Amen is een woord van Bijbels-Hebreeuwse oorsprong. Het woord vindt zijn oorsprong in de Hebreeuwse Schrift, als een bevestigend antwoord; het is te vinden in Deuteronomium als een bevestigend antwoord van het volk. Bovendien wordt in het boek Kronieken (16:36) aangegeven dat het woord rond 1000 v.Chr. werd gebruikt in zijn religieuze betekenis, waarbij het volk “Amen” antwoordde na het horen van de zegen: “Gezegend zij de Here, de God van Israël, van nu aan en tot in alle eeuwigheid”. De triconsonantale stam waarvan het woord is afgeleid, komt voor in een aantal talen van de Semitische tak van de Afroasiatische talen, waaronder het bijbelse Aramees. Het woord werd in het Grieks ingevoerd vanuit het jodendom van de vroege Kerk. Vanuit het Grieks is amen in de andere westerse talen terechtgekomen. Volgens een standaard etymologie-woordenboek is amen van het Grieks overgegaan in het Latijn, en vandaar in het Engels. Rabbijnse geleerden uit het middeleeuwse Frankrijk geloofden dat het standaard Hebreeuwse woord voor geloof emuna afkomstig is van de wortel amen. Hoewel ze er in de Engelse transliteratie verschillend uitzien, komen ze beide van de wortel aleph-mem-nun. Dat wil zeggen, het Hebreeuwse woord amen is afgeleid van dezelfde oude trilatale Hebreeuwse wortel als het werkwoord ʾāmán.
Grammatici vermelden ʾāmán vaak onder zijn drie medeklinkers (aleph-mem-nun), die identiek zijn aan die van ʾāmēn (merk op dat de Hebreeuwse letter א aleph een glottal-stop-klank vertegenwoordigt, die in de morfologie van het Hebreeuws als een medeklinker fungeert). Deze triltaalse stam betekent vast, bevestigd, betrouwbaar, trouw, geloof hebben, geloven.
In het Arabisch is het woord afgeleid van zijn triltaalse gemeenschappelijke stamwoord ʾĀmen (Arabisch: آمن), dat dezelfde betekenissen heeft als het Hebreeuwse stamwoord.
Populair bij sommige theosofen, aanhangers van Afrocentrische geschiedenistheorieën, en aanhangers van het esoterische Christendom is de veronderstelling dat amen een afgeleide is van de naam van de Egyptische god Amun (die soms ook als Amen wordt gespeld). Sommige aanhangers van Oosterse godsdiensten menen dat amen wortels heeft met het Hindoeïstische Sanskrietwoord Aum. Dergelijke externe etymologieën zijn niet opgenomen in standaard etymologische naslagwerken. Het Hebreeuwse woord begint, zoals hierboven opgemerkt, met aleph, terwijl de Egyptische naam begint met een yodh.
In het Frans wordt het Hebreeuwse woord amen soms vertaald als Ainsi soit-il, wat betekent “Het zij zo.”
De taalkundige Ghil’ad Zuckermann stelt dat, net als in het geval van Hallelujah, het woord amen meestal niet wordt vervangen door een vertaling vanwege het geloof van de sprekers in iconiciteit, hun perceptie dat er iets intrinsieks is aan de relatie tussen de klank van de betekenaar (het woord) en wat het betekent (de betekenis).:62
Hebreeuwse BijbelEdit
Het woord komt in de Hebreeuwse Bijbel 30 keer voor; alleen al in Deuteronomium 12 keer, te beginnen bij 27:15. De vaste uitdrukking ‘Amen, Amen’ komt vijf keer voor – Psalm 41:13; 72:19; 89:52; Numeri 5:22; Nehemia 8:6. Het wordt twee keer vertaald met ‘van waarheid’ in Jesaja 65:16. Er zijn drie verschillende bijbelse gebruiken van amen te onderscheiden:
- Initieel amen, dat teruggrijpt op woorden van een andere spreker en een bevestigende zin inleidt, bijv. 1 Koningen 1:36.
- Verbroken amen, opnieuw verwijzend naar de woorden van een andere spreker, maar zonder een aanvullende bevestigende zin, b.v. Nehemia 5:13.
- Eindigende amen, zonder wisseling van spreker, zoals in de intekening op de eerste drie afdelingen van Psalmen.
Nieuw TestamentEdit
In het Nieuwe Testament wordt het Griekse woord ἀμήν gebruikt als een geloofsuitdrukking of als onderdeel van een liturgische formule. Het kan ook voorkomen als een inleidend woord, vooral in uitspraken van Jezus. In tegenstelling tot het initiële amen in het Hebreeuws, dat terugverwijst naar iets dat al gezegd is, wordt het door Jezus gebruikt om te benadrukken wat hij op het punt staat te zeggen (ἀμὴν λέγω, “waarlijk ik zeg u”), een retorisch middel dat geen parallel heeft in de hedendaagse Joodse praktijk. Raymond Brown zegt dat Jezus’ eigenaardige en authentiek herinnerend gebruik van amen in het Vierde Evangelie een bevestiging is dat wat hij op het punt staat te zeggen een echo van de Vader is. Het woord komt 52 keer voor in de Synoptische Evangeliën; het Evangelie van Johannes heeft er 25.
In de King James Bible komt het woord amen in een aantal contexten voor. Opvallende zijn:
- De catechismus van vervloekingen van de Wet gevonden in Deuteronomium 27.
- Een dubbel amen (“amen en amen”) komt voor in Psalm 89 (Psalm 41:13; 72:19; 89:52), om de woorden te bevestigen en de vervulling ervan aan te roepen.
- Amen komt voor in verschillende doxologie-formules in Romeinen 1:25, 9:5, 11:36, 15:33, en verschillende keren in hoofdstuk 16. Het komt ook voor in doxologieën in de Psalmen (41:14; 72:19; 89:53; 106:48). Deze liturgische vorm uit het Judaïsme.
- Het besluit van alle algemene brieven van Paulus.
- In Openbaring 3:14 wordt naar Jezus verwezen als: “de Amen, de getrouwe en waarachtige getuige, het begin van Gods schepping.” De hele passage luidt als volgt: “En schrijf aan de engel van de gemeente der Laodiceeën: Deze dingen zegt de Amen, de getrouwe en waarachtige getuige, het begin van Gods schepping”.
- Amen besluit het laatste boek van het Nieuwe Testament, bij Openb. 22:21.