iStock/Zinkevych
Catchy deuntjes vinden een manier om zich in je hoofd te nestelen, zichzelf op repeat te zetten, en dan uiteindelijk zonder waarschuwing stil te worden. Je ziet het niet aankomen, en er is schijnbaar geen manier om ervan af te komen als het eenmaal begint. Maar waarom blijven liedjes in je hoofd hangen? Wat is de wetenschap achter dit vervelende verschijnsel?
Psychologen zijn druk bezig geweest om het fenomeen “oorwormen” te doorgronden. Maak je geen zorgen: het zijn niet echt kleine beestjes die rond je hoofd kruipen, zoals het woord suggereert. Een oorworm is gewoon een andere term voor involuntary musical imagery (INMI), het spontaan oproepen en herhalen van een liedje in iemands hoofd.
Na het uitvoeren van een statistische analyse van duizenden oorworm inzendingen, ontdekte muziekpsychologe Kelly Jakubowski dat er drie belangrijke kenmerken zijn die een liedje de meeste kans geven om een oorworm te worden: het is up-tempo, het heeft een bekende melodie set, en het heeft een catchy en uniek interval patroon. Je vindt deze drie kenmerken in de meeste radiohits, wat betekent dat populaire liedjes waaraan je herhaaldelijk wordt blootgesteld een grote kans hebben om een oorworm te worden. Sommige van deze toppers zijn echter bijzonder aanstekelijk en hardnekkig, en daardoor in staat om de tand des tijds te doorstaan. Journey’s “Don’t Stop Believin” is tientallen jaren na de release nog steeds een veelgehoorde oorworm.
Hoe hoger het tempo van een liedje, hoe groter de kans dat het spontaan in je hoofd opkomt. Jakubowski zegt dat dit komt omdat mensen de neiging hebben om mee te bewegen op oorwormen, dus oorwormen kunnen in je hoofd blijven hangen als je stevig aan het wandelen bent, je tanden aan het poetsen bent, of aan het vegen bent, alleen omdat ze passen bij het tempo van wat je aan het doen bent.
Oorwormen hebben ook de neiging om eenvoudige, bekende geluidsstructuren te hebben. Jakubowski zegt dat de hersenen zoeken naar een optimaal niveau van complexiteit, wat betekent dat oorwormen interessant moeten zijn, maar niet te moeilijk om te onthouden. Kinderrijmpjes beginnen bijvoorbeeld vaak op een lage toon, gaan dan omhoog en vallen dan weer terug op hun oorspronkelijke lage toon. Dit is slechts een van de vele vormen die een melodie kan aannemen, en onze vertrouwdheid met deze geluidsstructuur maakt het gemakkelijk voor onze geest om ze te onthouden en te herhalen.
Wanneer je hersenen een liedje horen, nemen ze niet alleen het tempo en het ritme op, maar besteden ze ook aandacht aan de emotie en de tekst van het liedje. Al deze informatie wordt opgeslagen in het auditief geheugencentrum van de hersenen. En hoe aanstekelijker een liedje is, gebaseerd op deze unieke combinatie van factoren, hoe meer aandacht je hersenen eraan zullen besteden, en hoe levendiger je herinnering eraan zal zijn.
Nu je weet wat een oorworm maakt, hoe blijven deze liedjes dan in je hoofd hangen? Het komt allemaal neer op signalen en triggers in je dagelijks leven. Elk denkproces kan associaties hebben met specifieke songteksten, inclusief de manier waarop je je voelde, de plaats waar je was toen je het liedje voor het eerst hoorde, met wie je was – zelfs de geuren om je heen of wat je op dat moment at! Bepaalde zinnen, zoals “de zon zal opkomen”, kunnen je dagenlang op een Annie-kick doen belanden. Er zijn eindeloos veel manieren waarop onze gedachten een associatie met een liedje kunnen opwekken, en als het verband eenmaal gelegd is, kan het deuntje gemakkelijk in je hoofd beginnen te spelen. Dit proces van onvrijwillig geheugen is de echte reden waarom liedjes in je hoofd blijven hangen. En om ze eruit te krijgen, dat is een heel ander probleem dat wetenschappers proberen op te lossen! (Hier is wat uw favoriete muziek zegt over uw persoonlijkheid.)