderzoeken. Moet ik een ouder vergeven, een broer of zus, of een leeftijdgenoot die mij in het verleden heeft gekwetst? Moet ik mijn echtgenoot of echtgenote nu vergeven?
2. Uiting
De psychologische realiteit is dat de meeste echtgenoten niet weten hoe ze woede eerlijk moeten uiten, omdat ze zoveel begraven onbewuste woede in hun huwelijk hebben meegebracht. De meeste echtgenoten beseffen niet dat het ontvangen van woede van de persoon die zij het meest vertrouwen en liefhebben in hun leven, diepe wonden kan achterlaten. Elke keer dat woede tussen echtgenoten wordt geuit, neemt het vertrouwen af, en daardoor ook het gevoel van liefde. Het uiten van woede lost deze emotie niet volledig op en helpt niet om echtelijke conflicten op te lossen.
Het gebruik van vergeving lost echter wel de woede op van zowel huidige als vroegere kwellingen, waardoor de spanningen in het huwelijk afnemen. Het helpt om boze uitbarstingen te elimineren. De weg naar vergeving begint met het identificeren van de manieren waarop boosheid wordt geuit, hetzij direct en eerlijk, hetzij indirect, op een passief-agressieve, of gemaskeerde, manier. De volgende lijst kan helpen om de soorten actieve en passief-agressieve woede in een huwelijk te identificeren:
Actief
- Disrespectloosheid
- Makkelijk geïrriteerd zijn
- Negatieve communicatie en kritiek
- Ruberheid
Passief-.Agressief
- Zwijgzaam, kille behandeling
- Irverantwoordelijk gedrag
- Het onthouden van genegenheid en uitingen van liefde
- Opzettelijke slordigheid, gebrek aan zorg voor het huis of zichzelf
- Onwillig gedrag
- Gebrek aan steun
Na het identificeren van de manieren waarop boosheid in een huwelijk wordt geuit, kunnen echtgenoten overgaan tot de beste methode om met deze emotie om te gaan: vergeving.
3. Vergeving
Vergeving houdt in dat de boosheid uit het gezin van herkomst, uit vroegere relaties en uit het huwelijk wordt blootgelegd, en dat er vervolgens wordt besloten om te werken aan het loslaten van deze boosheid zonder deze verkeerd te richten op de eigen echtgenoot, kinderen of anderen. Het houdt ook in dat men ervoor kiest om onmiddellijk de persoon in het heden te vergeven die de woede heeft opgewekt. Vergevingstherapie is een psychologisch bewezen methode voor het verminderen en oplossen van de schade die door overmatige woede wordt veroorzaakt.
Vergeving kan veel voordelen opleveren. Het kan mensen helpen pijnlijke ervaringen uit het verleden te vergeten en hen bevrijden van de subtiele controle van mensen en gebeurtenissen die met deze gebeurtenissen samenhangen. Het kan verzoening tussen echtgenoten onderling en tussen hen en andere familieleden vergemakkelijken. En het kan de kans verkleinen dat woede verkeerd wordt gericht in het gezin. Mijn collega Dr. Robert Enright heeft met talrijke studies aan de Universiteit van Wisconsin-Madison aangetoond wat wij dagelijks in de klinische praktijk zien: vergeving versterkt het zelfvertrouwen en helpt gevoelens van verdriet en angst op te lossen. Het kan ook de terugkeer van deze gevoelens voorkomen.
Het proces van vergeving
Hoewel vergeving de meest effectieve methode is om controle te krijgen over de sterke emotie van woede, komt het niet vanzelf of gemakkelijk. Na het blootleggen van de diepste oorzaken van woede, die vaak worden ontkend of onbewust zijn, en het proberen te begrijpen van de levensweg en vroegere relaties van de persoon die de pijn heeft toegebracht, is er nog het werk van vergeving zelf.
De eerste stap in het proces van vergeving is dat beide echtgenoten hun jeugdervaringen met het gekwetst worden door ouders of anderen identificeren. Elke echtgenoot moet de ouder identificeren die hem het meest teleurgesteld heeft. Vervolgens is het voor elke echtgenoot nuttig om te proberen de ouderlijke relaties van de andere echtgenoot te begrijpen. Naarmate dit ontdekken vordert, ontwikkelen echtparen het besef dat het gedrag van een echtgenoot meestal kan worden toegeschreven aan emotionele kwetsuren van ouders of anderen in het verleden of aan het modelleren naar en het herhalen van de persoonlijkheidszwakheden van een ouder. Kijken naar het verleden om het heden te begrijpen leidt meestal tot het besef dat mensen vaak niet opzettelijk pijn doen. Zelfs mensen die opzettelijk wreed zijn, hebben vaak al vroeg in hun leven een of ander trauma opgelopen.
Nadat beide echtgenoten een zekere mate van zelfkennis en kennis van de ander hebben bereikt, kan het werk van vergeving beginnen.
Richard Fitzgibbons, M.D., behandelt en schrijft al 40 jaar over buitensporige woede en andere psychologische conflicten in het huwelijk, de kinderen en het priesterschap. Hij is de co-auteur van Forgiveness Therapy, dat een nieuw systeem van psychotherapie initieert.