Większość katolików dorastała w parafiach, w których terminy proboszcz odnosiły się do księdza odpowiedzialnego za parafię, a asystent proboszcza lub zastępca proboszcza do jego asystentów. Czasami w stosunku do proboszczów pomocniczych używano nawet terminu wikary, pochodzącego od francuskiego cur’e (oznaczającego „tego, który sprawuje pieczę lub leczy dusze”); we Francji cur’e oznaczał proboszcza, podczas gdy w Anglii i Ameryce wikary oznaczał jego asystentów.
Od wydania Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1917 r., a szczególnie od promulgacji Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r., terminami technicznymi używanymi i coraz bardziej znanymi są: proboszcz, wikariusz parafialny i administrator. (Poniższe cytaty to poszczególne kanony Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r.)
Zbadajmy znaczenie tych terminów. Biskup mianuje proboszcza jako „właściwego pasterza” parafii. (Słowo pastor w języku łacińskim oznacza „pasterz”.) Proboszcz, pamiętając, że ma wykonywać swoją władzę jako przedłużenie biskupa i na wzór Chrystusa, Dobrego Pasterza, musi troszczyć się o dusze powierzonych mu wiernych. Powinien on wypełniać swoje obowiązki nauczania, uświęcania i kierowania wiernymi przy współpracy kapłanów, diakonów i świeckich członków swojej parafii. Do tych obowiązków należy: głoszenie Słowa Bożego w całości; udzielanie katechetycznych pouczeń w zakresie prawd wiary zgodnie z Magisterium Kościoła; popieranie dzieł charytatywnych i promowanie sprawiedliwości społecznej; zachęcanie do modlitwy w domu i w parafii poprzez dobre nabożeństwa; ewangelizowanie tych, którzy odeszli od praktyki wiary lub tych, którzy nie wyznają prawdziwej wiary; oraz, co najważniejsze, karmienie wiernych poprzez sakramenty, zwłaszcza przez częste przyjmowanie Eucharystii i pokuty. Szczególny nacisk kładzie się na obowiązek proboszcza troski o wychowanie katolickie wiernych, zwłaszcza dzieci i młodzieży, oraz o to, by w centrum życia parafialnego znajdowała się Najświętsza Eucharystia (por. 528). Podsumowując, proboszcz musi być kapłanem „odznaczającym się zdrową nauką i prawością moralną, obdarzonym gorliwością o dusze i innymi cnotami” (521.2).
Gdy parafia jest „wakująca”, co oznacza, że proboszcz przeszedł na emeryturę, został przeniesiony do innej pracy lub jest niezdolny do wykonywania swoich obowiązków proboszcza, biskup musi jak najszybciej mianować administratora parafii. Ogólnie rzecz biorąc, administrator ma takie same obowiązki i zakres władzy jak proboszcz; jednakże mogą być one ograniczone przez biskupa. Biskup w odpowiednim czasie może podjąć decyzję o mianowaniu administratora proboszczem. Kodeks Prawa Kanonicznego stanowi: „Aby można było powierzyć komuś urząd proboszcza, trzeba, aby jego zdatność była wyraźnie widoczna za pomocą jakiejś metody ustalonej przez biskupa diecezjalnego, nawet za pomocą egzaminu” (521.3). Dlatego też, podejmując decyzję o mianowaniu proboszcza do wakującej parafii, biskup powinien dokonać oceny na podstawie swojej wiedzy o charakterze i zdolnościach kapłana, a także na podstawie rady innych kapłanów i świeckich (524). Interesująca uwaga: biskup może przenieść lub usunąć administratora w dowolnym momencie; jednakże, proboszcz posiada pewne prawa chronione przez prawo kanoniczne, które mogą powodować pewne „intrygi” w relacjach z biskupem.
Na koniec, wikariusze parafialni są wyznaczani przez biskupa, aby pomagać proboszczowi w opiece nad wiernymi. Kodeks Prawa Kanonicznego definiuje ten urząd w następujący sposób: „Wikariusze parafialni są kapłanami, którzy wykonują swoje posługi w duszpasterstwie jako współpracownicy proboszcza we wspólnej z nim radzie i staraniach, a także pod jego władzą” (545.1). Biorąc pod uwagę wielkość niektórych parafii, wikariusze parafialni są niezbędni w pomaganiu proboszczowi w wypełnianiu jego obowiązków dla duchowego i doczesnego dobra parafii.
Na marginesie, pamiętam, że byłem diakonem, kiedy nowy Kodeks został promulgowany. Moi koledzy z klasy i ja mieliśmy trochę zabawy z nowym terminem, „wikariusz parafialny”. Jeden zażartował: „Nadal będziemy 'Ojcze, który będziesz robił'.” Inny zażartował: „Nazwij to wikarym, asystentem, współpracownikiem czy wikarym parafialnym, to nadal będzie się pisało „s-l-a-v-e”. No cóż
Podczas rozważania tych terminów – proboszcz, administrator i wikariusz parafialny – oraz ich „opisów stanowisk”, wszyscy wierni powinni codziennie modlić się za swoich księży parafialnych, aby byli dobrymi kapłanami, którzy odzwierciedlają w swoim życiu Jezusa, prawdziwego, wiecznego kapłana.