Zważywszy, że oczekiwana długość życia w chwili urodzenia jest bardzo wrażliwa na wskaźnik śmierci w pierwszych kilku latach życia, często podaje się dane dotyczące oczekiwanej długości życia w różnym wieku, zarówno w podejściu okresowym, jak i kohortowym. Na przykład, ONZ szacuje, że (okresowa) globalna oczekiwana długość życia w wieku 10 lat w 2005 r. wynosiła 63,6 lat. Oznacza to, że grupa 10-letnich dzieci żyjących na całym świecie w 2005 r. mogłaby oczekiwać, że będzie żyła kolejne 63,6 lat (tj. do wieku 73,6 lat), pod warunkiem, że wzorce umieralności obserwowane w 2005 r. pozostałyby niezmienne przez całe ich życie.
Na koniec, kolejną kwestią, o której należy pamiętać, jest to, że szacunki dotyczące oczekiwanej długości życia w ujęciu okresowym i kohortowym są miarami statystycznymi i nie uwzględniają żadnych czynników specyficznych dla danej osoby, takich jak wybór stylu życia. Oczywiście, długość życia przeciętnej osoby nie jest zbyt informatywna w stosunku do przewidywanej długości życia osoby prowadzącej szczególnie niezdrowy tryb życia.
Jak oblicza się oczekiwaną długość życia?
W praktyce, szacowanie oczekiwanej długości życia polega na przewidywaniu prawdopodobieństwa przeżycia kolejnych lat życia na podstawie obserwowanych współczynników umieralności specyficznych dla wieku. Jak to się robi?
Szczegółowe współczynniki umieralności dla danego wieku szacuje się zwykle poprzez policzenie (lub prognozę) liczby zgonów w danym przedziale czasowym (np. liczba osób w wieku 10-15 lat zmarłych w 2005 r.) i podzielenie jej przez całkowitą obserwowaną (lub prognozowaną) liczbę ludności żyjącej w danym punkcie tego przedziału (np. liczba osób w wieku 10-15 lat zmarłych w 2005 r.).
Aby zapewnić, że otrzymane oszacowania prawdopodobieństwa zgonu w każdym przedziale wiekowym są gładkie w całym okresie życia, często stosuje się wzory matematyczne do modelowania, jak zmienia się siła umieralności w przedziałach wiekowych i pomiędzy nimi. W szczególności, często zakłada się, że odsetek osób umierających w przedziale wiekowym rozpoczynającym się w roku i kończącym się w roku odpowiada , gdzie jest współczynnikiem umieralności specyficznym dla danego wieku, mierzonym w środku tego przedziału (termin często określany jako „centralny współczynnik umieralności” dla przedziału wiekowego).1
Gdy mamy już szacunki dotyczące frakcji osób umierających w różnych przedziałach wiekowych, łatwo jest obliczyć „tablicę trwania życia” przedstawiającą zmieniające się prawdopodobieństwa przeżycia i odpowiadające im średnie dalsze trwanie życia w zależności od wieku. Poniżej znajduje się przykład tablicy trwania życia z USA, a ten samouczek z MEASURE Evaluation wyjaśnia, jak krok po kroku konstruuje się tablice trwania życia (patrz sekcja 3.2 'Metoda Fergany’ego').
Okresowe dane dotyczące oczekiwanej długości życia można uzyskać z 'okresowych tablic trwania życia' (tj. tablic trwania życia, które opierają się na współczynnikach umieralności specyficznych dla wieku, zaobserwowanych na podstawie zgonów wśród osób w różnych grupach wiekowych w ustalonym punkcie czasowym). Podobnie, kohortowe dane dotyczące oczekiwanej długości życia można uzyskać z „kohortowych tablic trwania życia” (tj. tablic trwania życia, które opierają się na współczynnikach umieralności specyficznych dla wieku, zaobserwowanych na podstawie śledzenia i prognozowania śmierci i przeżycia grupy ludzi w miarę ich starzenia się).
Dla niektórych krajów i dla niektórych przedziałów czasowych możliwe jest odtworzenie tablic trwania życia tylko na podstawie danych dotyczących umieralności okresowej lub kohortowej. W związku z tym, w niektórych przypadkach – na przykład w celu uzyskania historycznych szacunków oczekiwanej długości życia w różnych regionach świata – konieczne jest połączenie danych okresowych i kohortowych. W tych przypadkach, otrzymane szacunki oczekiwanej długości życia nie mogą być po prostu zaklasyfikowane do kategorii „okres” lub „kohorta”.
Czego jeszcze możemy się nauczyć z tablic trwania życia?
Tablice trwania życia są nie tylko instrumentalne w produkcji danych dotyczących oczekiwanej długości życia (jak zauważono powyżej), ale również dostarczają wielu innych perspektyw na śmiertelność populacji. Na przykład, pozwalają one na tworzenie „krzywych przeżycia populacji”, które pokazują udział osób, od których oczekuje się, że przeżyją w różnych następujących po sobie wiekach. Ten wykres dostarcza przykładu, wykreślając krzywe przeżycia dla osób urodzonych w różnych punktach w czasie, przy użyciu kohortowych tablic trwania życia z Anglii i Walii.
Na każdym poziomie wieku na osi poziomej, krzywe na tej wizualizacji oznaczają szacowany odsetek osób, które mają przeżyć ten wiek. Jak widzimy, mniej niż połowa ludzi urodzonych w 1851 roku w Anglii i Walii dożyła 50-tych urodzin. W przeciwieństwie do tego, ponad 95% osób urodzonych w Anglii i Walii dzisiaj może spodziewać się, że będzie żyło dłużej niż 50 lat.
Ponieważ szacunki dotyczące średniej długości życia opisują tylko średnie, wskaźniki te są komplementarne i pomagają nam zrozumieć, jak zdrowie jest rozłożone w czasie i przestrzeni. W naszym wpisie na temat oczekiwanej długości życia można przeczytać więcej o powiązanych wskaźnikach uzupełniających, takich jak mediana wieku populacji.