Opis
Atest anty-Factor Xa jest przeznaczony do pomiaru poziomu heparyny (UH i LMWH) w osoczu oraz do monitorowania terapii przeciwzakrzepowej. Heparyna jest mieszaniną ujemnie naładowanych glikozaminoglikanów (siarczanowanych mukopolisacharydów), które mają właściwości przeciwzakrzepowe dzięki interakcji z naturalnym antykoagulantem – antytrombiną. Interakcja ta prowadzi do zmiany konformacyjnej antytrombiny, co kilkakrotnie wydłuża czas jej działania przeciwzakrzepowego. Działanie przeciwzakrzepowe antytrombiny wynika z inaktywacji przez nią niektórych czynników krzepnięcia, przede wszystkim IIa i Xa, na drodze rozszczepienia enzymatycznego (proteaza serynowa).
Dostępne są dwa preparaty heparyny – UH i LMWH.
UH zawiera cząsteczki heparyny o szerokim zakresie masy cząsteczkowej (3 000-30 000 Daltonów).
LMWH jest przygotowywana z UH poprzez filtrację i enzymatyczną lub chemiczną depolimeryzację. LMWH zawiera tylko polimery o mniejszej masie cząsteczkowej (średnia masa cząsteczkowa 5000 Daltonów, co w przybliżeniu odpowiada polimerom 17-18 monosacharydów, w tym specyficznej sekwencji pentasacharydowej wymaganej do wiązania się z antytrombiną). Podczas gdy specyficzne wiązanie LMWH (specyficzny pentasacharyd) z antytrombiną jest wystarczające do inaktywacji czynnika Xa, niespecyficzne wiązanie dłuższych łańcuchów polisacharydowych (>18 monosacharydów) jest wymagane do inaktywacji trombiny. Dlatego LMWH bardziej specyficznie hamuje krzepnięcie poprzez inaktywację czynnika Xa niż UH. LMWH hamuje również trombinę (czynnik IIa); zależy to jednak od proporcji składników o większej masie cząsteczkowej.
Wskazania/Zastosowania
Metoda oznaczania czynnika Xa jest wskazana do monitorowania działania antykoagulantów. Monitorowanie terapii przeciwzakrzepowej jest wymagane w przypadku podawania dożylnego, ale nie jest konieczne w przypadku terapii podskórnej.
W przypadku monitorowania LMWH, test anty-Xa odgrywa istotną rolę, ponieważ jest to jedyny test oferowany do tego celu, gdyż LMWH ma minimalny wpływ na PTT. Ponadto, oznaczenie anty-Xa jest najdokładniejszą metodą monitorowania UH, szczególnie w obecności krążącego inhibitora lub gdy wyjściowy PTT jest już wydłużony (jak w niedoborze czynnika XII).
Heparyna niefrakcjonowana
Odpowiedź przeciwzakrzepowa heparyny jest mniej przewidywalna niż w przypadku LMWH (niespecyficzne wiązanie z białkami osocza, komórkami śródbłonka i monocytami). Monitorowanie jest wskazane w przypadku podawania dawek większych niż profilaktyczne.
Heparyna drobnocząsteczkowa
Odpowiedź przeciwzakrzepowa w przypadku LMWH jest bardziej przewidywalna niż w przypadku heparyny (mniejsze wiązanie niespecyficzne). Monitorowanie jest wskazane, jeśli LMWH jest podawana pacjentom z zaburzeniami czynności nerek, pacjentom ze skrajną masą ciała, niemowlętom, kobietom w ciąży lub pacjentom z wysokim ryzykiem zakrzepicy/krwawienia, a także jeśli jest stosowana przez dłuższy czas.
Uwagi
Jeżeli próbka pobrana do badania jest hemolizowana, zażółcona lub lipemiczna, należy interpretować wyniki z ostrożnością. Hemoliza, bilirubina i lipidy mogą zakłócać wynik testu chromogenicznego.
Metoda anty-Xa jest odpowiednia do monitorowania fondaparynuksu i danaparoidu, jeśli stosowana jest odpowiednia krzywa standardowa.
Siarczan protaminy jest nieskuteczny w odwracaniu działania przeciwzakrzepowego LMWH.
W monitorowaniu UH, na test anty-Xa (test chromogenny) nie ma wpływu reakcja ostrej fazy (podwyższony poziom czynnika VIII, fibrynogenu), w przeciwieństwie do testu PTT. Na wynik oznaczenia anty-Xa nie mają również wpływu niedobory czynników, z wyjątkiem niedoboru antytrombiny (stężenie heparyny jest zaniżone), jeśli odczynnik nie zawiera antytrombiny.