Inleiding
Definities en grondbeginselen
Prijscontroles, uit de Concise Encyclopedia of Economics
Overheden proberen al sinds de oudheid maximum- of minimumprijzen vast te stellen. Het Oude Testament verbood rente op leningen, middeleeuwse regeringen stelden de maximumprijs van brood vast, en de laatste jaren hebben regeringen in de Verenigde Staten de benzineprijs, de huur van appartementen in New York City en het minimumloon vastgesteld, om er maar een paar te noemen. Soms gaan regeringen verder dan het vaststellen van specifieke prijzen en proberen zij het algemene prijspeil te beheersen, zoals in de Verenigde Staten tijdens de beide wereldoorlogen, tijdens de Koreaanse Oorlog en door de regering-Nixon van 1971 tot 1973.
De aantrekkingskracht van prijsbeheersing is begrijpelijk. Ook al beschermen zij vele consumenten niet en schaden zij anderen, zij houden de belofte in van bescherming van groepen die het bijzonder moeilijk hebben om prijsstijgingen op te vangen. Zo was het verbod op woeker – het vragen van hoge rente op leningen – bedoeld om iemand te beschermen die uit wanhoop moest lenen; de maximumprijs voor brood werd geacht de armen te beschermen, die van brood afhankelijk waren om te overleven; en huurbeperkingen werden geacht diegenen te beschermen die huurden toen de vraag naar appartementen groter was dan het aanbod, en verhuurders zich opmaakten om hun huurders “af te zetten”….
De reden waarom de meeste economen sceptisch staan tegenover prijsbeheersing is dat zij de toewijzing van middelen verstoren. Om een opmerking van Milton Friedman te parafraseren: economen weten misschien niet veel, maar ze weten wel hoe ze een tekort of een overschot moeten veroorzaken. Prijsplafonds, die verhinderen dat de prijzen een bepaald maximum overschrijden, veroorzaken tekorten. Prijsbodems, die prijzen onder een bepaald minimum verbieden, veroorzaken overschotten, althans voor een bepaalde tijd. Stel dat vraag en aanbod van tarwemeel bij de huidige prijs in evenwicht zijn, en dat de overheid vervolgens een lagere maximumprijs vaststelt. Het aanbod van meel zal dalen, maar de vraag ernaar zal stijgen. Het resultaat zal een overvraag zijn en lege schappen. Hoewel sommige consumenten het geluk zullen hebben meel tegen de lagere prijs te kunnen kopen, zullen anderen het zonder meel moeten stellen.
Huurprijsbeheersing, uit de Concise Encyclopedia of Economics
Huurprijsbeheersing is, net als alle andere door de overheid opgelegde prijsbeheersingsmaatregelen, een wet die een maximumprijs, of een “huurplafond”, vastlegt voor wat verhuurders aan huurders mogen vragen. Om effect te sorteren, moet de huurprijs lager zijn dan anders het geval zou zijn geweest….
Minimumlonen, uit de Concise Encyclopedia of Economics
Minimumloonwetten stellen wettelijke minima vast voor het uurloon dat aan bepaalde groepen werknemers wordt betaald. In de Verenigde Staten hebben wijzigingen van de Fair Labor Standards Act het federale minimumloon verhoogd van $ 25 per uur in 1938 tot $ 5,15 in 1997. In Australië en Nieuw-Zeeland zijn wetten inzake minimumlonen uitgevonden om ongeschoolde arbeiders een minimale levensstandaard te garanderen. De meeste niet-economen geloven dat wetten op minimumlonen werknemers beschermen tegen uitbuiting door werkgevers en de armoede terugdringen. De meeste economen zijn van mening dat minimumloonwetten onnodige problemen veroorzaken voor de mensen die ze juist zouden moeten helpen….
Landbouwsubsidieprogramma’s, uit de Concise Encyclopedia of Economics
Landbouwsubsidies stimuleren extra productie van door de overheid bevoordeelde goederen door het gebruik van schaarse grond en landbouwtalent voor sommige producten te stimuleren in plaats van voor andere. De specifieke kenmerken van het overheidsprogramma bepalen de mate waarin de productie wordt gestimuleerd; echte landbouwprogramma’s zijn gewoonlijk veel complexer dan de productiesubsidies of prijssteun per eenheid die in de handboeken worden beschreven. De afschaffing van een subsidie voor slechts één gewas zou de produktie van dat gewas veel sterker doen dalen dan wanneer alle gewassubsidies tegelijk zouden worden afgeschaft. Omdat de meeste landbouwgrond in gebruik zou blijven, verwachten economen relatief kleine aanpassingen in de totale landbouwproductie van de VS als alle landbouwsubsidies tegelijk worden afgeschaft, hoewel er enkele verschuivingen in de mix van producten zouden optreden….
