Wat zegt de Bijbel over homoseksualiteit?
Inleiding
In de afgelopen twee decennia heeft het Pew Research Center gerapporteerd dat seksuele diversiteit een van de meest blijvende ethische kwesties in alle christelijke tradities is. Voor veel christenen is een van de meest gestelde vragen over dit onderwerp: “Wat zegt de Bijbel over de aantrekking tot iemand van hetzelfde geslacht?”
Hoewel het onwaarschijnlijk is dat de bijbelschrijvers enig idee hadden van seksuele geaardheid (de term homoseksueel werd bijvoorbeeld pas laat in de 19e eeuw bedacht), wordt er voor veel gelovige mensen naar de Bijbel gekeken voor tijdloze leiding over wat het betekent om God met ons leven te eren; en dit omvat zeer zeker ook onze seksualiteit.
Voordat we kunnen ingaan op de vraag hoe christenen het gezag van de Bijbel kunnen handhaven en tegelijkertijd seksuele diversiteit kunnen bevestigen, is het misschien nuttig als we beginnen met een kort maar duidelijk overzicht van enkele van de veronderstellingen die ten grondslag liggen aan veel christelijke benaderingen van het begrijpen van de Bijbel.
Wat is de Bijbel?
Voor christenen, voor wie de Bijbel Gods eigenlijke geschreven woord is, wordt algemeen aangenomen dat God de inhoud ervan heeft voortgebracht door middel van geïnspireerde menselijke auteurs om het verhaal te vertellen van Gods schepping, hoe de zonde de wereld binnendrong, en de verlossing die wordt gevonden door Jezus Christus en zijn verlossing.
In dit licht wordt de Bijbel vaak gezien als de primaire bron die ons helpt uit te vinden hoe het volk van God zou moeten leven. Het is echter belangrijk erop te wijzen dat het feit dat het Gods woord is niet betekent dat we door het lezen van geïsoleerde passages begrijpen wat goed of fout is. In plaats daarvan doen de meeste christenen deze moeilijke vaststellingen door te bestuderen wat de hele Schrift zegt over een specifiek onderwerp, door de taalkundige, historische en culturele context te onderzoeken waarin de woorden werden geschreven, en door deze ontdekkingen vervolgens in gesprek te brengen met wat we in bredere zin weten over het karakter van God. Hoewel het boek Hebreeën bevestigt dat “Jezus Christus gisteren, vandaag en voor altijd dezelfde is”, verandert en verdiept ons vermogen om de leer van de Bijbel te begrijpen en toe te passen naarmate we groeien in ons geloof en meer over de wereld te weten komen.
Wat is Bijbelse Interpretatie?
Wanneer iemand de Bijbel openslaat, begint er een proces van interpretatie. Mensen die zich aangetrokken voelen tot mensen van hetzelfde geslacht krijgen regelmatig te horen dat ze hun ervaring ‘verheffen’ boven de Schrift als ze tot bevestigende conclusies komen over hun relaties en identiteiten. Zij krijgen vaak te horen dat dit een directe afwijzing is van de autoriteit van de Bijbel in hun leven. Maar, zo rijst de vraag, is dit een eerlijke en nauwkeurige beoordeling? Bestaat er zoiets als neutrale interpretaties? Is er één ware of juiste manier om de Bijbel te interpreteren, en zo ja, wie bepaalt dat?
De studie van de bijbelse interpretatie wordt hermeneutiek genoemd, en helpt ons dit soort vragen te beantwoorden. Hermeneutiek is wat we doen als we een tekst nemen en ons niet alleen afvragen “wat staat hier”, maar “wat betekent dit?” Als we vragen: “Wat zegt de Bijbel over homoseksualiteit?” (of beter gezegd: “Wat zegt de Bijbel over de aantrekking tot iemand van hetzelfde geslacht?”), dan is het onze taak om te onderzoeken wat de relevante bijbelpassages over dit onderwerp in hun oorspronkelijke context betekenden en wat zij vandaag de dag voor ons betekenen. Meer in het bijzonder proberen we vast te stellen of de bijbelschrijvers specifieke praktijken met betrekking tot seksualiteit in de antieke wereld veroordeelden, of dat zij inderdaad alle relaties van gelijk geslacht, van welke aard dan ook, voor de rest van de tijd veroordeelden?
Het water van uitsluitende interpretaties doorwaden
Voor veel evangelischen en andere conservatieve christenen is het antwoord op deze vraag ‘ja’. Hun interpretatie is dat relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht niet in staat zijn Gods scheppende bedoeling te weerspiegelen. Hun redenering omvat, maar is niet beperkt tot, 1) wat hen altijd is geleerd als een “onbevooroordeelde” interpretatie van de relevante passages en 2) een kernovertuiging dat geslachtsdifferentiatie een onmisbaar onderdeel is van het christelijke huwelijk. Dit laatste is van enorm belang, omdat volgens het Nieuwe Testament het huwelijk een primair symbool is van de liefde tussen Christus en zijn geliefde “bruid”, de kerk. Voor hen zijn paren van hetzelfde geslacht (en alleenstaanden wat dat betreft) op unieke wijze uitgesloten van deelname aan dit symbool op grond van het niet voldoen aan een of meer dimensies van een vaak vage categorie die wordt aangeduid als “gender complementariteit”.
