DEKONSTRUKCJA Co to jest?
Dekonstrukcja: Szkoła filozoficzna, która powstała we Francji pod koniec lat 60. XX wieku, wywarła ogromny wpływ na krytykę anglo-amerykańską. Dekonstrukcja, będąca w dużej mierze dziełem jej głównego zwolennika Jacques’a Derridy, podważa zachodnią tradycję metafizyczną. Stanowi ona złożoną odpowiedź na różne ruchy teoretyczne i filozoficzne XX wieku, przede wszystkim na fenomenologię Husserlego, strukturalizm Saussure’a i francuski strukturalizm oraz psychoanalizę Freuda i Lacana.
Dekonstrukcja: Termin ten oznacza szczególny rodzaj praktyki czytania, a tym samym metodę krytyki i sposób analitycznego dociekania. Barbara Johnson w swojej książce The Critical Difference (1981) wyjaśnia ten termin: „Dekonstrukcja nie jest jednak synonimem „destrukcji”. W rzeczywistości jest ona znacznie bliższa pierwotnemu znaczeniu samego słowa „analiza”, które etymologicznie oznacza „cofać” – co jest wirtualnym synonimem „de-konstrukcji”. … Jeśli cokolwiek zostaje zniszczone w lekturze dekonstruktywistycznej, to nie tekst, lecz roszczenie do jednoznacznej dominacji jednego sposobu oznaczania nad drugim. Lektura dekonstruktywistyczna to lektura, która analizuje specyfikę krytycznej różnicy tekstu w stosunku do samego siebie.”
. Dekonstrukcja: Szkoła filozofii i krytyki literackiej wyrosła na gruncie pism francuskiego filozofa Jacques’a Derridy i belgijsko-północnoamerykańskiego krytyka literackiego Paula De Mana. Dekonstrukcję można chyba najlepiej opisać jako teorię lektury, której celem jest podważenie logiki opozycji w tekstach.
Dekonstrukcja: Rzadko która teoria krytyczna przyciąga taką grozę i histerię, jaką wzbudziła dekonstrukcja od czasu jej powstania w 1967 roku.
„Dekonstrukcja” jako włączona bez znaczenia do języka potocznego, kojarzona z „grunge’em”
…Myślimy, że mówimy dzisiejszym angielskim lub francuskim. Ale nasz dzisiejszy angielski czy francuski język jest wczorajszy i gdzie indziej. Cudem jest to, że język nie został odcięty od swoich archaicznych korzeni – nawet jeśli my nie pamiętamy, nasz język pamięta, a to, co mówimy, zaczęło być mówione trzy tysiące lat temu. I odwrotnie, język wcielił w nasze czasy, zanim jeszcze się zorientowaliśmy, najnowsze elementy, cząstki językowe i semantyczne, rozdmuchane przez współczesne wiatry.
Oto przykład, który uważam za wspaniały i komiczny, wspaniale komiczny i komicznie wspaniały, zaczerpnięty z amerykańskiego czasopisma przeznaczonego dla publiczności z kwietnia 1993 roku. Jest to początek ilustrowanego artykułu o modzie:
Dekonstrukcja może być ulubieńcem Europy, ale w Stanach Zjednoczonych jest to rzecz, którą się kocha i nienawidzi. W Nowym Jorku wspomnienia są nie tylko krótkie, ale i całkowicie wybiórcze. Grunge – tak zwana rewolucja w modzie, która w ciągu ostatnich sześciu miesięcy zapoczątkowała tysiące nagłówków – na amerykańskich kolekcjach w zeszłym tygodniu wydawała się nigdy nie mieć miejsca.
Tutaj, w tych kilku linijkach, skarby wyrwane z najszlachetniejszych, najbardziej wyszukanych, najbardziej złożonych myśli i dyskursów naszego wieku i XVI wieku niepostrzeżenie dotykają się i są wymieniane.
Tutaj „dekonstrukcja” (choć czy kobieta, która idzie kupić sukienkę, wie, co to jest?) stała się terminem, który nadaje „komercyjny” znak, nadwyżkę wartości „modernizmu” w dziedzinach zupełnie nieprzewidzianych przez autora myślenia o dekonstrukcji. Oto słowo wywodzące się z filozoficznego myślenia Derridy, które nie rezyduje już w filozofii, ale „wypuszcza na rynek” produkty mody, artykuły łazienkowe, sprzęt sportowy, postawy polityczne. Krótko mówiąc, słowo, które opuściwszy swój rodzimy brzeg, krąży odtąd w krwiobiegu świata.
I tak oto to magiczne słowo, które stało się banalne, spotyka (czy wie?) inną formułę, równie magiczną i równie banalną, tę sprzed wieków, która pod obłąkańczą postacią pobrzmiewa w cytowanej frazie: Rewolucja, która zapoczątkowała tysiąc nagłówków. Tym, co powraca tu w modnej szacie, jest piękna Helen Marlowe’a…
Teoria dekonstrukcjonizmu Richarda Rorty’ego. Wyciąg z The Cambridge History of Literary Criticism — vol.8 From Formalism to Poststructuralism. Cambridge University Press, 1995. Dekonstrukcja w Encyclopaedia Britannica Online.