Erik Erikson, w pełni Erik Homburger Erikson, zwany także Erik H. Erikson, (ur. 15 czerwca 1902, Frankfurt nad Menem, Niemcy – zm. 12 maja 1994, Harwich, Massachusetts, USA.), urodzony w Niemczech amerykański psychoanalityk, którego pisma na temat psychologii społecznej, tożsamości indywidualnej i interakcji psychologii z historią, polityką i kulturą wpłynęły na profesjonalne podejście do problemów psychospołecznych i przyciągnęły wiele popularnych zainteresowań.
Jako młody człowiek, Erikson uczęszczał do szkoły artystycznej i podróżował po Europie. W 1927 roku, kiedy został zaproszony przez psychoanalityczkę Annę Freud do nauczania sztuki, historii i geografii w małej prywatnej szkole w Wiedniu, wszedł z nią w psychoanalizę i przeszedł szkolenie, aby samemu zostać psychoanalitykiem. Zainteresował się leczeniem dzieci i opublikował swoją pierwszą pracę w 1930 roku, po czym ukończył szkolenie psychoanalityczne i został wybrany do Wiedeńskiego Instytutu Psychoanalitycznego w 1933 roku. W tym samym roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie praktykował psychoanalizę dziecięcą w Bostonie i dołączył do wydziału Harvard Medical School. Zainteresował się badaniem sposobu, w jaki ego, czyli świadomość, działa twórczo u zdrowych, dobrze uporządkowanych jednostek.
Erikson opuścił Harvard w 1936 roku, aby dołączyć do Instytutu Stosunków Międzyludzkich w Yale. Dwa lata później rozpoczął swoje pierwsze badania nad wpływem kultury na rozwój psychologiczny, pracując z dziećmi Indian Sioux w Pine Ridge Reservation w Południowej Dakocie. Badania te, a także późniejsza praca z antropologiem Alfredem Kroeberem wśród Indian Yurok w północnej Kalifornii, ostatecznie przyczyniły się do powstania teorii Eriksona, że wszystkie społeczeństwa rozwijają instytucje mające na celu dostosowanie rozwoju osobowości, ale typowe rozwiązania podobnych problemów, do których dochodzą różne społeczeństwa, są różne.
Erikson przeniósł swoją praktykę kliniczną do San Francisco w 1939 roku i został profesorem psychologii na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley w 1942 roku. W latach czterdziestych stworzył eseje, które zostały zebrane w Dzieciństwie i społeczeństwie (1950), pierwszej dużej ekspozycji swoich poglądów na temat rozwoju psychospołecznego. Ta sugestywna praca została zredagowana przez jego żonę, Joan Serson Erikson. Erikson wyróżnił osiem etapów rozwoju, z których każdy konfrontował jednostkę z jej własnymi wymaganiami psychospołecznymi, trwającymi do późnej starości. Rozwój osobowości, według Eriksona, odbywa się poprzez serię kryzysów, które muszą być przezwyciężone i zinternalizowane przez jednostkę w ramach przygotowań do następnego etapu rozwoju.
Odmawiając podpisania przysięgi lojalności wymaganej przez Uniwersytet Kalifornijski w 1950 roku, Erikson zrezygnował ze stanowiska i w tym samym roku dołączył do Austen Riggs Center w Stockbridge, Massachusetts. Następnie powrócił na Harvard jako wykładowca i profesor (1960-70) oraz profesor emeritus (od 1970 do śmierci).
W książce Young Man Luther (1958) Erikson połączył swoje zainteresowanie historią i teorią psychoanalityczną, aby zbadać, w jaki sposób Marcin Luter był w stanie zerwać z istniejącym establishmentem religijnym, aby stworzyć nowy sposób patrzenia na świat. Gandhi’s Truth on the Origins of Militant Nonviolence (1969) również była psychohistorią. W latach 70-tych Erikson badał współczesne problemy etyczne i polityczne, przedstawiając swoje poglądy w zbiorze esejów Life History and the Historical Moment (1975), który łączy psychoanalizę z historią, naukami politycznymi, filozofią i teologią. Jego późniejsze prace obejmują The Life Cycle Completed: A Review (1982) i Vital Involvement in Old Age (1986), napisane wspólnie z żoną i Helen Q. Kivnik. Zbiór artykułów, A Way of Looking at Things, pod redakcją Stephena Schleina, ukazał się w 1987 roku.