Czytelnik zaznajomiony z literaturą dotyczącą borderline może dostrzec zgodność między niektórymi z naszych wyników MPD/DD Rorschach i typowymi cechami borderline. Przede wszystkim, obie grupy rozumują i postrzegają innych w nietypowy, ale nie psychotyczny sposób i wykazują pewne trudności w integracji afektu. Z drugiej strony, grupa MPD/DD wykazuje wiele cech, które zaprzeczają przewidywaniom, jakie można by wysnuć z perspektywy borderline i które potwierdzają twierdzenie Klufta, że większość tych pacjentów ma bardziej złożony i ustrukturyzowany system osobowości. Zamiast przyjmować zbyt uproszczone postawy, są oni raczej wyczuleni na subtelności doświadczenia. Ich ogólnie introwertywny styl osobowości odzwierciedla zdolność do internalizacji, ideacyjnej organizacji lęku, do przyjmowania analitycznego dystansu wobec siebie oraz do postrzegania i odnoszenia się do innych w sposób złożony i empatyczny. Wracając do naszej metafory odkrywcy, możemy stwierdzić, że koncepcja osobowości borderline daje nam zbyt szeroki i niewyraźny obraz terenu MPD/DD. Brakuje jej poziomu specyficzności potrzebnego do opisania zjawisk testowych, które pojawiają się na tych Rorschach MPD/DD. Specjalne instrukcje testowe, oceny zachowania pozatestowych zjawisk dysocjacyjnych oraz pytania dotyczące procesu posttestowego pozwalają nam dostrzec, że chociaż na poziomie brutto pewne podatności przypominają cechy charakterystyczne dla borderline, procesy leżące u podstaw tych zjawisk są całkiem odmienne. Co więcej, istnieją również nieoczekiwane obszary siły i dojrzałości. Wyniki te sugerują, że nie obserwujemy zatrzymania rozwoju, ale raczej widzimy oznaki tego, co psychologowie rozwojowi nazywają „dziwnym” rozwojem, tzn. nietypową ścieżką rozwoju, powstałą w wyniku niezwykłych interakcji ze światem. Być może duża część trudności w ustaleniu ważności kryteriów testowych BPD wynika z nieświadomego włączenia do tych badań pacjentów z ZD. Jeśli tak, to rozróżnienie między cechami testu borderline i dysocjacyjnego doprowadzi do dokładniejszych i bardziej wyrafinowanych badań obu grup. Koncepcja PTSD okazała się szczególnie użytecznym wymiarem dla wyjaśnienia zjawisk testowych MPD. W miarę jak będziemy dalej badać podobieństwa i różnice w obrębie kontinuum MPD/DD, interesujące będzie sprawdzenie, w jaki sposób nasilenie PTSD u tych pacjentów wiąże się z ich cechami osobowości, wzorcami objawów i odpowiedzią na leczenie. Siłą oceny psychologicznej od dawna jest jej zdolność do opisywania organizacji procesów psychologicznych w celu uzyskania szczegółowej wiedzy o jednostce. W związku z tym, w rękach dobrze wyszkolonych klinicystów, ocena psychologiczna jest jednym z najpotężniejszych narzędzi przewidywania długoterminowych wyników leczenia.(ABSTRACT TRUNCATED AT 400 WORDS)