Hoewel gendercomplementariteit inderdaad geworteld is in passages uit Genesis 1 en 2, is het vermeldenswaard dat deze verhalen zeggen dat God begon met het scheppen van menselijke wezens van mannelijk en vrouwelijk geslacht (gedefinieerd als het complexe resultaat van combinaties tussen chromosomen, geslachtsklieren, genen, en genitaliën), maar er is niets dat in de Schrift aangeeft dat God alleen deze binaire schiep. Deze uiteenzetting zegt weinig tot niets over gender, (de sociale en culturele normen en praktijken die overeenkomen met wat als mannelijk en vrouwelijk wordt beschouwd). Twee dimensies van de tekst die belangrijk worden bij het overwegen van de bijbelse bevestiging van intersekse, transgender, non-binair, en andere genderdiverse mensen, worden hier uitvoeriger besproken. Om het argument tegen relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht nog ingewikkelder te maken, suggereert de Schrift niet dat het respecteren van het bijbelse gezag betekent dat christenen ervaring als leraar moeten afwijzen. Sterker nog, wat Jezus zei in de Bergrede over goede bomen die goede vruchten dragen en slechte bomen die slechte vruchten dragen (Matteüs 7:17-18) geeft aan dat ervaring ons moet informeren over hoe we Gods waarheid leren. Dit was wat de eerste christenen in staat stelde te besluiten heidenen die zich niet aan de Oudtestamentische wet hielden in de vroege kerk op te nemen (Handelingen 15:1-19). Het was ook de basis voor de christelijke argumenten die een einde maakten aan de slavernij, en het heeft door de kerkgeschiedenis heen ook bewegingen voor de gelijkheid van vrouwen ondersteund.
De oproep om het christelijk onderwijs in deze gevallen te hervormen suggereerde niet dat de menselijke ervaring boven de Schrift gesteld zou moeten worden. Wat ze wel suggereerden was dat de duidelijke uitsluiting, onrechtvaardigheid en destructieve uitkomsten van wijdverbreide overtuigingen christenen terug zouden moeten brengen naar de tekst om een ander perspectief te overwegen, een perspectief dat misschien beter het hart van God weerspiegelt. Hoewel sommige christenen zeggen dat de Bijbel een verscheidenheid aan harde leringen presenteert en lijden belooft voor volgelingen van Jezus (Matteüs 16:24), keurt de Bijbel onderdrukking nooit goed. Lijden kan alleen Christus-achtig zijn als het verlossend is. Verlossend lijden houdt onderdrukkende krachten niet in stand, maar is altijd een uiting van verzet ertegen. Om al deze redenen en meer hebben christenen een morele verplichting om hun interpretatie van wat de Bijbel zegt over LGBTQ identiteiten te heroverwegen.
Dus waar hebben die passages het dan over?
Weliswaar zijn de zes passages die gaan over erotiek tussen mensen van hetzelfde geslacht in de antieke wereld negatief over de praktijken die zij noemen, maar er is geen bewijs dat deze op enigerlei wijze spreken over relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht die gebaseerd zijn op liefde en wederkerigheid. Integendeel, de hoeveelheid culturele, historische en linguïstische gegevens over hoe seksualiteit in de culturen van de bijbelse auteurs functioneerde, toont aan dat wat in de Bijbel veroordeeld werd, heel anders is dan de toegewijde partnerschappen tussen mensen van hetzelfde geslacht die we vandaag de dag kennen en zien. De verhalen over Sodom en Gomorra (Genesis 19) en de bijvrouw van de Leviet (Rechters 19) gaan over seksueel geweld en het stigma van het Oude Nabije Oosten ten opzichte van het schenden van de mannelijke eer. Het gebod dat “de man niet met de man mag liggen” (Leviticus 18:22, 20:13) past in de context van een samenleving die bezorgd was over haar gezondheid, het voortbestaan van de familielijn, en het behoud van de eigenheid van Israël als natie. Telkens wanneer het Nieuwe Testament het onderwerp aansnijdt in een lijst van ondeugden (1 Korintiërs 6:9, 1 Timoteüs 1:10), gaat het argument meer dan waarschijnlijk over de seksuele uitbuiting van jonge mannen door oudere mannen, een praktijk die pederastie wordt genoemd, en wat we lezen in de brief van de apostel Paulus aan de Romeinen maakt deel uit van een bredere aanklacht tegen afgoderij en buitensporige, egocentrische lust die wordt gedreven door het verlangen om te “consumeren” in plaats van lief te hebben en te dienen, zoals elders in de Bijbel voor christelijk partnerschap wordt uiteengezet. Hoewel het waarschijnlijk is dat Joden en Christenen in de 1e eeuw weinig tot geen besef hadden van een categorie als seksuele geaardheid, betekent dit niet dat de bijbelse schrijvers het bij het verkeerde eind hadden. Wat het op zijn minst betekent, is dat het voortdurende verzet tegen relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht en LGBTQ-identiteiten op iets anders gebaseerd moet zijn dan op deze bijbelteksten, wat ons terugbrengt bij een theologie van het christelijke huwelijk of partnerschap.
