Powikłane zakażenia układu moczowego (UTI) są częste, od 40 do 50 procent kobiet zgłasza co najmniej jedno UTI w ciągu życia. Niepowikłane zakażenia układu moczowego zwykle występują w drogach moczowych, które są funkcjonalnie i strukturalnie normalne. Powikłane zakażenia układu moczowego występują u mężczyzn, osób starszych, kobiet w ciąży i pacjentów z cewnikiem założonym na stałe lub z anatomicznymi i czynnościowymi nieprawidłowościami układu moczowego. Jancel i Dudas omawiają profilaktykę i leczenie niepowikłanego zapalenia pęcherza moczowego.
Niepowikłane zakażenia są na ogół łagodne, ale jeśli nie są leczone, mogą przeszkadzać w codziennym życiu. U zdrowych kobiet długotrwałe działania niepożądane występują rzadko. Aż 80 procent zakażeń wywołują bakterie Escherichia coli, a Staphylococcus saprophyticus stanowi kolejne 5 do 15 procent. Niewielką liczbę zakażeń wywołują Enterokoki, Klebsiella species i Proteus mirabilis. Antybiotyki, które są najbardziej przydatne w leczeniu niepowikłanego zapalenia pęcherza moczowego są dobrze tolerowane, obejmują oczekiwane uropatogeny i mają korzystne profile farmakokinetyczne. Najlepiej tolerowane są antybiotyki, takie jak trimetoprim-sulfametoksazol (TMP-SMX) lub fluorochinolony, które mają niewielki wpływ na florę bakteryjną pochwy i kału.
Ważne jest, aby lekarze znali lokalne wzorce oporności, ponieważ większość niepowikłanych UTI jest leczona empirycznie. Oporność na TMP-SMX, ampicylinę i cefalosporyny pierwszej generacji wzrasta w niektórych społecznościach. W 1998 roku oporność na E. coli była dwukrotnie częstsza w zachodniej części Stanów Zjednoczonych niż w północno-wschodniej. Terapia empiryczna jest prawdopodobnie przydatna tylko w społecznościach, w których wskaźniki oporności są mniejsze niż 10 do 20 procent.
Poza wzorcami oporności, wybór antybiotyku powinien uwzględniać historię alergii pacjenta, koszt i tolerancję leku oraz wcześniejsze stosowanie antybiotyków. TMP-SMX jest standardem w leczeniu UTI; pacjenci uczuleni na sulfę mogą przyjmować sam trimetoprim, uzyskując podobny odsetek wyleczeń. Działania niepożądane obejmują wysypkę skórną, nudności i wymioty. Pacjenci przyjmujący jednocześnie sulfonylomoczniki wymagają monitorowania stężenia glukozy ze względu na nasilone działanie obniżające stężenie glukozy preparatu TMP-SMX. Należy unikać stosowania leku TMP-SMX u pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby.
Fluorochinolony (np. cyprofloksacyna i lewofloksacyna) zapewniają dobre zabezpieczenie przed częstymi uropatogenami i powodują minimalne działania niepożądane. Fluorochinolony nie powinny być przyjmowane z produktami zawierającymi kationy, ponieważ wchłanianie fluorochinolonów będzie zmniejszone. Kobiety w ciąży lub karmiące piersią również powinny unikać tych antybiotyków.
Antybiotyki beta-laktamowe nie są już przydatne jako leki pierwszego rzutu w leczeniu UTI ze względu na zwiększoną oporność i większą częstość nawrotów w porównaniu z innymi lekami; mogą być jednak przydatne, jeśli posiew moczu wskazuje na wrażliwość. Cefalosporyny trzeciej generacji (np. cefiksym i cefpodoksym) mają niższy wskaźnik oporności i dłuższy okres półtrwania, co pozwala na rzadsze dawkowanie. Do najczęstszych działań niepożądanych beta-laktamów należą wysypka, nudności, bóle brzucha, wymioty i bóle głowy.
Nitrofurantoina może być stosowana u pacjentów z prawidłową czynnością nerek. Działania niepożądane są rzadkie, ale mogą obejmować złe samopoczucie, kaszel i duszność. Przy długotrwałym stosowaniu rzadko może wystąpić zwłóknienie płuc. Fosfomycyna jest stosowana jako lek w pojedynczej dawce, który jest na ogół dobrze tolerowany, ale może powodować biegunkę, nudności, wymioty lub dyskomfort w przełyku. Antybiotyki i informacje dotyczące dawkowania w leczeniu UTI są wymienione w (patrz załączona tabela).
Wyświetl/Wydrukuj tabelę
Antybiotykoterapia zakażeń układu moczowego
.
