Als ik je zou vragen hoe een hart eruitziet, zou je waarschijnlijk zeggen dat het op een pomp lijkt. De longen worden vaak beschreven als een blaasbalg, de nieren als een filter en de hersenen als een computer. We hebben de neiging het lichaam in mechanische termen te zien omdat we in een industrieel tijdperk leven – en omdat het lichaam als een “zachte machine” wordt beschreven sinds de wetenschapper René Descartes deze term in het begin van de 17e eeuw bedacht.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat in de meeste anatomieboeken lichaamsdelen worden getoond – deze spier, die gewrichtsband – alsof we onderdeel voor onderdeel in elkaar zijn gezet, zoals een auto of een iPhone. Maar in plaats van distributieriemen en moederborden, hebben we hamstrings en biceps. Een anatomische atlas is een nuttig hulpmiddel om te leren, maar de fout komt wanneer we gaan denken dat mensen echt zo gebouwd zijn. Wat er werkelijk onder je huid gebeurt, is zo anders dan wat er op die plaatjes staat.
Waarom fascia belangrijk is
Hoe dan ook, je lichaam lijkt veel meer op een plant dan op een machine. We zijn gegroeid uit een piepklein zaadje – een enkele cel, of bevruchte eicel, ongeveer zo groot als een speldenprik – niet in delen aan elkaar gelijmd. Dit zaadje bevat voldoende instructies (als het de juiste voeding krijgt) om een hulpeloze, krijsende baby te maken, die verandert in een energieke peuter, een schijnzwakke tiener, en uiteindelijk in een volwassene.
Op het moment dat we volwassen zijn, bestaan we uit ongeveer 70 biljoen cellen, allemaal omgeven door een vloeibaar fasciaal netwerk – een soort kleverig maar vettig weefsel dat ons stevig bij elkaar houdt, maar zich ook voortdurend en op wonderbaarlijke wijze aanpast aan onze bewegingen.
De traditionele biomechanische theorie van het bewegingsapparaat zegt dat spieren aan botten vastzitten via pezen die over de gewrichten lopen en botten naar elkaar toe trekken, begrensd door andere “machinedelen” die ligamenten worden genoemd. Maar al deze anatomische termen, en de scheidingen die zij impliceren, zijn onjuist. Ligamenten bestaan niet op zichzelf; in plaats daarvan gaan ze op in het periosteum-vasculair bindweefsel dat dient als omhulsel rond de botten en de omliggende spieren en fasciale vellen. Dit betekent dat je niet op verschillende plaatsen in elkaar bent gezet en aan elkaar bent gelijmd, maar dat al je onderdelen in de lijm aan elkaar zijn gegroeid.
De triceps bijvoorbeeld, is door fascieweefsel verbonden met de aangrenzende spieren in het noorden, zuiden, oosten en westen, en ook met de ligamenten diep in zowel de schouder als de elleboog. Als je de triceps aanspant in de Plank Houding, zullen al deze andere structuren een effect hebben en beïnvloed worden. Je hele lichaam doet mee aan de actie – niet alleen je triceps, borstspieren en buikspieren.
De les voor yoga? Als je houdingen doet, is het nuttig om je aandacht overal in je lichaam te leggen – niet alleen op de duidelijk gestrekte en zingende delen. Een ontspanning in je voet kan je heup helpen; een verandering van je handpositie kan je nek verlichten.
Zie ook Fascia: The Flexibility Factor You’re Probably Missing on the Mat
Understanding the Network of Fascia in the Body
Het vloeibare fasciale netwerk dat tussen elke cel in je lichaam leeft, bestaat uit bungee cord-achtige vezels die voornamelijk zijn gemaakt van collageen, inclusief reticuline, en elastine. Deze vezels lopen overal rond – dichter in bepaalde gebieden zoals pezen en kraakbeen, en losser in andere zoals borsten of de alvleesklier.
De andere helft van het fasciale netwerk is een gel-achtig web van variabele mucopolysacchariden, of mucus. In feite zijn je cellen aan elkaar geplakt met snot, dat overal zit en meer of minder waterig (gehydrateerd) is, afhankelijk van waar het zich in het lichaam bevindt en in welke conditie het verkeert.
Alle circulatie in je lichaam moet door deze vezelige en slijmerige webben heen. In het algemeen geldt: hoe dichter de vezels en hoe droger het slijm, hoe minder het fasciale web toelaat dat er moleculen doorheen stromen: voeding in de ene richting en afvalstoffen in de andere. Yoga helpt zowel het vezelweb uit te rekken en te versoepelen, als ook de gel te hydrateren, waardoor het meer doorlaatbaar wordt.
