Jedną z głównych cech renesansu było ponowne odkrycie przez europejskich myślicieli starożytnych greckich i rzymskich idei i tekstów. Na przykład, termin „renesans” w języku francuskim oznacza „odrodzenie”. Wiąże się to z ideą, że intelektualna kultura renesansu została zapoczątkowana przez ponowne odkrycie tych starożytnych filozofii i idei, które były w dużej mierze ignorowane w Europie przez całe średniowiecze. Wiele z tych starożytnych tekstów zostało zachowanych przez kultury islamskie i żydowskie na Bliskim Wschodzie i nie zostały ponownie odkryte przez Europejczyków aż do czasów renesansu. W szczególności, słynny włoski uczony i humanista z okresu renesansu, Petrarka (znany również jako Francesco Petrarca), jest pamiętany za ponowne odkrycie wcześniejszych prac rzymskiego filozofa Cycerona. Ponowne odkrycie przez Petrarkę w XIV wieku listów Cycerona jest uważane za iskrę włoskiego renesansu i zainspirowało innych europejskich uczonych (takich jak Erazm) do zrobienia tego samego i sięgnięcia do starożytnych tekstów. Petrarka uważał idee obecne w listach Cycerona i innych starożytnych tekstach za lepsze od idei obecnych w Europie w czasach średniowiecza. Petrarka jest również uważany za założyciela ruchu humanistycznego w okresie renesansu. Ogólnie rzecz biorąc, renesansowy humanizm polegał na studiowaniu starożytnych tekstów greckich i rzymskich w celu promowania nowych norm i wartości w społeczeństwie. Te normy i poglądy różniły się od ówczesnych, ponieważ w mniejszym stopniu koncentrowały się na religijnym światopoglądzie. Zamiast tego renesansowi humaniści, tacy jak Petrarka, wykorzystywali starożytne teksty do promowania światopoglądu opartego na logice i rozsądku. Miało to zostać osiągnięte poprzez studiowanie „studiów humanitatis”, które dziś znane są jako nauki humanistyczne i obejmują takie tematy jak: gramatyka, historia, poezja i filozofia. Renesansowi humaniści promowali ideę, że obywatele powinni być wykształceni w tych tematach, aby umożliwić im uczestnictwo w życiu społecznym i politycznym ich społeczeństwa. Była to zasadnicza zmiana w stosunku do feudalnego i religijnego życia, które było rzeczywistością dla większości ludzi w Europie w średniowieczu. Jako takie, działania Petrarki są uważane za ważne dla powstania i rozwoju całego renesansu, i zainspirowały innych, takich jak Erasmus.