Ondanks dat er in de hardloopgemeenschap niet vaak over wordt gesproken, kan een “stijve grote teen” (of zoals het vaak wordt genoemd, “hallux limitus”) in feite een veel voorkomende bron van pijn in de enkel, knie, heup of onderrug zijn.
Normale beweging van de grote teen
Stel u voor dat u aan het hardlopen bent, en dat een van uw voeten op het punt staat de grond voor u te raken. De voet is iets naar achteren getrokken (dorsiflexed) ter voorbereiding op het eerste contact. De grote teen (hallux) is waarschijnlijk ook dorsaalflexie, maar omdat uw voet nog van de grond is, is dit niet van belang.
Als uw voet echter eenmaal de grond raakt en uw lichaamsgewicht begint te dragen, wordt de mate van dorsaalflexie die het grote teengewricht kan doormaken belangrijk.
Als uw lichaam over de dragende voet loopt, komt er een punt dat middenstand wordt genoemd, wanneer de heup, knie en enkel stoppen met buigen (buigen) en beginnen te strekken (strekken). De technische term voor het strekken van de enkel (d.w.z. de voet wijst naar beneden in plaats van naar achteren te trekken) is plantairflexie (vervelend, ik weet het).
Zoals u kunt zien in de bovenste afbeelding van het diagram hieronder, houdt de normale gewrichtsbeweging in dat het eerste middenvoetsbeentje (botje achter de grote teen) plantair buigt, en zoals de pijlen aangeven een & klim van het middenvoetsbeentje omhoog op de sesamoïden (twee kleine botjes onder het eerste middenvoetsbeentje).
Deze beweging maakt de mate van dorsiflexie van de grote teen mogelijk die nodig is voor de stabilisatie van de voet (via het windasmechanisme) tijdens de voortstuwende belasting.
Als de schuifbeweging & in het MTP-gewricht (metatarsofalangeale gewricht) wordt beperkt, kan de grote teen niet voldoende dorsaalflexeren, waardoor alternatieve voetmechanismen moeten worden gezocht, wat op de lange termijn kan leiden tot ongemak en mogelijk degeneratieve artritis.
Functionele hallux limitus
De aanwezigheid van beperkte beweging in het MTP-gewricht (in tegenstelling tot helemaal geen beweging) wordt aangeduid als hallux limitus. Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen twee verschillende oorzaken van deze beperkte beweging: functioneel en structureel.
De middelste afbeelding in het diagram illustreert functionele hallux limitus; hoewel de beweging beperkt is, is dit niet het gevolg van gewrichtsdegeneratie. Tijdens de beoordeling beweegt de teen vrij terwijl er geen gewicht op staat.
De verminderde beweging is het gevolg van een ‘vastlopen’ van het eerste middenvoetsbeentje met de grote teen, d.w.z. dat er geen glij & klimt.
Herhaaldelijk vastlopen stimuleert vaak extra botgroei over de bovenkant van het gewricht, waardoor een karakteristieke bunion ontstaat.
Onderzoek heeft nog niet kunnen uitwijzen wat de oorzaak is van functionele hallux limitus. Het kan zijn dat bepaalde dynamische biomechanica van de voet leidt tot het vastlopen. In sommige gevallen zou een abnormaal lang of kort eerste middenvoetsbeentje het grote teengewricht extra belasten.
Andere mogelijke oorzaken zijn: op de tenen lopen, te kleine schoenen dragen, te vaak schoenen met hoge hakken dragen, of als gevolg van een trauma, bijvoorbeeld de grote teen stoten of er een zwaar voorwerp op laten vallen.
Er zijn veel manieren om hallux limitus te behandelen zonder operatie, dus het is belangrijk om er eerder voor te zorgen, in plaats van te wachten tot het volledig beperkt wordt (hallux rigidus).