Nieuw onderzoek toont aan dat dit web van eiwitten door de membranen van elke cel naar beneden loopt en beide aspecten van het bindweefselweb verbindt via het cytoskelet met de celkern. Dit betekent dat wanneer je yoga stretches doet, je in feite aan het DNA van je cellen trekt en verandert hoe het zich uitdrukt. De mechanische omgeving rond je cellen kan dus de manier waarop je genen functioneren veranderen.
We weten al een tijdje dat de chemische omgeving (hormonen, dieet, stress catecholamines, en meer) dit kan doen, maar deze nieuwe verbanden verklaren een aantal van de diepere veranderingen die we zien als mensen regelmatig gaan oefenen.
Meer over die mechanische omgeving: Cellen zijn nooit meer dan vier diep van je haarvaten verwijderd, die voedsel, zuurstof, boodschappermoleculen (neuropeptiden zoals endorfine), en meer uitscheiden. Spanning in je lichaam – bijvoorbeeld je schouders naar voren laten hangen – zet de fibroblasten (de meest voorkomende cellen in bindweefsel) aan om meer vezels aan te maken die zich langs de lijn van de spanning zullen rangschikken. Deze opgezwollen fasciale vezels zullen een barrière vormen die het door capillairen aangevoerde voedsel zal vertragen of tegenhouden om je cellen te bereiken. Je krijgt genoeg binnen om te overleven, maar je functie zal vertragen. Naast een dikkere barrière van fasciale weefsels zal ook het slijm dat je vloeibare fasciale netwerk aanvult dikker en meer turgide worden, wat bijdraagt aan het stoppen van de stroom naar je cellen.
En omdat de uitwisseling van goederen van haarvaten naar cellen een tweerichtingsverkeer is, waarbij cellen boodschappermoleculen en CO2 en andere afvalstoffen afgeven aan de bloedbaan, kan een verhard fasciaal netwerk onverwerkte celproducten (gifstoffen of metabolieten) opsluiten zoals een beekrad bladeren opsluit.
De oplossing: diepe versteviging en stretching knijpen je fasciale netwerk uit zoals je een spons zou uitknijpen. De metabolieten die gevangen zaten in de slijmerige delen stromen in grote hoeveelheden naar de haarvaten en je bloedbaan. Velen van ons voelen zich niet op hun gemak nadat we diepgewortelde spanning hebben losgelaten – dat is je lever die zich bezighoudt met de metabolieten die je uit de weefsels hebt geperst. Probeer een Epsomzoutbad, of ga terug voor meer beweging om het proces gaande te houden.
Op yoga-tijd zullen de fasciale vezels langzaam uitdunnen en onthechten in de loop van weken, soms maanden, maar het slijm kan binnen een minuut veranderen in een meer vloeibare toestand, waardoor meer glijden, minder pijn, meer gevoel en minder weerstand mogelijk wordt. Gebruik je yoga – het is een geweldig hulpmiddel om vloeistoffen en informatie te laten stromen naar hun maximale gevoeligheid en aanpassingsvermogen.
Zie ook De Anatomie van Fascia-& Wat het ons kan vertellen over hoe te oefenen
Lichaam van Kennis: Fascia 101
Fascia is het biologische weefsel dat ons bij elkaar houdt – het bindweefselnetwerk. Dit collageenachtige netwerk van gel en vezels bestaat voor een deel uit een “extra-cellulaire matrix”, die in een bindweefselcel wordt vervaardigd en vervolgens in de intercellulaire ruimte naar buiten wordt geëxtrudeerd. De vezel-gel matrix blijft een direct onderdeel van de omgeving van elke cel, vergelijkbaar met hoe cellulose helpt structuur te geven aan plantencellen. (Denk eraan, we lijken meer op een plant dan op een machine.)
