Guinguette Marais Poitevin

We zien vaak kinderen met pyrexie en moeten dan beslissen of ze een ernstige onderliggende bacteriële infectie hebben of niet. Als de ouder het woord “rigors” (stijfheid) gebruikt of beschrijft, worden we zelf ook een beetje zenuwachtig. Maar is er enig bewijs dat rigors = ernstige bacteriële infectie?

Een beetje meer achtergrond…

Een rilling is ‘een gevoel van kou dat bij de meeste koorts voorkomt’.

Een rigor is ‘een diepe rilling met pilo-erectie die gepaard gaat met klappertanden en hevig rillen’.

Er is algemene consensus dat rigors wijzen op een snelle temperatuurstijging, maar niemand lijkt te weten of het wijst op bacteriemie.

Wat waren de zoektermen?

Met behulp van PubMed, werd gezocht met

rigors OR rigor OR shaking

AND

bacteriëmie OR bacteriëmie OR sepsis OR septikemie OR septicemie

Hoeveel studies zijn er uitgevoerd?

Er is helaas maar één studie over dit onderwerp – Tal et al (1997) Lumsden en Potier hebben deze vraag in 2007 opnieuw bekeken voor Emergency Medicine Journal en vonden ook maar één resultaat. Sindsdien zijn er geen nieuwe studies geweest.

Ok, nou ik denk dat één zal moeten volstaan. Naar wie hebben ze gekeken?

Dit was een prospectieve studie die includeerde:

100 patiënten die een pyrexiale ziekte hadden (>38.5 graden) samen met rigors (febriele aanvallen werden uitgesloten)

334 patienten die overeenkwamen in leeftijd, geslacht, temperatuur en klinische toestand maar met GEEN rigors

Welke onderzoeken hebben deze patienten gehad?

Alle patiënten hadden bloedonderzoeken (FBC, ESR, bloedkweken); urine-analyse en -kweek; en CXR. Bij sommigen werd een lumbaalpunctie verricht.

Wat was de gemeten uitkomst?

De uitkomst was vermoedelijke of bewezen bacteriële infecties.

bewezen was op basis van een bloed-, urine- of ontlastingkweek.

Verondersteld was op basis van klinische beoordeling en CXR (de auteurs erkennen dat sommige hiervan viraal kunnen zijn geweest).

Wat waren de resultaten?

Er waren significant meer positieve bloedkweken bij patiënten met rigor (15%) vergeleken met die zonder rigor (6%). Dit was significanter bij degenen ouder dan 1 jaar (p<0,015).

De meest voorkomende verwekker was Strep pneumoniae.

In de vermoedelijk bacteriële groep hadden meer patiënten rigor. Dit was statistisch significant (p<0,005)

Hoe weten we wat een rigor is?

Wel, het korte antwoord is….dat we dat niet weten.

Deze studie berustte op rapportage door de ouders (60%) of getuigenissen van gezondheidswerkers (40%).

Er is niets dat het verschil tussen een rilling en rigor verduidelijkt, dus het maakt selectie wel een beetje lastig.

Wil/moet deze studie mijn praktijk veranderen?

Het is moeilijk om te weten wat je hieruit moet halen. De werving van groep is twijfelachtig omdat we echt niet weten hoe accuraat de beoordeling van het hebben van een rigor was (hoewel dat in de praktijk ook zo is).

Dat de uitkomsten ‘veronderstelde bacteriële infectie’ omvatten, betekent dat we eigenlijk niet weten of er in de ‘veronderstelde bacteriële groep’ sprake was van een echte bacteriële infectie of niet. Dus het resultaat dat meer patiënten in de veronderstelde bacteriële groep rigors hadden, is self-fulfilling en daarom niet nuttig voor onze praktijk.

Daarom is de nuttige uitkomst dat er een significant verschil was in positieve bloedkweken tussen de rigors- en de non-rigorsgroep.

Het is een kleine studie en de definities zijn summier, maar het is wel iets om op af te gaan.

Ik ben nog steeds in de war – wat is de conclusie?

Er is maar één studie geweest waarin is gekeken of rigoren wijzen op een onderliggende bacteriële infectie. Deze studie laat wel zien dat meer patiënten met rigors een positieve bloedkweek hebben.

Maar de studie was klein, met definitorische problemen die een enorme impact hebben op de bruikbaarheid ervan.

Niet een om je hoed aan op te hangen, maar houd het in gedachten als je een patiënt met rigoren ziet.

Isselbacher KJ. Harrison’s principles of internal medicine, 13e ed. McGraw-Hill Inc. 1994, p83.

Lumsden D, Potier, K. Rigors in febrile children may be associated with a higher incidence of serious bacterial infection. Emerg. Med. J. 2007;24(9): 663.

Tal Y, Even L, Kugelman A, Hardo D, Srugo I, Jae M. The clinical significance of rigors in febrile children. Eur. J. Pediatr. 1997;156:457-459.