Structurele hallux limitus
De laatste van de drie afbeeldingen in het diagram illustreert structurele hallux limitus, waarvan vaak wordt gedacht dat het een progressie is van het bovenstaande, maar het kan ook het gevolg zijn van een trauma. Het herhaaldelijk vastlopen dat we zagen bij functionele hallux limitus kan leiden tot slijtage van het gewrichtskraakbeen en uiteindelijk tot degeneratieve artritis.
Als dit aanwezig is, is het zichtbaar op een röntgenfoto, en in tegenstelling tot functionele hallux limitus, kan de beweging beperkt zijn, zelfs als u geen gewicht draagt. Als het niet wordt behandeld, kan het bewegingsbereik afnemen, totdat er uiteindelijk helemaal geen beweging meer is, d.w.z. hallux rigidus.
Compensatie en pijn
Zowel hallux limitus als hallux rigidus kunnen enorme pijn veroorzaken, dus het is niet verwonderlijk dat de hersenen een alternatieve (compenserende) manier vinden om die voet van de vloer te krijgen.
Echter, compensatiepatronen nemen de belasting (kracht) die wordt ervaren bij het raken van de grond tijdens het hardlopen niet weg; ze verplaatsen die alleen maar naar andere delen van het lichaam, wat elders tot pijn kan leiden.
Pijn in het onderbeen
Als uw grote teen een beperkte dorsaalflexie heeft, kan uw onderbeen niet goed over uw gewichtsdragende voet bewegen (beperkte dorsaalflexie van de enkel).
Als gevolg daarvan verkorten de kuiten bij elke stap, en kunnen ze extreem strak komen te staan, wat een veranderde dynamiek in het onderbeen en pijn in zowel de kuit als de achillespees veroorzaakt.
kniepijn
Het menselijk lichaam is een kinetische keten. Wat er in één gewricht gebeurt, heeft een domino-effect in een ander gewricht. Een gebrek aan dorsiflexie van de enkel tijdens het hardlopen kan leiden tot een vroege buiging in de knie, die op zijn beurt de hele efficiëntie van de loopcyclus kan verstoren
Heup-/onderrugpijn
Een verminderde dorsiflexie van de enkel kan de tijd verlengen dat de hiel van de grond is. De resulterende verandering in de biomechanica van de voet kan leiden tot een afname van de heup-extensie, waardoor de heupflexoren (aan de voorkant van de heup) harder moeten werken dan normaal wanneer de heup-extensie optimaal was geweest.
Dit kan zich uiten in pijn in de heupen en/of onderrug.
Testen op hallux limitus
In feite zouden alle therapeuten u moeten testen op verminderde beweeglijkheid van de grote teen wanneer u zich met een van de bovenstaande symptomen presenteert.
U kunt uzelf ook beoordelen door te kijken naar uw grote teen wanneer u loopt.
Bedenk dat het naar achteren trekken van uw grote teen geen test is voor functionele hallux limitus. Het is de dynamische gewogen beweging die symptomen veroorzaakt.
Als u structurele hallux limitus heeft, zal de pijn waarschijnlijk toenemen wanneer u probeert de teen naar achteren te trekken terwijl u er niet op staat.
Als u toch een beperkte beweging vermoedt, raadpleeg dan een loop-specifieke sporttherapeut of fysiotherapeut omdat zij verder onderzoek kunnen doen met behulp van loopanalyse en meer tests. Een röntgenfoto zal structurele veranderingen zoals gewrichtsvernauwing en botspoorvorming aantonen.
Normen voor bewegingsbereik
Het gemiddelde dorsiflexie bewegingsbereik van het eerste MPJ tijdens het lopen wordt verondersteld ongeveer 45 graden te zijn.
Een graadsysteem van 0-4 wordt gebruikt om de mate van hallux limitus/rigidus te beschrijven. Graad 0 staat voor een dorsiflexie bereik van 40-60° zonder symptomen. Het andere eind van de schaal is graad 4, waarbij 0o dorsiflexie wordt gepresenteerd samen met ernstige gewrichtsdegeneratie.