De Anatomy Trains lichaamskaart toont onze myofasciale, of spier-fascia, anatomie. Deze 12 myofasciale meridianen van het hele lichaam worden duidelijker bij dissectie. Terwijl de meeste anatomie leerboeken de spieren tonen met de filmachtige fascie verwijderd, illustreert deze kaart de diepere functie van fascie – als globale lijnen van spanning, proprioceptie en interoceptie die het neuromusculaire netwerk van het lichaam verankeren, die handelen om uw skelet in vorm te houden, beweging te begeleiden en houdingspatronen te coördineren. Begrijpen hoe deze lijnen functioneren kan helpen om een dieper begrip van anatomie te krijgen voor je yogabeoefening. Bijvoorbeeld, in de Urdhva Mukha Svanasana (voorwaarts gerichte hond houding), rek je de hele oppervlakkige voorste lijnen van fascia – de groene lijnen – van de bovenkant van je voeten helemaal tot aan de zijkanten van je nek tot aan de achterkant van je schedel. Je daagt ook alle vier de armlijnen uit. Als je de juiste balans vindt in deze houding, kun je voelen hoe je fasciale web je helpt spanning en stabiliteit, inspanning en gemak te realiseren.
Voel je fascie
De voordelen van het denken aan het lichaam als een heel organisme, in plaats van in delen, zijn diepgaand. Als we dit werkelijk begrijpen en voelen in ons eigen lichaam en het zien in onze leerlingen, kunnen we met meer integriteit bewegen en lesgeven. Dat gezegd hebbende, als yoga fysiotherapeutisch wordt, of tot een praktijk wordt gemaakt die lijkt op fysiotherapie die mensen helpt beweging en functie te herstellen (een noodzakelijk en positief proces in het algemeen), worden asana’s vaak gereduceerd tot welke spieren worden opgerekt-denk aan “Neerwaartse Hond is goed voor je hamstrings”. In werkelijkheid, terwijl strakke hamstrings een veel voorkomende ervaring kunnen zijn, kan je spanning in deze houding diep in je kuiten of kont zitten, of langs de voorkant van je schouders. Het hangt af van je patronen – hoe je bent gegroeid en wat je hebt aangenomen.
Probeer deze oefening om je te helpen voelen dat je anatomie meer op een plant lijkt dan op een machine, en om je te helpen jezelf niet langer in delen op te splitsen:
Oefening: Voel je Fascia in Benedenwaartse Hond
Beweeg je in Benedenwaartse Hond. Het is gemakkelijk om je ruggengraat te voelen in deze houding als je je heupen optilt, je hielen laat zakken vanuit het midden van je benen, en je ruggengraat verlengt. Maar neem de tijd om je bewustzijn en aandacht over je hele lichaam te verspreiden om punten te vinden die je bewustzijn missen en uniek zijn voor jouw ervaring van deze houding. Hier zijn wat punten om over na te denken:
- Traceer de voorkant van je ruggengraat in deze houding, alsof je een warme rode bal langs de voorkant van je ruggengraat rolt vanaf je staartbeen, langs de voorkant van je heiligbeen en de lenden- en borstwervels, en dan achter je ingewanden en hart.
- Relaxeer je strottenhoofd, dan je tong, dan je kaak. Laat je hoofd bungelen. Laat je even dom zijn, en herstel dan de lengte in je halswervelkolom zonder de spanning.
- Verplaats je adem naar de achterkant van je ribben, die bevroren kunnen zijn in je eerste werk in deze pose. Kun je de ribben voelen bewegen onder je schouderbladen? Beweeg je je onderste ribben achter je nieren?
- Verplaats je gewicht rond je voeten terwijl je in de pose zit. Dit kan subtiel maar krachtig zijn. Als je hielen van de grond zijn, beweeg dan langzaam, mediaal en dan lateraal, op de ballen van je voeten. Voel hoe dat de manier verandert waarop je de rest van je lichaam voelt. Als je hielen op de grond staan, beweeg dan langzaam rond je voeten als een klok: Op welke positie blokkeer je? Werk daar aan.
- Omdat de diepe laterale rotatoren vaak beperkend zijn in deze houding, kun je het gebied tussen je zitbeenderen laten bloeien? Probeer je knieën naar binnen te draaien in de houding om je beperking te vinden, en blijf je heupen naar boven werken. Onthoud, je bent heel. Iemand kan je beschrijven als een machine, maar dat is niet de wetenschappelijke waarheid – heelheid wel.
Over onze Pro
Schrijver Tom Myers is de auteur van Anatomy Trains en de co-auteur van Fascial Release for Structural Balance. Hij heeft ook meer dan 35 DVD’s en talrijke webinars geproduceerd over visuele beoordeling, Fascial Release Technique, en de toepassingen van fasciaal onderzoek. Myers, een integratieve manueel therapeut met 40 jaar ervaring, is lid van de International Association of Structural Integrators en de Health Advisory Board voor Equinox. Meer informatie op anatomytrains.com.