Genetyka Parkinsona
Nieco ponad 20 lat temu naukowcy uważali, że choroba Parkinsona (PD) nie ma związku z genetyką. Obecnie naukowcy powiązali około 10 procent przypadków choroby Parkinsona z bezpośrednią przyczyną genetyczną. Ponadto, badania odkryły zmiany w około 80 lokalizacjach genetycznych, które wydają się wpływać na ryzyko zachorowania na Parkinsona. Chociaż jest to ogromny skok w naszym zrozumieniu choroby Parkinsona, wiemy, że jest jeszcze wiele do odkrycia na temat genów Parkinsona i ich roli w chorobie, co może pomóc nam w opracowaniu nowych metod leczenia i szybszych rezultatów.
Wiodące cele genetyczne
Geny są jak przepisy kulinarne, które tworzą białka komórkowe. Kiedy badacze zidentyfikują zmiany w genie związane z chorobą Parkinsona, opracowują strategię, aby dowiedzieć się jak najwięcej o genie, białku, które wytwarza i ścieżkach, w których działa. Naukowcy tworzą narzędzia badawcze, aby zbadać gen i jego białko. Szukają sposobów na zmierzenie aktywności białka. Rekrutują ludzi z mutacją, aby dowiedzieć się więcej o jej biologii i wyglądzie klinicznym. Wszystkie te kroki prowadzą ich w kierunku odkrycia docelowych leków i testowania nowych terapii, które mogłyby pomóc osobom cierpiącym na chorobę Parkinsona.
Dzisiaj w tej dziedzinie badanych jest wiele wiodących genów i ich białek:
SNCA (alfa-synukleina)
W 1997 roku badacze z National Institutes of Health dokonali pierwszego genetycznego powiązania z chorobą Parkinsona, odkrywając, że mutacje w genie SNCA były powszechne w kilku rodzinach, które miały wielu członków z chorobą Parkinsona. Choć mutacje w tym genie są rzadkie, pozwoliły nam uzyskać nieocenione informacje na temat choroby Parkinsona.
Gen SNCA nakazuje organizmowi wytwarzanie białka alfa-synukleiny, które z nieznanych jeszcze powodów zbija się w grudki w komórkach mózgowych osób z chorobą Parkinsona. Badania nad genem SNCA doprowadziły do zrozumienia, że dotyczy to prawie wszystkich osób z tą chorobą. Od tego czasu, alfa-synukleina stała się głównym celem nowych leków na Parkinsona.
Fundacja Michaela J. Foxa (MJFF) poczyniła znaczące inwestycje w badania mające na celu zrozumienie alfa-synukleiny i przełożenie tych odkryć na strategie terapeutyczne, które pozwolą na opracowanie leku na PD. Nasze obszary zainteresowania obejmują zrozumienie jej roli w chorobie Parkinsona, tworzenie testów do pomiaru stężenia alfa-synukleiny oraz wprowadzanie terapii do testów klinicznych. Obecnie w badaniach klinicznych znajduje się wiele metod leczenia alfa-synukleiny.
LRRK2 (białko LRRK2)
Kolejnym genem odgrywającym rolę w chorobie Parkinsona jest LRRK2, który odpowiada za jeden do dwóch procent wszystkich przypadków. U osób o określonym pochodzeniu etnicznym – Żydów aszkenazyjskich (wschodnioeuropejskich) i północnoafrykańskich Berberów – mutacje w genie LRRK2 stanowią znacznie większą liczbę przypadków niż w ogólnej populacji osób z PD. Mutacje w LRRK2 prowadzą do zbyt dużej aktywności białka LRRK2, choć ostatnie badania wskazują, że osoby bez mutacji również mogą mieć nadaktywność LRRK2.
Pierwsze badanie na ludziach leku na LRRK2 rozpoczęło się w 2017 roku. Innowacyjne podejście MJFF do łączenia grup badawczych na wczesnym etapie – dzielenie się zasobami i rozwiązywanie wspólnych problemów – było krytyczne dla tego postępu. Dziś Fundacja kontynuuje jednoczenie największych umysłów w tej dziedzinie w kierunku głębszego zrozumienia roli LRRK2 w chorobie Parkinsona i nowych terapii.