Veel mensen gaan ervan uit dat hardlopen een groter bewegingsbereik in alle gewrichten vereist dan lopen.
Dit is niet altijd waar.
In feite, wat betreft dorsiflexie van de grote teen, is het vereiste bewegingsbereik in feite minder tijdens het hardlopen. Dit verklaart waarom sommige mensen met hallux limitus minder pijn hebben bij hardlopen dan bij lopen.
Behandeling van hallux limitus/rigidus
Zoals we al hebben gezegd, maakt een diagnose in een vroeger stadium meer behandelingsmogelijkheden mogelijk om een operatie te voorkomen. Afhankelijk van de oorzaak van de klachten kan een podotherapeut u een aangepaste steunzool aanmeten die de normale beweging van het gewricht bij het dragen van gewicht herstelt.
- Een eenvoudige verandering van schoeisel kan ook helpen: door iets te dragen met maximale stijfheid over de voorvoet kan het dorsaalflexiemoment over het MTP-gewricht worden verminderd en kan worden voorkomen dat de grote teen vast komt te zitten.
- Sommige lopers hebben succes als ze hun hardloopschoenen inruilen voor een lichtgewicht wandelschoen.
- Het oppervlak van de ondergrond kan ook een verschil maken: probeer de onvergeeflijke hardheid van wegen (asfalt) in te ruilen voor gras of onverharde paden.
- Als de aandoening is gevorderd en je ernstige pijn hebt, is de eerste prioriteit om die pijn te verminderen. Het typische PRICE-protocol (bescherming, rust, ijs, compressie, elevatie) moet worden gebruikt totdat de acute symptomen zijn verdwenen.
- Corticosteroïdeninjecties kunnen helpen ernstige pijn te verminderen, maar ze moeten worden beschouwd als een kortetermijnmanier om de pijn te verminderen, en niet als een oplossing van het probleem. Hetzelfde geldt voor het nemen van NSAIDS (Non-Steroidal Anti-Inflammatories) zoals Ibuprofen. Ze kunnen de pijn helpen verlichten, maar zijn ook geen langetermijnstrategie. Terwijl u de pijn maskeert, kan er nog steeds verslechtering van het teengewricht optreden.
- Manuele therapie zoals gewrichtsmobilisatie zou het bewegingsbereik in het eerste MTP-gewricht kunnen helpen vergroten. Versterking van de spier die de grote teen naar beneden trekt (flexor hallucis longus) en de plantaire intrinsieke spieren van de voeten wordt bevorderd om de stabiliteit van het eerste MPJ te helpen verbeteren.
- Als de beperking structureel van aard is, kan chirurgie worden geadviseerd. Er is weinig onderzoek gedaan naar de langetermijneffecten van chirurgische behandeling voor hardlopers, maar aangezien er minder dorsaalflexie nodig is voor hardlopen dan voor lopen, is het mogelijk dat zelfs als de operatie niet leidt tot een volledige terugkeer naar de 400 die over het algemeen als noodzakelijk voor pijnvrij lopen wordt beschouwd, u een terugkeer ziet die voldoende is om hardlopen mogelijk te maken.
- In ernstige gevallen van gewrichtsdegeneratie (graad 3 en 4) heeft fusie van het eerste MTP-gewricht (artrodese) goede resultaten laten zien met betrekking tot het wegnemen van pijn.
In samenvatting
Hopelijk heeft dit artikel u het belang van voldoende mobiliteit in de grote teen laten zien. Als u lijdt aan de hierboven beschreven symptomen, is het nu tijd om er iets aan te doen, in plaats van te wachten en het risico te lopen dat u geopereerd moet worden. Als u last heeft van aanhoudende enkel-, knie- of heuppijn, zorg er dan voor dat uw therapeut hallux limitus/rigidus heeft overwogen.