In het nieuws en voorbeelden
Beleidsdebat: Leidt een verhoging van het minimumloon tot een hogere werkloosheid? Van swcollege.com.
Minimumloonwetten in de VS werden voor het eerst ingevoerd in de jaren dertig van de vorige eeuw als reactie op de Grote Depressie. Deze periode werd gekenmerkt door dalende productie, dalende prijzen en afnemende werkgelegenheid. De National Industrial Recovery Act (NIRA) van 1933 trachtte deze neerwaartse spiraal te stoppen door de vorming van overeenkomsten tussen handelsorganisaties aan te moedigen die prijsbodems en minimumlonen vaststelden….
Inleidende handboeken economie introduceren gewoonlijk eerst het minimumloon als een toepassing van de vraag- en aanbodanalyse….
Hoewel verhogingen van het minimumloon over het algemeen aanzienlijke publieke steun krijgen, hebben economen zich over het algemeen op de bovenstaande analyse gebaseerd om te argumenteren dat dergelijke wetgeving zal resulteren in een stijging van het werkloosheidscijfer op arbeidsmarkten met lage lonen. In de afgelopen jaren heeft een reeks studies van David Card, Alan B. Krueger, Lawrence F. Katz en anderen echter gesuggereerd dat kleine tot matige verhogingen van het minimumloon geen nadelige gevolgen voor de werkloosheid zullen hebben (en zelfs tot een lagere werkloosheid kunnen leiden)….
Onbedoelde gevolgen, uit de Concise Encyclopedia of Economics.
De wet van de onbedoelde gevolgen is altijd en overal aan het werk. Mensen die verontwaardigd zijn over de hoge prijzen van multiplex in gebieden die door orkanen zijn verwoest, kunnen bijvoorbeeld pleiten voor prijscontroles om de prijzen dichter bij de gebruikelijke niveaus te houden. Een onbedoeld gevolg is dat leveranciers van triplex/multiplex van buiten de regio, die bereid zouden zijn geweest snel triplex/multiplex te leveren tegen de hogere marktprijs, minder bereid zijn dit te doen tegen de door de overheid gecontroleerde prijs. Aldus ontstaat een tekort aan een goed waar het hard nodig is. Het verlenen van vergunningen aan elektriciens door de overheid, om een ander voorbeeld te noemen, houdt het aanbod van elektriciens lager dan het anders zou zijn, en houdt dus de prijs van de diensten van elektriciens hoger dan anders het geval zou zijn. Een onbedoeld gevolg is dat mensen soms hun eigen elektrotechnische werk doen, en af en toe wordt een van deze amateurs geëlektrocuteerd….
McKenzie over prijzen, podcast op EconTalk. 23 juni 2008.
Richard McKenzie van de University California, Irvine en auteur van Why Popcorn Costs So Much at the Movies and Other Pricing Puzzles, praat met EconTalk-presentator Russ Roberts over een breed scala aan prijspuzzels. Ze bespreken waarom Zuid-Californië regelmatig watercrises kent, waarom de prijzen na Kerstmis dalen, waarom popcorn zo duur lijkt in de bioscoop, en de economie van prijsdiscriminatie.
Huurprijscontrole: David Henderson, podcast op EconTalk.
David Henderson, redacteur van de Concise Encyclopedia of Economics en onderzoeker aan het Hoover Institution van Stanford, praat met EconTalk-presentator Russ Roberts over wanneer en waarom economen het oneens zijn. Harry Truman verlangde naar een econoom met één arm, iemand die bereid was een ondubbelzinnig standpunt in te nemen zonder er “aan de andere kant…” aan toe te voegen. Trumans opvatting wordt vaak weerspiegeld in de opvatting van het publiek dat economische kennis inherent dubbelzinnig is en dat economen het nooit ergens over eens zijn. Henderson beweert dat deze opvatting onjuist is – er bestaat grote overeenstemming onder economen over veel wetenschappelijke vraagstukken – terwijl Roberts zich afvraagt of deze consensus aan de randen niet een beetje aan het rafelen is. Het gesprek belicht de uitdagingen waarvoor de gewone man zich gesteld ziet wanneer hij moet weten wanneer en wat hij moet geloven wanneer economen op basis van onderzoek beleidsstandpunten innemen. Is het vooringenomenheid of wetenschap?
Huurcontrole in Mexico-Stad: Tepito’s Way, door Ibsen Martinez op Econlib
Hoewel, in Maracaibo, Medellín, Caracas, Colon, Guayaquil of San Salvador, net als in vele andere Latijns-Amerikaanse steden, “barrio” bijna steevast steno is voor “dichtbevolkt, gevaarlijk en stinkend gat aan de rand van de burgermaatschappij”. Er zijn natuurlijk andere geaccepteerde maar meer complexe betekenissen van het woord. Denk maar aan Tepito, in het centrum van Mexico City….