GBA (GCase)
Mutacje w genie glukocerebrozydazy beta (GBA) są najczęstszą z obecnie znanych mutacji genetycznych PD, a także częściej występują u osób pochodzenia żydowskiego aszkenazyjskiego. Mutacje GBA zwiększają ryzyko zachorowania na chorobę Parkinsona, ale w mniejszym stopniu niż mutacje w SNCA lub LRRK2. Gen GBA reguluje produkcję białka glukocerebrozydazy (GCase), a mutacje wiążą się z niewystarczającą aktywnością GCase.
Fundacja Michaela J. Foxa od dawna wspiera prace nad GBA. Wśród wielu inwestycji, prowadzone przez MJFF przełomowe badanie Parkinson’s Progression Markers Initiative (PPMI) rekrutuje i śledzi osoby z mutacją GBA (z PD lub bez), aby dowiedzieć się więcej o tym, jak rozwija się choroba Parkinsona w tej populacji. (PPMI śledzi również nosicieli mutacji SNCA i LRRK2.)
PRKN (Parkin)
Powszechnym genetycznym czynnikiem przyczyniającym się do wystąpienia choroby Parkinsona o młodym początku (zdiagnozowanej przed 50 rokiem życia) jest mutacja w genie PRKN, który wytwarza białko parkin. Naukowcy uważają, że białko parkin odgrywa rolę w recyklingu mitochondriów, czyli „elektrowni” komórek. W tej samej ścieżce z parkiną znajduje się PINK1 – kolejny cel, w którym naukowcy mogą interweniować, aby zwiększyć aktywność parkiny.
MJFF wspiera rosnącą bazę badań nad PRKN, parkiną i PINK1. Nasza strategia obejmuje finansowanie nowych i zróżnicowanych metod leczenia oraz ustalanie ich bezpieczeństwa; tworzenie narzędzi do pomiaru parkiny i PINK1; oraz poszerzanie biologicznego zrozumienia dysfunkcji PRKN.
Genetyczne ryzyko choroby Parkinsona
Jeśli masz mutację genetyczną związaną z chorobą Parkinsona, czy zachorujesz na tę chorobę? Niekoniecznie. Niektóre mutacje niosą ze sobą większe ryzyko, ale żadna nie daje 100 procent szans na rozwój choroby Parkinsona. Istnieje wiele genów ryzyka zachorowania na Parkinsona, w których mutacja oznacza bardzo małe zwiększenie prawdopodobieństwa zachorowania na Parkinsona. Naukowcy poszukują innych czynników (na przykład czynników środowiskowych lub innych mutacji genetycznych), które albo popychają osobę z mutacją genu do zachorowania na Parkinsona, albo chronią ją przed nim. Twój lekarz i/lub doradca genetyczny może omówić ryzyko związane z różnymi genami choroby Parkinsona oraz to, co Twoje wyniki mogą oznaczać dla Ciebie i Twoich bliskich.
Wspomaganie wysiłków badawczych
Osoby z chorobą Parkinsona i ich bliscy mają do odegrania krytyczną rolę w dążeniu do uzyskania leku poprzez poddanie się badaniom genetycznym i udział w badaniach klinicznych. Poznanie swojego statusu genetycznego jest osobistym wyborem dokonywanym w rozmowie z najbliższymi. Jeśli zdecydujesz się na badania genetyczne, podzielenie się swoimi informacjami (pozbawionymi danych osobowych) z badaczami może pomóc w odkryciu większej ilości powiązań genetycznych z chorobą Parkinsona oraz w opracowaniu terapii spowalniających lub zatrzymujących postęp choroby.
Fundacja Michaela J. Foxa finansuje liczne badania, aby przyspieszyć odkrycia i stać się częścią rewolucji genetycznej w badaniach nad chorobą Parkinsona. Inicjatywa Parkinson’s Progression Markers Initiative objęła osoby z mutacją GBA lub LRRK2.
Dzięki współpracy z firmą 23andMe, osoby z chorobą Parkinsona, które dołączą do Fox Insight, mogą bezpłatnie uzyskać dostęp do usługi 23andMe Health + Ancestry Service i dodać swoje informacje genetyczne do badania.