Józef Bonaparte, w oryginale Giuseppe Buonaparte, (ur. 7 stycznia 1768 r. w Corte na Korsyce – zm. 28 lipca 1844 r. we Florencji, Toskania, Włochy), prawnik, dyplomata, żołnierz, najstarszy żyjący brat Napoleona I, który był kolejno królem Neapolu (1806-08) i Hiszpanii (1808-13).
Jak jego bracia, Józef przyłączył się do francuskiej sprawy republikańskiej i po zwycięstwie korsykańskiego patrioty Pasquale Paoli został zmuszony do opuszczenia Korsyki i szukania schronienia we Francji. W 1796 r. towarzyszył Napoleonowi w początkowej fazie jego kampanii włoskiej i brał udział w negocjacjach z Sardynią, które doprowadziły do zawarcia rozejmu w Cherasco. Następnie wziął udział we francuskiej ekspedycji w celu odzyskania Korsyki i pomagał w reorganizacji wyspy. Został mianowany przez Dyrektoriat ministrem na dworze w Parmie (1797), a następnie w Rzymie. Pod koniec 1797 r. wrócił do Paryża i został jednym z członków Rady Pięciuset dla Korsyki.
Joseph niewiele zrobił w zamachu stanu 18 brumaire’a (9 listopada 1799 r.). Był członkiem Rady Stanu i Corps Législatif, zawarł w Mortfontaine konwencję ze Stanami Zjednoczonymi (1800). Przewodniczył również negocjacjom prowadzącym do zawarcia traktatu z Austrią w Lunéville (1801); był jednym z tych, którzy reprezentowali Francję w rozmowach z wysłannikiem brytyjskim, lordem Cornwallisem, które doprowadziły do zawarcia traktatu w Amiens (1802), oznaczającego całkowitą pacyfikację Europy przez Napoleona. Jednak rok później stosunki między Anglią a Francją zostały zerwane, a wysiłki dyplomatyczne Józefa okazały się daremne.
W kwestii konsolidacji władzy Napoleona jako dożywotniego pierwszego konsula (1 sierpnia 1802 r.) z prawem mianowania własnego następcy bracia nie byli zgodni. Ponieważ Napoleon nie miał dziedzica, Józef jako najstarszy brat domagał się uznania go za spadkobiercę, podczas gdy Napoleon chciał uznać syna Ludwika Bonaparte. W momencie proklamowania cesarstwa francuskiego (maj 1804 r.) tarcia stały się ostre. Józef odrzucił propozycję Napoleona, by uczynić go królem Lombardii, jeśli ten zrzekłby się wszelkich roszczeń do dziedziczenia tronu francuskiego.
Po roku pełnienia funkcji szefa rządu francuskiego, podczas gdy Napoleon przebywał w Niemczech, Józef został wysłany do Neapolu w celu wypędzenia dynastii Burbonów (1806). Ogłoszony królem Neapolu dekretem cesarskim jeszcze w tym samym roku, zlikwidował relikty feudalizmu, zreformował zakony i zreorganizował system sądowniczy, finansowy i edukacyjny.
Od 1808 r. Napoleon był coraz bardziej niezadowolony z postępowania Józefa. Wezwany z Neapolu, aby zostać królem Hiszpanii, Józef został zmuszony do pospiesznego opuszczenia Madrytu, gdy hiszpańscy powstańcy pokonali siły francuskie pod Baylen. Przywrócony do służby przez Napoleona pod koniec 1808 r., zajmował podrzędną pozycję, co czterokrotnie doprowadziło go do propozycji abdykacji.
30 marca 1814 r., kiedy wojska sprzymierzonych dotarły do Paryża, Józef uciekł, zostawiwszy marszałka Marmonta, aby zawarł rozejm z napastnikami Paryża, jeśli ci będą mieli zbyt wielką siłę. W Setnych Dniach (1815) odegrał tylko nieznaczną rolę. Po kapitulacji Napoleona pod Rochefort, Józef udał się do Stanów Zjednoczonych i w 1830 r. błagał o uznanie roszczeń syna Napoleona, księcia Reichstadt, do tronu francuskiego. Później odwiedził Anglię i przez pewien czas mieszkał w Genui, a następnie we Florencji, gdzie zmarł.