Wybitna Wartość Uniwersalna
Krótka synteza
Katedra Notre-Dame de Chartres, położona w regionie Centre-Val-de-Loire, jest jednym z najbardziej autentycznych i kompletnych dzieł architektury sakralnej z początku XIII wieku. To był celem pielgrzymki poświęconej Maryi Panny, wśród najbardziej popularnych w całym średniowiecznym chrześcijaństwie zachodnim. Ze względu na jedność jego architektury i dekoracji, w wyniku badań pierwszej epoki gotyku, jego ogromny wpływ na sztukę chrześcijaństwa średniowiecza, Katedra w Chartres wydaje się istotnym punktem orientacyjnym w historii architektury średniowiecznej. Wybitny zespół witraże, monumentalne rzeźby z 12 i 13 wieku i malowane dekoracje cudownie zachowane od spustoszenia ludzkości i czasu, Chartres zrobić jeden z najbardziej godne podziwu i najlepiej zachowanych przykładów sztuki gotyckiej.
Zachodnia fasada zbudowana około połowy XII wieku, z trzema portalami, których przęsła zdobią kolumny posągowe (Portail Royal), dwiema wieżami, południową iglicą i trzema dużymi, nieporównywalnymi witrażami, stanowią autentyczny i kompletny przykład, który pozostał nam po tej sztuce stworzonej w St Denis, a która wyznaczyła początek oryginalnego sposobu ekspresji plastycznej, znanego jako styl gotycki.
Nieco później, nawa i chór, przebudowane w 1194 roku, po raz pierwszy zrealizowały formułę architektoniczną, która będzie szeroko stosowana przez cały XIII wiek.
Monumentalne rzeźby katedry w Chartres są cenione zarówno za ich obfitość, jak i jakość: wielkie zespoły, płaskorzeźby i posągi, z Portyku Królewskiego przy wejściu do nawy, sześć portali i dwie kruchty z 1210 roku przy północnym i południowym wejściu do transeptu, oferują kompletną panoramę rzeźby gotyckiej od momentu, kiedy oderwała się ona od tradycji romańskich, by osiągnąć subtelną równowagę idealizmu i realizmu, która charakteryzuje jej apogeum. W tej katedrze, siedzibie renomowanej szkoły, mistrzostwo techniczne i artystyczne służyło wysoko rozwiniętej nauce ikonograficznej.
Wreszcie, katedra w Chartres zachowała prawie całkowicie swój jednorodny wystrój witraży wykonanych między około 1210 a 1250 rokiem. Do tego należy dodać trzy witraże z XII wieku nad Portykiem Królewskim i wielkie róże z XIII wieku na trzech fasadach: od zachodu Sąd Ostateczny; od północy Gloryfikacja Dziewicy; od południa Gloryfikacja Chrystusa.
Kryterium (i): Katedra w Chartres, zbudowana dość szybko i niemal jednym krokiem, dzięki jedności swojej architektury i dekoracji witrażowej, rzeźbiarskiej i malarskiej, stanowi kompletny i udoskonalony wyraz jednego z najbardziej charakterystycznych aspektów sztuki średniowiecznej.
Kryterium (ii): Katedra w Chartres wywarła znaczący wpływ na rozwój sztuki gotyckiej we Francji i poza nią. Architekci katedr w Reims, Amiens i Beauvais tylko wzbogacili podstawowy projekt Chartres, który był naśladowany w Kolonii w Niemczech, Westminister w Anglii i Leon w Hiszpanii. W dziedzinie witrażownictwa wpływ warsztatu z Chartres sięgał szeroko od Bourges, Sens, Le Mans, Tours, Poitiers, Rouen, Canterbury, poprzez rozpowszechnianie lub dyfuzję dzieł.
Kryterium (iv): Katedra w Chartres jest zarówno symbolem, jak i podstawowym typem budowli. Jest to najbardziej wymowny przykład, jaki można wybrać, aby zdefiniować kulturową, społeczną i estetyczną rzeczywistość katedry gotyckiej.
Integralność
Katedra w Chartres była uważana za modelową od czasu jej budowy, ze względu na nowość i doskonałość przyjętych elementów technicznych i estetycznych. Wszystkie elementy, które uczyniły z niej architektoniczny punkt odniesienia, w szczególności nawa główna i chór, pozostają nienaruszone.
Zdobienia rzeźbiarskie (portale i elementy parawanu) oferują pełną panoramę stylu gotyckiego. Katedra zachowała również wybitne witraże z połowy XII wieku oraz prawie cały jednorodny wystrój witrażowy, który stanowi największy zespół witraży z pierwszej połowy XIII wieku. Wreszcie, renowacja wnętrza ujawniła malowany wystrój z XIII wieku, stanowiący prawie w całości zachowane dzieło z kamienia łamanego.
Późniejsze uzupełnienia z końca epoki gotyku (kaplica Vendôme, iglica północno-zachodnia, pawilon zegarowy), renesansu (krużganek chóru), epoki klasycznej (rozbudowa chóru Victor Louis), epoki przemysłowej (konstrukcja żelazna Emile Martin) i współczesnej (tworzenie witraży) nie zmieniły czystości zespołu.
Katedra w Chartres zajmuje niezwykłe miejsce na Równinie Beauce. Jej sylwetka, widoczna na ponad 25 km wokół, stanowi szczególnie wyraźny znak w krajobrazie. Prawdziwy punkt spotkania, emblematycznie potwierdzając niezwykłą relację utrzymywaną przez dzieło architektoniczne z otaczającym go terenem, to postrzeganie katedry „między niebem a ziemią” zostało przywołane przez wielu ilustrowanych artystów i pisarzy.
Autentyczność
Katedra w Chartres prezentuje wyjątkową autentyczność, zarówno poprzez swoją strukturę, jak i wystrój, zwłaszcza portale i ich dekorację rzeźbiarską, która uległa niewielkim zmianom, oraz wyjątkowy zespół witraży z XIII wieku, które są przedmiotem stałych zabiegów konserwatorskich i znajdują się obecnie w doskonałym stanie zachowania. Jedynymi ważnymi zmianami, jakie przeszła budowla, jest rozbiórka zasłony w XVII wieku i pożar dachu w 1836 roku. Konstrukcja metalowa, wzniesiona w 1837 roku w celu zastąpienia dachu, jest godnym uwagi elementem z XIX wieku, który w pełni uczestniczy w wartości gmachu.
Wymagania dotyczące ochrony i zarządzania
Własność państwa, Katedra w Chartres jest wpisana na listę zabytków w całości od 1862 roku. Jako taka, korzysta z działań konserwatorskich finansowanych i bezpośrednio wdrażanych przez Ministerstwo Kultury i Komunikacji. Jest ona włączona do wybitnego dziedzictwa miasta Chartres z obowiązującym planem ochrony i rozwoju. Prawnie uznany za budynek katolicki, nie może być wykorzystywany do innych celów kultowych.
Zarządzanie nieruchomością jest zapewnione przez państwo, władze religijne, Krajowe Centrum Zabytków i miasto Chartres. Znaczący przepływ zwiedzających w tym gęstym środowisku miejskim nie wpływa negatywnie na integralność i autentyczność nieruchomości dzięki skutecznej koordynacji wszystkich tych podmiotów. Jednakże związek pomiędzy katedrą a jej krajobrazem stał się obecnie wrażliwy w obliczu presji rozwoju.
Po wprowadzeniu plan zarządzania wpisze wymiar krajobrazowy katedry w narzędzia planowania terytorialnego.