Anne vindt het vreselijk om ’s morgens wakker te worden. Haar zoon Sam – die ADHD en een woedestoornis heeft – is onvoorspelbaar. Soms doet hij gewoon mee met de ochtendroutine. Andere keren valt hij uit bij het kleinste ding – een verzoek om zich aan te kleden, een ongeplande stop op weg naar school, of een simpel “Nee” op een verzoek om pizza voor het avondeten.
“Op een willekeurige dag weet ik nooit wat ik van hem kan verwachten,” zegt Anne, een public relations manager voor een onafhankelijke middelbare school in New England. “Hij begint te schreeuwen en te schoppen als hem iets niet zint.”
Sam werd op zijn vijfde gediagnosticeerd met een aandachtstekortstoornis (ADHD of ADD), en hoewel dat een deel van zijn moeilijkheden op school verklaarde, verklaarde het nooit zijn agressieve en uitdagende temperament. Pas aan het begin van dit schooljaar zocht Anne extra hulp voor het gedrag van haar zoon, dat steeds stressvoller werd voor haar gezin. De kinderarts stelde vast dat Sam leed aan ADHD en ODD (oppositional defiant disorder).
Hoe herken je ODD bij een kind met ADHD?
Kinderen met ODD hebben een patroon van boos, gewelddadig en storend gedrag tegenover ouders, verzorgers en andere gezagsdragers. Voor de puberteit komt ODD vaker voor bij jongens, maar na de puberteit komt het bij beide seksen even vaak voor. Sam is niet de enige met de dubbele diagnose ADHD en ODD; naar schatting 40 procent van de kinderen met ADHD heeft ook ODD.
Elk kind zal zich van tijd tot tijd gedragen en zijn grenzen testen, en ODD lijkt op typisch pubergedrag: ruzie maken, boosheid en agressie. De eerste stap om het probleemgedrag van een kind op te lossen is het herkennen van ODD. Hoe weet je of je kind gewoon een kind is of professionele hulp nodig heeft?
Er is geen duidelijke grens tussen “normale opstandigheid” en ODD, zegt Ross Greene, Ph.D., universitair hoofddocent psychiatrie aan de Harvard Medical School en auteur van The Explosive Child en Lost at School (#CommissionsEarned). Het gebrek aan duidelijke criteria verklaart waarom professionals het vaak oneens zijn over de vraag of een kind gediagnosticeerd moet worden met ODD.
Greene benadrukt dat het aan de ouders is om te beslissen wanneer ze hulp zoeken voor een uitdagend kind. “Als je worstelt met het gedrag van je kind, en het veroorzaakt vervelende interacties thuis of op school, dan heb je gemakkelijk voldaan aan de criteria voor het hebben van een probleem,” zegt Greene. “
Anne had nog nooit van ODD gehoord toen ze een cognitief gedragstherapeut belde om over copingstrategieën voor het grillige gedrag van haar zoon te praten. Na enige tijd in het huis van de familie te hebben doorgebracht en Sam en zijn interacties met zijn moeder te hebben geobserveerd, zag de therapeut tekenen van ODD. “Ik wist niet waar ze het over had,” zegt Anne. Bij Sam’s volgende doktersbezoek vroeg Anne of ODD het gedrag van Sam kon verklaren, en de arts zei ja.
“Toen ik erover nadacht, klonk de diagnose logisch,” zegt Anne. “Niets wat ik bij mijn oudere dochter gebruikte – zoals aftellen tot een bepaald gevolg voordat ik haar strafte – om haar gedrag onder controle te krijgen, werkte ooit bij Sam.”
Een andere moeder, Jane Gazdag, een accountant uit New York, begon verontrustend gedrag bij haar zoon, Seamus Brady, nu acht, op te merken toen hij vier was. “Hij schreeuwde twee of drie uur lang om het kleinste ding”, zegt Jane. “
Toen Jane zich realiseerde dat ze geen leuke dingen meer met haar zoon wilde doen, zoals een dagje Manhattan, omdat ze daar te veel stress van kreeg, vermoedde ze dat hij ODD had en sprak ze erover met haar kinderarts. Seamus werd gediagnosticeerd
Tekenen van ODD zijn te zien in het gedrag van een kind ten opzichte van zijn primaire verzorger. Het uitdagende gedrag kan zich uitbreiden naar een secundaire verzorger en naar leraren of andere autoriteitsfiguren, maar als het verschijnt bij een kind met ADHD, zal ODD verschijnen binnen twee jaar na een ADHD-diagnose.
Als een kind toch uitdagend begint te worden, is er een eenvoudige manier om te vertellen of dat gedrag een gevolg is van ADHD of een teken is van ODD. “ADHD is niet een probleem met het beginnen aan een taak, het is een probleem met het afmaken van een taak,” zegt Russell Barkley, Ph.D., een klinisch professor in de psychiatrie en kindergeneeskunde aan de Medical University of South Carolina. “Als een kind niet aan een taak kan beginnen, dan is dat ODD.”
De Impulsieve/Defiant Link: How ADHD and Anger Disorders Overlap
Begrijpen waarom ODD zo vaak voorkomt bij kinderen met ADHD is de twee dimensies van de stoornis begrijpen – de emotionele en sociale componenten, zegt Barkley. Frustratie, ongeduld en woede maken deel uit van de emotionele component. Ruzies en regelrechte opstandigheid maken deel uit van het sociale aspect.
De meeste kinderen met ADHD zijn impulsief, en dit drijft de emotionele component van ODD aan. “Bij mensen met ADHD komen emoties snel tot uiting, terwijl anderen in staat zijn hun gevoelens te bedwingen,” zegt Barkley. Dit is de reden waarom de kleine subset van kinderen die de onoplettende vorm van ADHD hebben, minder kans hebben om ODD te ontwikkelen. Kinderen die ADHD hebben, samen met intense impulsiviteit, zullen waarschijnlijk de diagnose ODD krijgen.