Lek | Dawkowanie (mg) | Częstotliwość | Czas trwania (dni) | Koszt* | ||
---|---|---|---|---|---|---|
Sulfonamidy |
||||||
TMP-.SMX |
160/800† |
Dwa razy na dobę |
$ 6.30 to 8.80 |
|||
TMP |
Dwa razy na dobę |
0.90 do 1.40 |
||||
Fluorochinolony |
||||||
Norfloksacyna |
Dwa razy dziennie |
|||||
Ciprofloksacyna |
100 do 250 |
Dwa razy na dobę |
17.20 do 25.00 |
|||
Lewofloksacyna |
250 do. 500 |
Daily |
21.90 do 25.60 |
|||
Makrokryształy nitrofurantoiny |
||||||
Makrodantyna |
Cztery razy na dobę |
|||||
Macrobid |
Dwa razy dziennie |
|||||
Beta-laktamy |
||||||
Cefpodoxime |
Dwa razy na dobę |
|||||
Cefixime |
Daily |
|||||
Cephalexin |
250 do 500 |
Cztery razy na dobę |
6.40 do 11.50 |
|||
Amoksycylina |
250 do 500 |
Trzy razy na dobę |
2.10 do 3.50 |
|||
Różne |
||||||
Fosfomycyna |
3,000 (3 g) |
Daily |
TMP-..SMX = trimetoprim-sulfametoksazol; TMP = trimetoprim.
*-Koszt pełnego kursu terapii, na podstawie średnich cen hurtowych w 2001 r.
†-Jedna tabletka o podwójnej mocy.
Przedrukowano za zgodą Jancel T, Dudas V. Management of uncomplicated urinary tract infections. West J Med 2002;176:52.
Antybiotykoterapia zakażeń układu moczowego
Lek | Dawkowanie (mg) | Częstotliwość | Czas trwania (dni) | Koszt* |
---|---|---|---|---|
Sulfonamidy |
||||
TMP-.SMX |
160/800† |
Dwa razy na dobę |
$ 6.30 to 8.80 |
|
TMP |
Dwa razy na dobę |
0.90 do 1.40 |
||
Fluorochinolony |
||||
Norfloksacyna |
Dwa razy dziennie |
|||
Ciprofloksacyna |
100 do 250 |
Dwa razy na dobę |
17.20 do 25.00 |
|
Lewofloksacyna |
250 do. 500 |
Daily |
21.90 do 25.60 |
|
Makrokryształy nitrofurantoiny |
||||
Makrodantyna |
Cztery razy na dobę |
|||
Macrobid |
Dwa razy dziennie |
|||
Beta-laktamy |
||||
Cefpodoxime |
Dwa razy na dobę |
|||
Cefixime |
Daily |
|||
Cephalexin |
250 do 500 |
Cztery razy na dobę |
6.40 do 11.50 |
|
Amoksycylina |
250 do 500 |
Trzy razy na dobę |
2.10 do 3.50 |
|
Różne |
||||
Fosfomycyna |
3,000 (3 g) |
Daily |
TMP-SMX = trimetoprim-sulfametoksazol; TMP = trimetoprim.
*-Koszt pełnego kursu terapii, na podstawie średnich cen hurtowych w 2001 r.
†-Jedna tabletka o podwójnej mocy.
Przedrukowano za zgodą Jancel T, Dudas V. Management of uncomplicated urinary tract infections. West J Med 2002;176:52.
Chociaż terapia pojedynczymi dawkami z zastosowaniem betalaktamów, TMP-SMX, trimetoprimu i fluorochinolonów charakteryzuje się wysokim odsetkiem wyleczeń, to jednak terapia pojedynczymi dawkami wiąże się z wysokim odsetkiem nawrotów w ciągu sześciu tygodni od rozpoczęcia leczenia. Ponowne zakażenie może pochodzić od organizmów pozostających w okolicy krocza. Wielodniowe schematy są uważane za bardziej skuteczne, chociaż schematy jednodawkowe są łatwiejsze w użyciu i ogólnie lepiej tolerowane. Krótka terapia z zastosowaniem trzydniowych antybiotyków wydaje się zapewniać podobne wskaźniki eradykacji przy mniejszej liczbie działań niepożądanych niż w przypadku siedmio- lub dziesięciodniowego kursu. Do pacjentów, u których dłuższa terapia może przynieść korzyści, należą kobiety w ciąży, chore na cukrzycę lub z objawami ze strony układu moczowego w wywiadzie.
Pacjentom z nawracającymi zakażeniami układu moczowego można zaproponować ciągłą profilaktykę antybiotykową małymi dawkami, leczenie inicjowane przez pacjenta lub profilaktykę postkoitalną stosowaną w ciągu dwóch godzin od stosunku płciowego, jeśli zakażenie jest związane z aktywnością seksualną. Przed rozpoczęciem terapii profilaktycznej wskazane jest wykonanie posiewu moczu w celu określenia wrażliwości patogenu. U młodszych kobiet skuteczna może być terapia inicjowana przez pacjenta z zastosowaniem krótkiego kursu antybiotyków.
Autorzy stwierdzają, że TMP-SMX i fluorochinolony (gdy oporność na TMP-SMX jest większa niż 10-20%) są użytecznymi lekami pierwszego rzutu w niepowikłanym zapaleniu pęcherza moczowego. Inne opcje obejmują siedmiodniowy kurs nitrofurantoiny lub pojedynczą dawkę fosfomycyny.