Munger over eerlijke handel en vrije handel, podcast op EconTalk. 3 december 2007.
Mike Munger, een veel geziene gast en al jarenlang Econlib-bijdrager, spreekt met EconTalk-presentator Russ Roberts over fair trade-koffie en vrijhandelsovereenkomsten. Komt de premie voor fair trade-koffie uiteindelijk terecht bij de teler? Welke economische krachten kunnen dat verhinderen? Ze bespreken de bedrijfsstrategie om hogere lonen te gebruiken als marketingstrategie om bezorgde consumenten aan te trekken. Dan is er de kwestie van de vrijhandelsakkoorden. Als de ideale situatie open grenzen voor buitenlandse producten is, is het dan nog de moeite waard om bilaterale en multilaterale overeenkomsten te sluiten die vertragingen, vrijstellingen en een bureaucratie vergen om te kunnen worden afgedwongen? Wat kost het om milieu- en verschillende arbeidsmarktregels in deze overeenkomsten op te nemen?
Munger on Price Gouging, podcast op EconTalk. 8 januari 2007.
Mike Munger van de Duke University vertelt over de schrijnende (en fascinerende) ervaring dat hij zich in het pad van een orkaan bevond en de economische krachten die daardoor in beweging werden gezet. Een van de belangrijkste is de invoer van dringende voorraden wanneer duizenden mensen zonder elektriciteit zitten. Moeten de prijzen vrij kunnen stijgen of moet de overheid de prijzen beperken? Luister hoe Munger en EconTalk-presentator Russ Roberts de menselijke kant van economie na een ramp bespreken.
Boettke on Katrina and the Economics of Disaster, podcast op EconTalk. 18 december 2006.
Pete Boettke van de George Mason University spreekt over de rol van de overheid en vrijwillige inspanningen bij het verlichten van het lijden tijdens en na een crisis zoals Katrina. Op basis van veldonderzoek dat hij doet naar de nasleep van de orkaan Katrina, benadrukt Boettke de rol van wat hij de “burgermaatschappij” noemt – de informele, vrijwillige verbanden die we als individuen met elkaar aangaan om gemeenschap te creëren.
Ticketprijzen en scalping, podcast op EconTalk. 16 juli 2007.
EconTalk-presentator Russ Roberts praat over scalping en bezoekt AT&T Park uren voor de Major League Baseball All-Star Game om te praten met een scalper, een merchandiser, een fan en de politie over prijzen, kaartjes, honkbal en de wet.
Een beetje geschiedenis: Primary Sources and References
Defense of Usury, door Jeremy Bentham.
In dit zeer leesbare werk volbrengt Bentham twee dingen. Ten eerste behandelt hij op een ordelijke manier, vol met concrete voorbeelden, alle mogelijke bezwaren tegen de regulering van woeker (het heffen van rente die kennelijk boven de marktrente ligt), van religieuze beperkingen die de connotatie van het woord bedorven hebben, tot de economie van risicopremies. Ten tweede verdedigt hij in het hele werk degenen die door de samenleving worden gemarginaliseerd. Hij verscheurt anti-joodse onverdraagzaamheid. Hij pleit sterk voor het recht van de armen en zelfs van de zwakbegaafden om hun eigen keuzes in het leven te maken. Zijn nadruk op het vermogen van individuen om hun eigen specifieke omstandigheden het beste te beoordelen, en hun recht om hun eigen beste methoden te gebruiken voor het nastreven van geluk, werd de basis van de moderne nutstheorie.
Bentham’s vermogen om zijn lezers te vermaken wordt goed geïllustreerd in zijn klassieke paardenhandel-satire in Brief IX. Hier gebruikt hij de woorden van Sir William Blackstone (vermaard jurist, wiens werken later de basis werden van het juridisch onderwijs in Engeland en de Verenigde Staten) om Blackstone’s eigen inconsistenties te benadrukken. Benthams zinsconstructies lijken tegenwoordig vaak overdreven ingewikkeld. Maar juist deze versieringen stelden hem in staat om de dwaze ideeën van wetgevers en rechters te bespotten en te porren terwijl hij zijn decorum behield, en om wat we vandaag de dag “zingers” zouden noemen af te leveren.
Advanced Resources
Munger over John Locke, prijzen, en orkaan Sandy. EconTalk Podcast.
Mike Munger van de Duke University praat met EconTalk-presentator Russ Roberts over het benzinetekort na de orkaan Sandy en John Locke’s visie op de rechtvaardige prijs. Aan de hand van een kort, obscuur essay van Locke, getiteld “Venditio”, verkent Munger Locke’s opvattingen over markten, prijzen en moraliteit.
Onderwerpen
Voorraad en vraag, markten en prijzen
Rol van de overheid
Overheidsfalen, rent-seeking en openbare keuze
Werkgelegenheid en werkloosheid
Barrières voor handel