Woede en frustratie zijn moeilijk te beheersen bij een kind met ODD en ADHD, maar het is de opstandigheid die de stress in het gezin, veroorzaakt door ODD, verergert. Het verrassende is dat ouders de ongehoorzaamheid aanwakkeren. Als een ouder snel toegeeft wanneer een kind een driftbui heeft, leert het kind dat het situaties kan manipuleren door boos te worden en een gevecht aan te gaan. Dit aspect van ODD is aangeleerd gedrag, maar het kan worden afgeleerd met gedragstherapie.
Hoe moeten ouders ADHD en ODD behandelen?
Voordat we de ODD van een kind aanpakken, is het belangrijk dat zijn ADHD onder controle is. “Wanneer we de hyperactiviteit, impulsiviteit en onoplettendheid van een kind verminderen, misschien met behulp van medicatie, zien we gelijktijdige verbetering in oppositioneel gedrag,” zegt Greene.
De traditionele stimulerende medicijnen zijn de eerste keuze, omdat is aangetoond dat ze de beperkingen van ADHD, evenals ODD, met maximaal 50 procent verminderen in meer dan 25 gepubliceerde studies, zegt William Dodson, M.D., die gespecialiseerd is in de behandeling van ADHD, in Greenwood, Colorado. Niet-stimulerende medicijnen kunnen ook helpen. In één onderzoek ontdekten onderzoekers dat het medicijn atomoxetine, de generieke vorm van het actieve ingrediënt in Strattera, de symptomen van ODD en ADHD aanzienlijk vermindert. De onderzoekers merken in de studie, gepubliceerd in het Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, in maart 2005, op dat hogere doses van de medicatie nodig waren om de symptomen onder controle te krijgen bij kinderen bij wie beide aandoeningen waren gediagnosticeerd.
Strattera hielp Seamus zijn emoties onder controle te houden, waardoor het aantal en de intensiteit van zijn driftbuien afnamen. “Het maakte een groot verschil,” zegt Jane. Voor sommigen is medicatie niet genoeg, en nadat de ADHD-symptomen van een kind onder controle zijn, is het tijd om het ODD-gedrag aan te pakken.
Hoewel er weinig bewijs is dat welke behandeling dan ook effectief is bij de behandeling van ODD, zijn de meeste professionals het erover eens dat gedragstherapie de meeste potentie heeft om te helpen. Er zijn vele vormen van gedragstherapie, maar de algemene benadering is om goed gedrag te belonen en consequente consequenties te verbinden aan ongepaste handelingen en gedrag.
Gedragstherapieprogramma’s beginnen niet bij het kind; ze beginnen bij de volwassene. Omdat een kind met ODD meestal een verzorger heeft die toegeeft aan driftbuien en gewelddadig gedrag, of inconsequente straffen geeft voor slecht gedrag, denkt het kind dat hij door zich te gedragen krijgt wat hij wil. Daarom moet de primaire verzorger van een kind worden opgeleid om effectief te kunnen reageren op een kind met ODD. Een ander onderdeel van de training van ouders is na te gaan of ADHD niet is gediagnosticeerd bij de ouder; volwassenen met deze aandoening zullen waarschijnlijk inconsequent zijn in het omgaan met het gedrag van een kind.
Het invoeren van consequente straf is slechts één onderdeel van een gedragstherapieprogramma; een ouder moet leren positieve bekrachtiging te gebruiken wanneer een kind zich gedraagt.
Hoe lang duurt het om een woedestoornis te verbeteren?
Een gedragstherapeut werkt met ouder en kind samen om verontrustend gedrag te verminderen. Bovenaan de lijst van Anne stond het “Hou je mond” van haar zoon, dat hij naar iedereen schreeuwde. Anne hield een lijst bij met het aantal keren dat haar zoon dit op een dag riep. Aan het eind van de dag keken Anne en haar zoon samen naar het totaal. Als het aantal onder het doel van die dag lag, gaf ze hem een kleine beloning, een stuk speelgoed of tijd om videospelletjes te spelen. Dag na dag probeerde Sam het aantal keren dat hij “hou je mond” zei te verminderen, en Anne probeerde consequent te zijn in haar straffen.
Alle verzorgers van een kind zouden aan het programma moeten deelnemen. Grootouders, leerkrachten, kinderjuffen en andere volwassenen die tijd alleen met je kind doorbrengen, moeten begrijpen dat de noodzaak van consequent gedragstherapie zich ook tot hen uitstrekt.
“ODD heeft een schadelijk effect op relaties en communicatie tussen kinderen en volwassenen,” zegt Greene. “Je wilt zo snel mogelijk beginnen dingen te verbeteren.”
Anne gelooft dat haar ijver vruchten zal afwerpen. “We hopen dat al het werk dat we hebben gedaan op een dag voor Sam zal klikken,” zegt ze.
#CommissionsEarned
Als een Amazon Associate verdient ADDitude een commissie uit in aanmerking komende aankopen gedaan door ADDitude lezers op de affiliate links die we delen. Echter, alle producten in de ADDitude Store zijn onafhankelijk geselecteerd door onze redactie en/of aanbevolen door onze lezers. De prijzen zijn correct en de artikelen zijn op voorraad op het moment van publicatie.
SUPPORT ADDITUDE
Bedankt voor het lezen van ADDitude. Om onze missie van het geven van ADHD voorlichting en ondersteuning te steunen, kunt u overwegen een abonnement te nemen. Uw lezerspubliek en uw steun maken onze inhoud en ons bereik mogelijk. Dank u.
Gewijzigd op 7 februari 2021