W artEdit
Nicodemus zajmuje poczesne miejsce w średniowiecznych przedstawieniach Złorzeczenia, w których wraz z Józefem z Arymatei ukazany jest jako zdejmujący martwego Chrystusa z krzyża, często przy pomocy drabiny.
Podobnie jak Józef, Nikodem stał się w średniowieczu obiektem różnych pobożnych legend, zwłaszcza związanych z monumentalnymi krzyżami. Podobno wyrzeźbił on zarówno Święte Oblicze z Lukki, jak i krucyfiks z Batlló, otrzymując anielską pomoc zwłaszcza przy twarzy i czyniąc z tych dzieł przypadki acheiropoieta.
Obydwie te rzeźby pochodzą co najmniej z tysiąclecia po życiu Nikodema, ale ich opisy świadczą o ówczesnym zainteresowaniu Nikodemem jako postacią w średniowiecznej Europie.
W poezjiEdit
W „Nocy” Henry’ego Vaughana, wzmianka o Nikodemie jest istotna dla rozwinięcia wiersza przedstawiającego relację nocy z Bogiem.
W muzyceEdit
W luterańskich zalecanych czytaniach z XVIII wieku, tekst ewangelii o spotkaniu Jezusa i Nikodema w nocy został przypisany do Niedzieli Trójcy Świętej. Johann Sebastian Bach skomponował na tę okazję kilka kantat, z których O heilges Geist- und Wasserbad, BWV 165, skomponowana w 1715 roku, pozostaje blisko ewangelii na podstawie libretta nadwornego poety weimarskiego, Salomo Francka.
Ernst Pepping skomponował w 1937 roku Evangelienmotette (motet na tekście ewangelii) Jesus und Nikodemus.
W muzyce popularnej imię Nikodema zostało wykorzystane w przenośni w utworze Henry’ego Claya Work’a z 1864 roku z czasów amerykańskiej wojny secesyjnej „Wake Nicodemus”, który w tym czasie był popularny w przedstawieniach minstrelów. W 1978 roku Tim Curry wykonał tę piosenkę na swoim debiutanckim albumie Read My Lips. Piosenka „Help Yourself” zespołu The Devil Makes Three zawiera bardzo nieformalny retelling relacji między Nikodemem a Jezusem.
Drugi wers piosenki „Help yourself” w wykonaniu The Devil Makes Three (zespół) jest dedykowany Nikodemowi.
W literaturzeEdit
Persuaded: The Story of Nicodemus autora Davida Hardera jest historyczną fikcyjną relacją o życiu Nikodema. Harder wykorzystał wydarzenia i harmonogramy dla swojej powieści znalezione na stronach Biblii w wersji Passion Translation i ożywił postacie biblijne w realistycznej historii, mając na celu zachowanie historycznej i biblijnej dokładności swojej książki.
Podczas walki protestantów z katolikamiEdit
Podczas walk między protestantami a katolikami w Europie, od XVI do XVIII wieku, osoba należąca do innego Kościoła niż lokalnie dominujący często narażała się na surową karę – w wielu przypadkach dosłowne zagrożenie życia. W tym czasie rozwinęło się użycie terminu „Nikodemita”, zwykle określenia obraźliwego, odnoszącego się do osoby, która jest podejrzana o publiczne fałszywe przedstawianie swoich rzeczywistych przekonań religijnych poprzez eksponowanie fałszywego wyglądu i ukrywanie prawdziwych przekonań. Termin ten został najwyraźniej wprowadzony przez Jana Kalwina w jego Excuse à messieurs les Nicodemites z 1544 r. Dla Kalwina, który sprzeciwiał się wszelkiej czci świętych, fakt, że Nikodem został świętym katolickim, w żaden sposób nie uniewinniał jego „dwulicowości”. Termin ten był pierwotnie stosowany głównie do krypto-protestantów – ukrytych protestantów w środowisku katolickim – później używany szerzej.
Stany ZjednoczoneEdit
Rozmowa z Jezusem jest źródłem kilku powszechnych wyrażeń współczesnego amerykańskiego chrześcijaństwa, w szczególności opisowego zwrotu „narodzić się na nowo” używanego przez niektóre grupy do określenia zbawienia lub chrztu, oraz Jana 3:16, powszechnie cytowanego wersetu używanego do opisania Bożego planu zbawienia.
Daniel Burke zauważa, że „dla czarnych po wojnie secesyjnej był on wzorem odrodzenia, gdy starali się odrzucić swoją starą tożsamość niewolników”. Rosamond Rodman twierdzi, że wyzwoleni niewolnicy, którzy przenieśli się do Nicodemus, Kansas, po wojnie secesyjnej nazwali swoje miasto jego imieniem. Jednak National Park Service wskazuje, że było to bardziej prawdopodobne w oparciu o piosenkę z 1864 roku, „Wake Nicodemus” Henry Clay Work, używaną do promowania osadnictwa w tym obszarze.
16 sierpnia 1967 roku Martin Luther King Jr. przywołał Nicodemusa jako metaforę dotyczącą potrzeby Stanów Zjednoczonych, aby „narodzić się na nowo” w celu skutecznego rozwiązania problemu nierówności społecznych i ekonomicznych. Przemówienie nosiło tytuł „Where Do We Go From Here?” i zostało wygłoszone podczas 11. dorocznej konwencji SCLC w Atlancie, Georgia.