Ludzie tubylczy w Gwatemali
Gwatemala jest domem dla 24 grup etnicznych. Mimo, że rząd Gwatemali przyjął Deklarację Praw Ludów Tubylczych ONZ, ludność tubylcza w kraju nadal boryka się z wieloma wyzwaniami, zwłaszcza w zakresie udziału w życiu politycznym, zdrowia, zatrudnienia, dochodów, mieszkań i edukacji.
Ludność tubylcza w Gwatemali
Gwatemala jest szacowana na 6 milionów rdzennych mieszkańców. Oficjalny spis ludności z 2002 roku szacuje, że 45% populacji to rdzenni mieszkańcy, ale alternatywne raporty wskazują na liczbę bliższą 60%.
Główne grupy etniczne to Achi', Akateco, Awakateco, Chalchiteco, Ch’orti', Chuj, Itza', Ixil, Jacalteco, Kaqchikel, K’iche', Mam, Mopan, Poqomam, Poqomchi', Q’anjob’al, Q’eqchi', Sakapulteco, Sipakapense, Tektiteko, Tz’utujil, Uspanteko, Xinka i Garífuna.
W kraju nadal brakuje zróżnicowanej bazy statystycznej dotyczącej ludności rdzennej, zwłaszcza kobiet rdzennych, ale powszechnie wiadomo, że istnieją dysproporcje między ludnością rdzenną i nierdzenną w zatrudnieniu, dochodach, zdrowiu i edukacji.
Statystyki wyraźnie wskazują na utrzymujący się rasizm i dyskryminację ludności rdzennej. Mimo że stanowią oni ponad połowę ludności i aktywnie uczestniczą w gospodarce kraju, ich udział w życiu politycznym nie jest sprawiedliwie odzwierciedlony.
Główne wyzwania dla rdzennych mieszkańców Gwatemali
Jedna z głównych walk ludności rdzennej w Gwatemali dotyczy udziału w życiu politycznym. System wyborczy jest definiowany przez wykluczenie ludności rdzennej, a oni sami uczestniczą przede wszystkim jako wyborcy, a nie jako kandydaci z realną możliwością bycia wybranym.
W odniesieniu do zdrowia, zatrudnienia, dochodów, mieszkań i edukacji, istnieje ogromna dysproporcja między ludnością rdzenną a resztą populacji. Oficjalne dane wskazują, że skrajne ubóstwo dotyka 21,8% ludności rdzennej, w porównaniu do 7,4% ludności nierodzimej. Pomimo skali problemu, państwo nie opracowało żadnych konkretnych strategii, aby zmienić ten stan rzeczy.
Inne wyzwanie dla rdzennych mieszkańców Gwatemali wiąże się z brakiem ustawy wodnej. Wykorzystanie, zarządzanie i ochrona wody nie są oficjalnie uregulowane, co wykorzystują prywatne firmy, nie płacąc za zużycie wody, nie przyczyniając się do jej ochrony i nie ponosząc odpowiedzialności za zanieczyszczenia spowodowane zrzutami odpadów. Większość obszarów zasilania wód gruntowych znajduje się na terytoriach tubylczych, a dotknięci tym problemem rdzenni mieszkańcy nie otrzymują żadnego wsparcia ze strony państwa ani użytkowników wody w celu ochrony warstw wodonośnych. Kilka społeczności domagało się od państwa rozpoczęcia szerokiej dyskusji nad projektem ustawy wodnej, ale ich żądania nie zostały jeszcze spełnione.
Po tymczasowej ochronie społeczności ludu Q’eqchi poprzez sprzeciw wobec budowy dwóch projektów hydroelektrycznych finansowanych ze środków międzynarodowych na ich terytorium, Sąd Konstytucyjny wydał w końcu ostateczny wyrok, który zatwierdza kontynuację projektów i zmusza rząd do sformułowania i zatwierdzenia rozporządzenia normującego przeprowadzanie konsultacji społecznych. Organizacje tubylcze i społeczne wyraziły swój sprzeciw. Orzeczenie to narusza prawa ludów tubylczych, Konwencję ILO 169 oraz prawo samego kraju, ponieważ konsultacje społeczne nie wymagają żadnych regulacji i muszą być prowadzone zgodnie z mechanizmami ludów tubylczych.
Potencjalny postęp dla ludów tubylczych Gwatemali
W 2016 roku, 34 lata po popełnieniu zbrodni, grupa oficerów armii została skazana na 120 i 240 lat więzienia za zgwałcenie 15 kobiet Majów Q’eqchi i zmuszenie ich do seksualnego niewolnictwa. Sprawa ta stanowi precedens na skalę światową, ponieważ po raz pierwszy zbrodnia wykorzystania seksualnego podczas konfliktu zbrojnego została osądzona w tym samym kraju, w którym została popełniona. Jednak inne przypadki przestępstw popełnionych przez wojsko na ludności tubylczej podczas zbrojnego konfliktu wewnętrznego pozostają bezkarne.