Podsumowanie
Raskolnikow, były student, żyje w biedzie i chaosie w Petersburgu. Postanawia – kierując się sprzecznymi teoriami, w tym moralnością utylitarną i przekonaniem, że ludzie niezwykli mają „prawo do przekroczenia” – zamordować Alonę Iwanowną, starszą lombardkę. W czasie, gdy on szpera w dobytku Alony, przyjeżdża jej przyrodnia siostra Lizawieta, którą również zabija. W międzyczasie zaprzyjaźnia się z alkoholikiem, Marmieładowem, którego córka Sonia została zmuszona do prostytucji, by utrzymać rodzinę. W jego życie wkracza również stary przyjaciel, Razumichin, zaniepokojony jego dziwnym zachowaniem. Ponadto do Petersburga przyjeżdża z matką siostra Raskolnikowa, Dunia, która porzuciła pracę guwernantki u Swidrygajłowa z powodu jego niestosownych zalotów. Dunya zamierza poślubić człowieka o nazwisku Luzhin, aby poprawić ich pozycję finansową i społeczną.
Narracja podąża za zwrotami emocji Raskolnikowa i rozwija jego walkę z sumieniem i zaciskającą się pętlą podejrzeń. Przez większą część opowiadania jest chory i z gniewem odrzuca próby pomocy podejmowane przez rodzinę i Razumichina. Kiedy Marmieładow zostaje przejechany przez powóz i umiera, Raskolnikow daje Sonii i rodzinie pieniądze na jego pogrzeb. Zabrania Duni wyjść za mąż za nadętego Łużyna, który obraża Duni do tego stopnia, że zrywa ona zaręczyny. Raskolnikow kilkakrotnie odwiedza Sonię, ale zachowuje się w sposób tak niestabilny, że ta jest przerażona. Kiedy wydaje się, że prowadzący śledztwo w sprawie morderstwa Porfiry jest bliski postawienia Raskolnikowowi zarzutów, inny mężczyzna przyznaje się do winy. Na kolacji żałobnej dla Marmieładowa Łużyn fałszywie oskarża Sonię o kradzież, a Raskolnikow wyjaśnia, dlaczego miałby coś takiego zrobić. Później mówi Sonii, że to on zamordował obie kobiety. Swidrygajłow podsłuchuje to wyznanie, a następnie wykorzystuje tę wiedzę, by szantażem zmusić Dunię do zaakceptowania go, ale kiedy staje się jasne, że ona nigdy go nie pokocha, zabija się.
W końcu Raskolnikow oddaje się w ręce sprawiedliwości. Zostaje skazany na osiem lat ciężkich robót na Syberii. Sonia jedzie za nim na Syberię i odwiedza go przy każdej okazji. Dunya wychodzi za mąż za Razumichina. Raskolnikow nie żałuje popełnionych morderstw i nadal emocjonalnie zamyka się na Sonię i innych więźniów. Jednak po chorobie w końcu uświadamia sobie, że szczęścia nie da się osiągnąć za pomocą racjonalnego planu istnienia, ale trzeba na nie zapracować cierpieniem. Wtedy jest w stanie zaakceptować i odwzajemnić miłość Sonii.
Wykup subskrypcję Britannica Premium i uzyskaj dostęp do ekskluzywnych treści.