Als noch geslachtsdifferentiatie noch gendercomplementariteit de basis zijn voor christelijk partnerschap, wat is dat dan wel?
Hoewel het werk om de decennialange, dominante en uitsluitende interpretaties van deze passages ongedaan te maken belangrijk is, heeft de nadruk op en tegen de bevestigende dimensies van de christelijke theologie voor LGBTQ mensen de verkenning van een diepere betekenis van seksualiteit voor iedereen verstikt. Van Genesis 2, tot Matteüs 19, tot Efeziërs 5, wat deze passages expliciet maken (en wat door de rest van de Schrift heen weerklinkt) is iets wat eerder is genoemd: het huwelijk is heilig voor christenen omdat het de blijvende liefde tussen Christus en de Kerk kan vertegenwoordigen. Christelijk partnerschap schept een mogelijkheid om Gods liefde uit te leven. Hoewel een vorm van verschil belangrijk lijkt te zijn om deze metafoor te belichamen, in het besef dat al onze verschillen kunnen leiden tot empathie, medeleven, goed luisteren, opoffering, en wat het betekent om “onze naaste lief te hebben als onszelf”, is er nauwelijks bewijs dat onze biologie of onze opvattingen over sekse het vereiste verschil zijn. Iedereen die ooit een intieme relatie van welke aard dan ook heeft gehad, kan getuigen van het scala aan verschillen (en daaruit voortvloeiende conflicten) die inherent zijn aan twee persoonlijkheden die proberen hun leven te integreren. En vergeet niet dat degenen die niet getrouwd zijn maar geen LGBTQ zijn, zoals alleenstaanden of mensen van wie de echtgenoot overleden is, als christenen worden omarmd. Het grotere punt hier is dat Gods ontwerp voor christelijke partnerschappen gaat over het weerspiegelen van de waarste en zoetste liefde die iemand kan kennen; dat is de zelfgevende, altijd blijvende, bevrijdende liefde tussen God en de schepping die voor ons mogelijk is gemaakt door Christus. Een hele opgave, maar niettemin iets waarin talloze LGBTQ individuen en paren hebben geleefd en vandaag de dag nog steeds leven.
Conclusie
Al met al is het belangrijk te bedenken dat door de kerkgeschiedenis heen nieuwe informatie over mensen en de wereld christenen er vaak toe heeft gebracht hun overtuigingen te heroverwegen. Dit hoeft geen reden te zijn om de Schrift te wantrouwen, maar moet eerder dienen als een uitnodiging om te worstelen met de context van de bijbelschrijvers en onze eigen doorleefde ervaringen. Zoals het er nu voor staat, zijn er miljoenen gelovige christenen over de hele wereld die het werk van God in en door de relaties van LGBTQ mensen zijn gaan erkennen (klik hier voor een lijst van denominatieve standpunten over LGBTQ mensen binnen het christendom). Zoals de Nieuwtestamentische geleerde Daniel Kirk heeft opgemerkt, zouden christenen er vandaag de dag goed aan doen om, op grond van de traditie van de apostelen en ons huidige getuigenis in de wereld, te erkennen dat, afgezien van theologische abstracties, God LGBTQ mensen al duidelijk heeft omarmd in volledige gemeenschap, en dat het nu de verantwoordelijkheid van de kerk is om die realiteit gewoon te eren en zich te verheugen (Lucas 15).
Myles Markham (Auteur)
Christelijk opvoeder
Master of Arts of Practical Theology, Columbia Theological Seminary
Michael Vazquez (Hoofdredacteur)
Religie &Geloofsdirecteur, Human Rights Campaign
Master in theologische studies, Duke Divinity School
Stan Mitchell (hoofdredacteur)
Medeoprichter Predikant, GracePointe Church
Co-oprichter, Everybody Church
Master of Theological Studies, Vanderbilt Divinity School
Josh Scott (bijdragende redacteur)
Leidende voorganger, GracePointe Church
Master of Arts in Religion, Western Kentucky University
Voor verdere lectuur:
Cheryl B. Anderson. Oude wetten en hedendaagse controverses: The Need for Inclusive Biblical Interpretation (Oxford University Press 2009)
Karen R. Keen. Scripture, Ethics, and the Possibility of Same-Sex Relationships (William B. Eerdmans Publishing Co, 2018)
Matthew Vines. God en de homoseksuele christen: The Biblical Case in Support of Same-Sex Relationships (Convergent Books, 2014)
James V. Brownson. Bijbel, Gender, Seksualiteit: Reframing the Church’s Debate on Same-Sex Relationships (William B. Eerdmans Publishing Co., 2013)
Elizabeth M. Edman. Queer Virtue: What LGBTQ People Know about Life and Love and How it Can Revitalize Christianity (Beacon Press, 2016)
Eugene F. Rogers. “Complementariteit tussen personen van hetzelfde geslacht: A Theology of Marriage.” (Uitgegeven door The Christian Century, 2011)