Pojęcie dyspensacji – układu podziałów w historii biblijnej – sięga Ireneusza z II wieku. Od tego czasu inni pisarze i przywódcy chrześcijańscy, tacy jak Augustyn z Hippony i Joachim z Fiore (1135-1202), również proponowali własne dyspensacyjne układy historii. Wielu pisarzy protestanckich, w tym Herman Witsius, Francis Turretin i Isaac Watts (1674-1748) również głosili i nauczali schematów i podziałów dyspensacyjnych, a Westminsterskie Wyznanie Wiary odnotowało „różne dyspensacje” w 1646 r.
W ramach dyspensacjonalizmu dyspensacje są serią chronologicznie następujących po sobie dyspensacji historii biblijnej. Liczba utrzymywanych dyspensacji to zazwyczaj trzy, cztery, siedem lub osiem. Schematy trzech i czterech dyspensacji są często określane jako minimalistyczne, ponieważ uznają one powszechnie uznawane główne przerwy w historii biblijnej. Schematy siedmiu i ośmiu dyspens są często ściśle związane z ogłoszeniem lub inauguracją pewnych biblijnych przymierzy. Różnice w liczbie dyspensacji odnoszą się do stopnia szczegółowości podkreślanej przez autora lub mówcę. Poniżej znajduje się tabela porównująca niektóre z różnych schematów dyspensacyjnych:
| Range of Bible Chapters | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Schematy | Genesis 1-3 | Genesis 3-8 | Genesis 9-11 | Genesis 12 do Exodus 19 |
Exodus 20 do Acts 1 |
Acts 2 do Revelation 20 |
Revelation 20:4-6 | Objawienie 20-22 | |||
| 7 lub 8 schemat dyspensacyjny |
Niewinność lub Eden |
Nauka lub Antediluwium |
Rząd Cywilny | Patriarchat | Patriarchat | Rząd Cywilny | Patriarchalny lub Obietnica |
Mojżeszowy lub Prawo |
Łaska lub Kościół |
Milenijne Królestwo | Wieczne Państwo lub Ostateczne |
| 4 Schemat Dyspensacyjny | Patriarchalny | Mojżeszowy | Eklezjalny | Syjonistyczny | |||||||
| 3 Schematy dyspensacyjne (stanowisko reformowane lub minimalistyczne) |
Wolność | Łaska (Prawo) | Łaska (Ewangelia) | Królestwo | |||||||
Te różne dyspensacje nie są odrębnymi drogami zbawienia. W każdej z nich człowiek jest pojednany z Bogiem tylko w jeden sposób, (tj. dzięki łasce Bożej przez dzieło Chrystusa, które dokonało się na krzyżu i zostało potwierdzone w Jego zmartwychwstaniu). Przed krzyżem człowiek został zbawiony na podstawie mającej nadejść odkupieńczej ofiary Chrystusa, poprzez wiarę w dotychczas dane objawienie. Od czasu krzyża człowiek jest zbawiony przez wiarę w Pana Jezusa Chrystusa, w którym dopełniło się objawienie i odkupienie. Ze strony człowieka stałym wymaganiem jest posłuszeństwo objawieniu Bożemu. Posłuszeństwo to określa się mianem szafarstwa wiary.
Ale chociaż Boże objawienie rozwija się stopniowo, to jednak depozyt prawdy z wcześniejszych okresów nie jest odrzucany, lecz raczej kumulowany. Dlatego sumienie (odpowiedzialność moralna) jest trwałą prawdą w życiu człowieka (Rz 2,15; 9,1; 2 Kor 1,12; 4,2), choć nie trwa jako dyspensa. Podobnie zbawieni obecnej dyspensacji „nie podlegają prawu” jako szczególnemu sprawdzianowi posłuszeństwa wobec Bożego objawienia (Ga 5,18; por. Ga 2,16; 3,11), jednak prawo pozostaje integralną częścią nauczania dyspensacyjnego. Prawo wyjaśnia, że chociaż Chrystus wypełnił za nas prawo, to jednak dzięki niemu poznaliśmy grzech (Rz 7,7), i jest integralną częścią Pisma Świętego, które dla odkupionych jest pożyteczne do „kształcenia w sprawiedliwości” (2 Ti 3,16-17; por. Ro 15,4). Celem każdej dyspensacji jest więc postawienie człowieka pod określoną regułą postępowania, ale takie zarządzanie nie jest warunkiem zbawienia. W każdej minionej dyspensacji nieodrodzony człowiek zawodził, podobnie jak zawodzi w obecnej dyspensacji, i będzie zawodził w przyszłości, aż do nadejścia wieczności. Zbawienie było i nadal będzie dostępne dla każdego z łaski Bożej przez wiarę. (The New Scofield Study Bible, 1984, str. 3-4).